دو هفته پیش بود که تصاویر ماهواره‌ای توده‌ای از گاز متان به طول نزدیک به «پنج کیلومتر» در جنوب تهران منتشر شد. ناسا منتشرکننده این تصاویر، اعلام کرده بود این ابر غول‌آسا مربوط به یکی از مکان‌های دفع زباله کلان‌شهر تهران است. بر اساس این گزارش، ناسا تاکنون ۵۰ نقطه را به عنوان منشأ انتشار گاز متان در جهان شناسایی کرده است. جنوب تهران یکی از این نقاط است. گزارشی که واکنش‌های متفاوتی از سوی مدیران شهری و کارشناسان محیط زیست را در پی داشت.

روز گذشته علیرضا زاکانی، شهردار تهران، در واکنش به این گزارش به رسانه‌ها گفته است: در این ارتباط هیچ گزارشی دریافت نشده که البته همه چیز ناسا دروغ است و این موضوع نیز دروغ است.

اما سایر مدیران شهری به قاطعیت شهردار تهران گزارش ناسا را دروغ ندانسته‌اند. حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری تهران می‌گوید: در مرکز آرادکوه 60 سال است که زباله‌ها پردازش و دفن می‌شود و اگر به ایجاد ابر متان بود، در این مدت نیز باید این ابر دیده می‌شد.

او ادامه می‌دهد: ‌در گذشته ما در آرادکوه دفن مطلق داشتیم که از دهه80 میزان دفن مطلق کاهش داشته و در حال حاضر بیشتر زباله‌هایی که به آراد کوه می‌رسد پردازش می‌شود و بخش آلی زباله نیز به صورت هوازی تبدیل به co2 می‌شود و تولید متان به اندازه‌ای نیست که ابری ایجاد کند. اگر متان به تراکم 15 درصد برسد منفجر می‌شود و به همین دلیل تراکم این گاز همیشه زیر 5 درصد است که ابری در این میزان تراکم ایجاد نمی‌شود.

محمدمهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران هم به این گزارش واکنش نشان داده و گفته است نه می‌تواند این گزارش را رد کند و نه تأیید.

او می‌گوید:‌ این موضوع صرفا در حد یک گزارش خبری منتشر شده و پرسش ما از دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران و اداره محیط زیست تهران با این پاسخ مواجه شد که هنوز به صورت مکتوب از دستگاه‌های بالادستی در این زمینه چیزی منتشر نشده و این مسئله تنها در حد یک خبر است که نیاز به بررسی دارد. ما اقدامی که در کهریزک موجب تولید گاز متان شود انجام نداده‌ایم. البته بحث پسماند تر در مجموعه آرادکوه وجود دارد که هوادهی برای آن انجام می‌شود؛ اما اقدامی که گاز متان در این مجموعه تولید کند، نداشته‌ایم.

مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران ادامه می‌دهد: محل‌های مختلفی در کهریزک وجود دارد که می‌تواند در این مسئله عامل باشد. البته اگر اصل موضوع تأیید شود، ولی هنوز گزارشی در این زمینه به صورت مکتوب نداشته‌ایم.

محمد الموتی، دبیر شبکه‌های مردم‌نهاد محیط زیست نیز از تکذیب گزارش ناسا از سوی مدیران شهری متعجب شده و به ایسنا می‌گوید: یکی از مسائل بسیار عجیب درباره این گزارش، تکذیب شهرداری تهران است. شهرداری گفته است اگر قرار بود چنین پدیده‌ای وجود داشته باشد، چرا پیش‌ از این درباره این موضوع صحبت نشده است؟ این در حالی است که پاسخ به این سؤال بسیار ساده است. در تمام دنیا اعلام‌ شده که سیستم طیف‌سنج جدیدی که راه‌اندازی و استفاده شده از یک تا دو ماهه گذشته شروع به کار کرده و مربوط به سال ۲۰۲۲ است. این قابلیت طبیعتا حتی سال گذشته وجود نداشته است، چه رسد به سال‌های قبل از آن. به این جهت این ابزار، سیستم و فناوری جدید با تمرکز بر پیداکردن نقاط داغ متان توانسته چنین کشفی را به جهانیان ارائه دهد. متأسفانه آن چیزی که بدون این طیف‌سنج و چنین امکانی همواره در این سال‌ها گفته می‌شد، اکنون زمینه و مرجع علمی نیز پیدا کرده است.

به گفته دبیر شبکه‌های مردم‌نهاد محیط زیست و منابع طبیعی کشور، تکذیب این موضوع مسئله‌ای کارشناسی و فنی نیست. بهتر است به جای اینکه به‌طور مستقیم بروز این پدیده را تکذیب کنیم، با احتیاط تا زمان بررسی‌ و مشاهده اسناد جدیدتر اظهارنظر کنیم. بخشی از اطلاعات گزارش ناسا انحصارا متعلق به این اداره کل است، اما اگر بتوان با مراودات علمی و از طریق مراجع علمی داخلی یا منطقه‌ای درخواست کرد تا این اطلاعات در اختیارمان قرار گیرد، به نتایج بهتر با بررسی جزئیات بیشتر می‌رسیم. ناسا تنها بخش اندکی را برای مطالعه در اختیار عموم قرار می‌دهد. اصل قضیه را نمی‌توان تکذیب کرد، چه‌بسا تأیید آن اکنون وزن بیشتری خواهد داشت.

الموتی به میزان دپوی زباله در ایران به‌ویژه تهران می‌گوید: به دلیل نوع زندگی ما ایرانی‌ها، این میزان از دپوی زباله‌ تر که درصد تر‌بودن‌شان بسیار بالاست، قطعا گاز متان تولید می‌کند. این سایت ۶۰ تا ۷۰ سال است که کار می‌کند و فناوری جمع‌آوری و سوزاندن این گاز را نیز ندارد. به این جهت مسلما این گاز خود را به شکل یک ستون ابر متانی به قطر پنج کیلومتر نشان می‌دهد. به عبارتی این ستون رصد‌شده کاملا ادعاهای قبلی کارشناسان این حوزه را ثابت می‌کند.

او به دو عامل تشکیل گاز متان به شکل توده در جنوب شهر اشاره می‌کند و می‌گوید:‌ اول تولید گاز از شیرابه‌ها و زباله‌ تر که قابلیت سوزاندن به دلیل کهنه‌بودن تأسیسات در منطقه دفع زباله آرادکوه ندارند و دوم انبوه دامداری‌های جنوب شهر تهران در شهرستان‌های ورامین، شهر‌ری و‌... باعث تجمع این گاز شده‌اند؛ چراکه یکی از خروجی‌های اساسی از دامداری‌ها، گاز متان است.

وحید نوروزی، یکی از مدیران سابق شهری و کارشناس حوزه محیط زیست هم در این رابطه می‌گوید: ‌تنها مرکز وسیع دپوی زباله در جنوب تهران با مختصاتی که مورد اشاره گزارش ناساست، سایت آرادکوه و متعلق به شهرداری تهران است که به گفته مسئولان شهری از ۶۰ سال قبل به دفع و دفن زباله روزانه شهروندان تهرانی اختصاص یافته و به دلیل حجم بالای دفع و دفن، حداکثر تا ۱۰ سال آینده باید این سایت تعطیل شود؛ چون ظرفیت بسیاری از بخش‌های آن رو به پایان است.

او در واکنش به سخنان مدیران پسماند در صفحه اینستاگرامش نوشته از سازمان پسماند انتظار می‌رود از روی انتشار نتایج آزمایش‌های اندازه‌گیری میزان گاز متان در محل دفن قدیمی آرادکوه، تصاویر حرارتی میزان گاز متان در آرادکوه، نتایج بررسی تصاویر ماهواره‌ای جهت برآورد میزان تراکم گاز متان و نتایج آزمایش‌های طیف‌سنجی لندفیل قدیمی با ناسا صحبت کند.

به گفته نوروزی کلی‌گویی ‌و تکذیب مشکلی را حل نمی‌کند. ناسا مجموعه اداری همکار ما نیست که به صورت مکتوب، گزارش برای ما ارسال کند؛ تشکیلات فضایی است که اتفاقا در کشور متخاصم ما است. از طرفی، یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان را در خود آمریکا به عنوان منبع مهم انتشار متان معرفی کرده است. خبر جدی است.

داریوش گل‌علیزاده، رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط‌ زیست نیز وجود گاز متان در این محدوده در حد مجاز مسئله را دور از انتظار نمی‌داند و به خبرگزاری فارس می‌گوید: گازهای گلخانه‌ای نباید وارد محیط شود و سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران وظیفه دارد این گازها را استحصال کند. این گازها باید تبدیل به بیوگاز شده و به صورت انرژی تولیدی مورد استفاده قرار گیرد.

گل‌علیزاده با اشاره به حجم تولید روزانه هفت تا 7.500 تُن زباله در شهر تهران و انتقال آن به مرکز آرادکوه می‌گوید:‌ بخش درخور توجهی از این زباله‌ها در آرادکوه دفن می‌شود که تولید متان دارند. متان از‌جمله گازهای گلخانه‌ای است که باید میزان انتشار آن کنترل شود، اما در محدوده ذکر‌شده، علاوه بر مرکز آرادکوه، برخی دامداری‌های آن اطراف نیز در تولید گاز متان مؤثر هستند.

رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط ‌زیست ایجاد مراکز میانی مدیریت پسماند (MRF) را یکی از راه‌حل‌های کنترل این گاز می‌داند و می‌گوید: در نهایت شهرداری تهران باید به سمت حذف دفن سنتی پسماند برود و با کمک فناوری‌های جدی به تولید انرژی از آن بپردازد.

مهدی بابایی، عضو کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری هم در این رابطه می‌گوید: بوی بدی که زمستان‌ها در تهران استشمام می‌شود، طبق تحقیقات انجام‌شده مربوط به بادهای جنوبی است که در این فصل اتفاق می‌افتد و بو از سمت جنوب شهر در تهران پراکنده می‌شود. اداره کل محیط زیست شهرداری تهران تحقیقی درباره منشأ این بو که خارج از محدوده قانونی تهران است انجام داده بود که مجموعه‌ای از دامداری‌ها و لبنیاتی‌ها و موضوع آرادکوه، مجموعه‌ای از عوامل این بوی نامطبوع بوده که حتی می‌تواند گاز متان باشد. البته در آن گزارش که یکی از دانشگاه‌ها به‌طور علمی روی آن کار کرده، 20 درصد مربوط به آرادکوه و 80 درصد ناشی از عوامل دیگر بوده، به نظر من سازمان محیط زیست باید این موضوع را به صورت ویژه بررسی کند و گزارشی در این حوزه ارائه دهد و دغدغه محیط‌زیستی برای لزوم پیگیری این مسئله باید جزء اولویت‌ها باشد. ما در آن حوزه باید به سمتی برویم که دفن را به حداقل برسانیم. چشم‌اندازی که برای آن حوزه داریم و در برنامه چهارساله چهارم هم به آن می‌پردازیم این است که باید طی یک برنامه 10ساله به دفن صفر برسیم. دفن صفر یعنی به‌هیچ‌وجه نباید در زباله خانگی دفن داشته باشیم.