به گزارش اکوایران؛ حدود 15 سال پیش و در سال ۲۰۰۵ سه کشور ایران، هند و پاکستان به عنوان اعضای ناظر به سازمان همکاری‌های شانگهای پیوستند. هند و پاکستان در سال ۲۰۱۷ به عضویت دائم آن درآمدند. ایران نیز در نهایت اواخر شهریور سال جاری ایران بطور رسمی به عضویت کامل سازمان همکاری‌ شانگهای‌ درآمد. هرچند با عضویت ایران به این سازمان این تصور به وجود آمد که زمینه همکاری اقتصادی ایران مستحکم تر خواهد شد، اما به اعتقاد سیدرسول مهاجر مشاور وزیر خارجه و معاون سابق دیپلماسی اقتصادی وزارت خارجه همکاری با اوراسیا دست به نقدتر از سازمان شانگهای است، چرا که ما تا عضویت کامل در سازمان شانگهای فاصله داریم. مشاور وزیر خارجه معتقد است، اگرچه گرایش‌های اقتصادی در این سازمان شانگهای رو به افزایش است ولی در اهداف، رویه‌ها و چشم‌انداز کاری، بیش از آنکه یک سازمان اقتصادی باشد سازمانی است که نطفه آن با اهداف امنیتی و سیاسی بسته شده است.  

مشاور وزیر خارجه در ادامه توضیحاتش با اشاره به تلاش ایران برای نزدیک‌تر شدن هرچه بیشتر به اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز گفت: راه نسبتاً طولانی برای پیوستن به پیمان شانگهای طی کرده و اخیراً عضویتمان به تصویب رسید، اما برای پیوستن به اتحادیه اوراسیا مسیر آسان‌تری را طی کردیم و موفقیت‌های خوبی داشتیم. اوراسیا سازمان اقتصادی‌تری نسبت به شانگهای است. به گزارش اتاق بازارگانی ایران،مهاجر معتقد است، عضویت ما در اتحادیه اوراسیا مزایای متعدد و فراوانی برای ما داشته است که دراین خصوص می توان به تلفیق اقتصادی کشورمان در اقتصادهای دنیا را تسهیل فراوانی کرده، مسیرمان برای پیوستن به تجارت آزاد را هموارتر خواهد کرد. تنها یک عضو از اتحادیه اوراسیا عضویت در سازمان تجارت جهانی را ندارد و یقیناً درهم تنیدگی اقتصادی ما با آن سازمان، اقتصاد ایران را بین‌المللی‌تر، قابل پیش‌بینی‌تر و رقابت‌پذیر‌تر کرده و ما را برای الحاق به اقتصاد جهانی آماده‌تر خواهد کرد.

تعرفه های ترجیحی راهی برای توسعه صادرات

مهاجر گفت بر اساس سندی که با اوراسیا امضا کردیم، از آبان ماه سال ۱۳۹۸ مبادلات ما با پنج کشور اوراسیا مشمول تعرفه‌های ترجیحی برای ۵۰۲ کالای ایرانی و ۳۶۰ کالای اوراسیایی شد که عملکرد اولین سالان یعنی تا آبان سال ۱۳۹۹ بسیار درخشان بود و صادرات ایران را به این کشورها ۳۰ درصد رشد داد. این درحالی است که آن زمان مصادف با رکود اقتصادهای دنیا به خاطر بحران کرونا در جهان بود و اقتصاد و مبادلات خارجی قریب به‌اتفاق کشورها کاهش داشت.

مشاور وزیر خارجه ادامه داد: هم اکنون مذاکرات برای تعرفه آزاد با اوراسیا در حال انجام است. وی ضمن امیدواری برای به نتیجه رسیدن سریع این مذاکرات پیش رو، گفت منافع تحقق تجارت آزاد با اعضای این اتحادیه ۱۸۴ میلیون نفری برای ایران خیلی زیاد خواهد بود. قریب ۵۵ درصد از تجارت دنیا مبتنی بر اسناد تعرفه آزاد و ترجیحی است و درحالی‌که کشور ترکیه ۱۷ سند تعرفه آزاد و ترجیحی با کشورها و اتحادیه‌ها داشته از جمله عضو اتحادیه گمرکی اتحادیه اروپاست، ایران در این حوزه وضعیت مناسبی ندارد و حتی سند تعرفه‌ای با ترکیه نیز متوقف است. نباید فراموش کرد که اتحادیه اوراسیا در رشد به سر می‌برد و در شرایط کنونی، حجم تجارت داخلی اتحادیه اوراسیا (یعنی تجارت فی‌مابین پنج کشور عضو) با یکدیگر ۶۰ میلیارد دلار بوده که تنها حدود ۸ درصد از حجم کل تجارت آن‌ها را شامل می‌شود. درحالی‌که این رقم در اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۷ حدودا ۶۴ درصد بوده است. کشورهای اوراسیا قریب ۵ درصد واردات روسیه به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد اوراسیا را تامین می کنند، اما با عنایت به مکمل بودن اقتصادمان با روسیه، ما به‌راحتی می‌توانیم حجم قابل توجه و شگرفی از واردات روسیه را از طریق اتحادیه اوراسیا تامین کنیم.

منافع پیوستن به اوراسیا

مهاجر با اشاره به منافع پیوستن ایران به مجمع اقتصادی اوراسیا گفت: اولین منفعت ما نزدیک شدن و همگرایی اقتصادی بین ایران و کشورهای دیگر دنیا است و این امر اقتصاد ما را به اندازه‌های جهانی نزدیک کرده و آن را پیش‌بینی پذیر تر خواهد کرد. از مهم‌ترین مزیت‌های انحصاری ایران در الحاق به اوراسیا راه‌های ترانزیتی و مواصلاتی ایران است که پنج کشور اوراسیا شدیداً به آن علاقه‌مند هستند. در اجلاس اتحادیه اوراسیا در روسیه سفید، حذف دلار از مبادلات آن سازمان به تصویب رسید که این مسئله نیز می‌تواند موردتوجه ما باشد.

او همچنین از فعالین اقتصادی جلسه خواست روی نزدیکی با اتحادیه اوراسیا متمرکز باشند زیرا درحال حاضر، امضای سند تعرفه آزاد با آن سازمان، نافع‌تر، اقتصادی‌تر، دست به نقدتر و هموارتر از سازمان شانگهای است و ایران تا عضویت کامل در سازمان شانگهای فاصله دارد. او گفت: اگرچه مراحل عضویت ایران در سازمان شانگهای در حال طی شدن است، اما فعلاً نمی‌توان انتظارات اقتصادی فراوانی از پیمان شانگهای داشت؛ هرچند این گرایش‌های اقتصادی در حال پررنگ‌تر شدن است.

مزایای اقتصادی سازمان همکاری‌های شانگهای

مشاور وزیر خارجه با اشاره به تلاش‌های ایران برای عضویت دراین سازمان که از سال ۸۱ آغاز شد گفت: در مرحله کنونی و اولیه، عضویت ایران به تصویب سران کشورهای عضو رسیده، اما این ابتدای کار ماست. چرا که ایران برای تکمیل فرآیند عضویت باید دست کم ۴۲ سند و کنوانسیون را تأیید و تصویب کند.

مهاجر با اشاره به برخی مزایای اقتصادی سازمان همکاری‌های شانگهای گفت: اتحادیه بین‌بانکی به عنوان مکانیزمی برای جذب سرمایه یکی از مهم‌ترین مزایای اقتصادی این سازمان است و در این راستا از ۶ بانک ایرانی هم برای پیوستن به این اتحادیه دعوت شده است.

او افزود: تشکیل شورای تجاری که بیشتر در حوزه‌های حمل‌ونقل، انرژی و ارتباطات فعال است و همچنین تشکیل صندوق سرمایه‌گذاری، بانک توسعه و باشگاه انرژی از دیگر مزایای اقتصادی پیمان شانگهای است که همپای تلاش برای تکمیل پروسه عضویت، باید با آن مراکز تعامل کنیم.

او با تأکید بر اینکه پیوستن به پیمان شانگهای و سازمان‌هایی جهانی مانند آن همگرایی اقتصادی ایران با کشورهای منطقه و جهان را به خوبی افزایش خواهد داد افزود: یکی از الزامات پیوستن به سازمان همکاری‌های شانگهای پیوستن به کنوانسیون‌هایی مانند کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم و یا مقابله با بمب‌گذاری‌های تروریستی است که ما هنوز در جریان FATF نتوانستیم آن‌ها را به تصویب نهایی برسانیم. بنابراین کار پیچیده و طولانی برای قطعی کردن عضویت خود در سازمان شانگهای در پیش رو داریم.

مهاجر ادامه داد: به‌عنوان یک کشور صاحب انرژی، اگر بتوانیم به کشورهای صاحب انرژی سازمان شانگهای مثل روسیه و ترکمنستان در این سازمان نزدیک‌تر شویم بیشتر می‌توانیم همگرایی‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی به نفع خود شکل دهیم.

فقر شدید کارشناسی در مذاکرات اقتصادی

محمد قاسمی رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران با اشاره به مفهوم «اکمال تجاری» در تجارت بین‌الملل گفت: بر مبنای این مفهوم پیش از ورود به موافقت‌نامه‌های ترجیحی و آزاد با کشورهای دیگر باید به این پرسش پاسخ داد که آیا اقتصادهای حاضر در یک پیمان اقتصادی، مکمل یکدیگر هستند یا کالاهایشان جانشین کالاهای یکدیگر خواهد بود. معمولاً پیمان‌های تجاری به نتیجه می‌رسند که اقتصادهای کشورهای حاضر در آن‌ها یکدیگر را تکمیل کنند.

او ادامه داد: بر این اساس درباره اتحادیه اوراسیا به نظر می‌رسد درجه اکمال تجاری ایران با اقتصاد کشورهای عضو این اتحادیه چندان زیاد نیست. بنابراین باید واقع‌بینانه به ظرفیت این موافقت‌نامه نگاه کرد.

قاسمی همچنین با تأکید بر فقر شدید کارشناسی در مذاکرات اقتصادی گفت: در جریان مذاکراتی که قرار است برای امضای توافقنامه تجارت آزاد با اوراسیا انجام شود باید بررسی‌های دقیق کارشناسی آغاز شود. ما نباید منتظر آغاز مذاکرات رسمی بمانیم و بعد از آن بررسی‌ها را آغاز کنیم.

ورود به هر مجمع جهانی گام رو به جلوست

مجیدرضا حریری رئیس اتاق مشترک ایران و چین هم در این نشست با بیان اینکه صرف اقدام ایران برای وارد شدن به مجامع جهانی چند گام رو به جلو خواهد بود گفت: این امر باعث می‌شود جهانی بازی کردن را یاد بگیریم. لذا از هر پیوستنی به مجامع جهانی اقتصادی و سیاسی باید استقبال کنیم.

او افزود: در خوش‌بینانه‌ترین حالت عضویت ایران ۱۴۰۲ تکمیل خواهد شد. اما نباید منتظر بمانیم چه زمانی عضویت ما تکمیل خواهد شد. در حال حاضر ما نسبت به سال گذشته جلوتر هستیم. حالا باید ببینیم چه ظرفیت‌هایی برای همکاری‌های مشترک وجود دارد و اتاق ایران و چین آماده است تا پیشنهادات اقتصادی و تجاری مشخص به عنوان عضو مؤسس شورای تجارت ایران و چین آن را عملیاتی کنیم.

او با بیان اینکه همراه با ورود به مجامع جهانی باید نقایص متعدد زیرساخت‌های تولید و تجارتمان رفع کنیم بیان کرد: ما در عمل چیزی به نام صادرات نداریم. اگر محصولات خام و یارانه کالاها را از ما بگیرند در عمل چیزی نمی‌توانیم به دنیا بدهیم. باید در شیوه تولید تجدید نظر کنیم.

فرصت‌های بین‌المللی را از دست ندهیم

حمیدرضا فولادگر رئیس شورای راهبری بهبود محیط کسب‌وکار هم با اشاره به رابطه تولید و صادرات و از دست رفتن برخی فرصت‌ها به دلیل سومدیریت در کشور گفت: ظرفیت خوبی در صادرات فرآورده‌های گلخانه‌ای در چند سال اخیر ایجاد شد و مناطقی که با خشکسالی بیشتری مواجه بودند کشت گلخانه‌ای را گسترش دادند که این امر به رشد صادرات منجر شد. اما اخیراً محصولات ما از روسیه و چند کشور دیگر بازگشت خوردند. دلیل آن هم تعلل سازمان غذا و دارو و وزارت جهاد کشاورزی برای هماهنگی و اعمال استانداردهای مورد نظر کشور مقصد بوده است. درحالی‌که چنین موضوع کوچکی می‌توانست با برنامه‌ریزی قبلی سامان پیدا کند و مشکلات به این مرحله نرسد.

او با اشاره به اینکه ما حتی نتوانستیم به درستی از ظرفیت اقتصادی سوریه که در آن هزینه سیاسی داده‌ایم استفاده کنیم و ترکیه با وجود مشکلات سیاسی با این کشور استفاده بیشتری به نسبت ایران داشت تأکید کرد: باید برای استفاده از ظرفیت اقتصادی کشورهای منطقه برنامه‌ریزی کرده و فرصت‌ها را از دست ندهیم. اوراسیا، شانگهای و سازمان‌هایی مانند آن‌ها فرصت‌های خیلی خوبی برای رشد اقتصادی ایران هستند و از ظرفیت بخش خصوصی و اتاق‌های سه‌گانه تعاون و اصناف و بازرگانی باید در عملیاتی ساختن روابط تجاری در این پیمان‌ها استفاده کرد.