خاورمیانه بر سر دو راهی آتش‌بس یا آرماگدون؛ فرجام بازی چیست؟

به گزارش اکوایران٬ تشخیص ناامیدی در کلام آنتونی بلینکن در اسرائیل کار دشواری نبود. وزیر خارجه آمریکا که نهمین سفر خود را به خاورمیانه از زمان آغاز جنگ در غزه بیش از ده ماه پیش انجام می‌داد، تاکید کرد که آخرین دور مذاکرات غیرمستقیم بین اسرائیل و حماس «لحظه‌ای تعیین کننده» است که «احتمالا بهترین و شاید آخرین فرصت» برای دستیابی به آتش بس و آزادی اسرای اسرائیلی است.

با این حال هنوز توافقی حاصل نشده است. در بحبوحه سفر او، ایران هشدار دیگری مبنی بر حمله مستقیم به اسرائیل صادر کرد مبنی بر این‌که «باید منتظر حملات حساب شده و دقیق بود». اما به نظر می‌رسد تهران نیز در مورد جدول زمانی خود به قطعیت نرسیده است. این بیانیه افزود: «زمان به نفع ماست و ممکن است دوره انتظار برای این پاسخ طولانی باشد».

اختلاف کلیدی

به نوشته اکونومیست٬ ماه‌هاست که دولت بایدن، همراه با مصر و قطر که مستقیماً با حماس صحبت می‌کنند، در ظاهر تلاش می‌کنند تا طرف‌های درگیری را به سمت توافق آتش‌بس سوق دهند. در 16 آگوست آن‌ها یک «پیشنهاد برای پل زدن» ارائه کردند. این اساساً نسخه دقیق‌تری از چارچوب توافقی است که در ماه مه توسط اسرائیل پیشنهاد شد و هنوز به تصویب کابینه اسرائیل نرسیده است.

این توافق ابتدا توقف شش هفته‌ای درگیری در غزه را در نظر می‌گیرد که طی آن تعدادی از اسرای اسرائیلی در ازای تعداد بسیار بیشتری از اسرای فلسطینی آزاد می‌شوند. در جریان این آتش بس، مذاکرات بیشتری در مورد آتش بس کامل و خروج نیروهای اسرائیلی از غزه انجام خواهد شد. مرحله سومی نیز وجود دارد که شامل طرح‌هایی برای بازسازی منطقه ویران شده است، اما عده کمی به آن آینده دور فکر می‌کنند.

در 19 آگوست بلینکن به مدت سه ساعت با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل ملاقات کرد. پس از آن، وزیر امور خارجه آمریکا به خبرنگاران گفت که نخست وزیر اسرائیل «تأیید کرده است که اسرائیل پیشنهاد پل زدن را می‌پذیرد».  نتانیاهو اما در صحبت‌هایش چنین چیزی نگفت و تنها گفت که از «درکی که ایالات متحده برای منافع امنیتی حیاتی ما به عنوان بخشی از تلاش‌های مشترک ما برای آزادی گروگان‌هایمان نشان داده است» بسیار قدردانی می‌کند. او به هیچ نوع آتش بسی اشاره نکرد.

نتانیاهو ممکن است پیشنهاد آمریکا را به طور خصوصی پذیرفته باشد، اما در ملاء عام هنوز تمایلی به مخالفت با احزاب راست افراطی در ائتلاف خود که سرنوشت سیاسی او را کنترل می‌کنند، ندارد. آن‌ها قاطعانه با پایان دادن به جنگ در حالی که حماس هنوز بخش‌هایی از غزه را تحت کنترل دارد مخالف هستند و تهدید کرده‌اند که در صورت دستیابی به چنین توافقی، کابینه را سرنگون خواهند کرد. مقامات ارشد نهاد امنیتی اسرائیل که از این توافق حمایت می‌کنند، شکایت کرده‌اند که نتانیاهو مأموریت تیم مذاکره کننده اسرائیل را محدود کرده است. او در 20 آگوست به یک گروه راست‌گرا به نمایندگی از خانواده‌های سربازان اسرائیلی قول داد که اسرائیل در مکان‌های کلیدی در غزه باقی بماند. اگر درست باشد، این احتمالاً هر معامله‌ای را از بین می‌برد.

برای اسرائیل یک مسئله مهم، حضور نیروهایش در «راهروی فیلادلفی» است، نواری در امتداد مرز غزه و مصر. نتانیاهو اصرار دارد که این امر برای جلوگیری از قاچاق تسلیحات که به حماس اجازه می‌دهد پس از آتش‌بس دوباره مسلح شود، حیاتی است. ژنرال‌های اسراییلی مخالف هستند. آن‌ها می‌گویند که همراه با مصر می‌توانند یک مکانیسم نظارتی برای مرز ایجاد کنند که نیازی به حضور نیرو نداشته باشد. پیشنهاد پل زدن آمریکا احتمالاً منعکس کننده این رویکرد است، و اسرائیل را ملزم می‌کند که از منطقه عقب نشینی کند اما نظارت خود را حفظ کند. با این حال، مشخص نیست که آیا این امر نتانیاهو را راضی خواهد کرد یا خیر. یکی دیگر از موارد چالش برانگیز، الزام اسرائیل برای جلوگیری از بازگشت اعضای مسلح حماس به شمال غزه است.

شروط غیر قابل قبول برای حماس

حتی با فرض اینکه اسرائیل واقعاً طرح آمریکا را پذیرفته باشد، حماس هنوز باید متقاعد شود. این گروه می‌گوید که مشتاق یک توافق است، اما تاکنون پیشنهاد آمریکا را رد کرده و می‌گوید که این طرح شامل شرایط جدیدی است که اسرائیل تعیین کرده است و آتش‌بس کامل یا عقب‌نشینی اسرائیل پس از آتش‌بس اولیه را تضمین نمی‌کند. بدون این تضمین‌ها، یحیی سنوار، رهبر حماس، تمایلی به آزاد کردن اسرایی که تعداد آن‌ها رو به کاهش است، ندارد. تصور می‌شود که تنها چند ده نفر هنوز زنده باشند. آن‌ها آخرین ابزارهای چانه زنی او هستند و اطلاعات اسرائیل بر این باور است که برخی از اسرا برای محافظت از او در برابر ترور، نزد او نگه داشته می‌شوند.

سیاست داخلی حماس نیز مذاکرات را با مشکل مواجه می‌کند. در 6 آگوست، سنوار پس از ترور سلف خود، اسماعیل هنیه  به‌عنوان رهبر سیاسی موقت جنبش منصوب شد. آقای سنوار، یک شخصیت سازش ناپذیر که طراح حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر بود، در مورد اینکه آیا حماس با هر توافقی موافقت می‌کند یا خیر، حرف آخر را خواهد زد. اما اعتقاد بر این است که او در اعماق شبکه تونل حماس پنهان است. ارتباط با او ممکن است روزها طول بکشد. رهبران حماس در خارج از غزه صلاحیت تصمیم گیری در مذاکرات را ندارند. خلیل الحیه مذاکره کننده اصلی در قاهره و دوحه است. او در جنگ قدرت با ظاهر جبارین است که مسئول امور مالی و امور زندانیان حماس است و نفوذ زیادی در مورد لیست زندانیانی دارد که حماس می‌خواهد در ازای اسرای اسرائیلی آزاد شوند. این اختلافات توافق حماس را در مورد توافق پیشنهادی دشوارتر می‌کند.

 بلینکن، که از اسرائیل به مصر و قطر رفت، امیدوار است که میانجی‌ها بتوانند حماس را متقاعد کنند که نظرش را تغییر دهد. روسای او - جو بایدن که مشتاق است جنگ جاری را به عنوان میراث اصلی سیاست خارجی دوران ریاست جمهوری خود باقی نگذارد و کامالا هریس که اکنون نامزد دموکرات ریاست جمهوری است - هر دو مایلند قبل از شروع رقابت‌های نهایی کارزار انتخابات ریاست جمهوری٬ آتش بس برقرار کنند.

در حالی که مذاکرات به طول می‌انجامد، علیرغم تهدید ایران برای انتقام خونین، هنوز به ترور هنیه یا فرمانده ارشد حزب الله لبنان پاسخی نداده است. حزب الله به رگبار حملات روزانه موشک‌ها و هواپیماهای بدون سرنشین خود به اسرائیل ادامه داده است، اما از تشدید تنش اجتناب کرده است. تأخیر سه هفته‌ای ممکن است ناشی از فقدان گزینه‌های خوب باشد، زیرا ایران تلاش می‌کند حمله‌ای را در نظر بگیرد که تأثیرگذارتر از حمله موشکی و پهپادی‌اش به اسرائیل در ماه آوریل باشد، اما به یک جنگ تمام عیار منجر نشود. مسعود پزشکیان، رئیس جمهور جدید ایران، مشتاق است که دوره ریاست جمهوری خود را با یک درگیری غیر محبوب آغاز نکند. و به نظر می‌رسد نهادهای دیگر هم فشار را احساس می‌کنند.

آتش بس در غزه ممکن است بهانه‌ای برای همه طرف‌ها برای اجتناب از جنگ منطقه‌ای فراهم کند. اسرائیل می‌تواند ادعا کند که اهداف اصلی‌اش در غزه محقق شده است، حماس می‌تواند به بقای خود ببالد و ایران و متحدان منطقه‌ای اش می‌توانند بگویند که تاکتیک‌های ارعاب آن‌ها اسرائیل را مجبور به سازش کرده است. اما تصمیم نهایی همچنان بر عهده نتانیاهو و سنوار است. و برای هر دو، بقای شخصی و سیاسی آن‌ها حرف اول را می‌زند.