هدف واقعی نامه ادعایی ترامپ چه بود؟/ بزرگ‌ترین مانع ترامپ در برابر تهران چیست؟

به گزارش اکویران، نامه‌ای که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، مدعیست برای تهران ارسال کرده و در آن پیشنهاد ازسرگیری مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای این کشور را داده، در زمانی ارسال شد که سیاست داخلی ایران در وضعیت پیچیده‌ای قرار دارد. 

هفته گذشته، مجلس که تحت سلطه محافظه‌کاران است، قدرت خود را بر رئیس‌جمهور اصلاح‌طلبی که در خرداد گذشته انتخاب شد، دیکته کرده است. این اقدام با استیضاح و برکناری عبدالناصر همتی، وزیر باسابقه اقتصاد، آغاز شد و در ادامه محمدجواد ظریف، معاون رئیس‌جمهور و برجسته‌ترین چهره اصلاح‌طلب دولت، نیز مجبور به کناره‌گیری شد. هر دوی این اقدامات آشکارا برخلاف خواسته رئیس‌جمهور، مسعود پزشکیان، انجام شده‌اند.

به نوشته پاتریک ونتور، سردبیر دیپلماتیک گاردین، مجلس که اکنون خود را در موقعیت قدرت می‌بیند، گروه دیگری متشکل از ۱۱ وزیر را برای پاسخگویی به ۴۹ سؤال درباره عملکردشان احضار کرده است. به گفته این نشریه، به نظر می‌رسد که این اقدام تلاشی برای تحت فشار قرار دادن بیش‌تر دولت پزشکیان و وادار کردن آن به اطاعت باشد. 

شایعات [هر چند سست] درباره احتمال استعفای پزشکیان، که به عنوان فردی احساسی و پایبند به اصول صداقت شناخته می‌شود، به‌شدت مطرح شده است. کناره‌گیری او تأییدی بر این خواهد بود که «دولت پنهان» یا آنچه برخی در ایران «دولت در سایه» می‌نامند، از دست دادن قدرت را تحمل نخواهد کرد.

اظهارات صریح

پزشکیان در سخنرانی‌ خود در مجلس گفت که او از مذاکرات با غرب حمایت می‌کرده، اما ر «موضوع تمام شده است». پزشکیان تصریح کرد: «موضع من همواره این بوده و خواهد بود که به مذاکره اعتقاد دارم، اما اکنون باید از چارچوب‌هایی که رهبر انقلاب تعیین کرده، پیروی کنیم. وقتی رهبر انقلاب مسیری را مشخص می‌کند، ما باید خود را با آن تطبیق دهیم. برای این تطبیق، باید راهی بیابیم.»

او همچنین به مشکلات اقتصادی اشاره کرد و افزود: «از روزی که دولت را تحویل گرفتیم، با کمبودهای شدید در انرژی، آب و برق مواجه بودیم. از سوی دیگر، بدهی‌های هنگفتی در پرداخت‌های بخش کشاورزی برای خرید گندم، بخش سلامت و پزشکی، و حقوق بازنشستگی وجود داشت.»

به‌طور مشابه، او گفت که تلاش‌هایش برای کاهش فشار بر زنان در زمینه پوشش حجاب همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. روز شنبه، او بار دیگر بابت کمبودهای موجود در تأمین انرژی از مردم عذرخواهی کرد.

بخش زیادی از این مانورهای سیاسی حول سوءمدیریت اقتصادی و فقر، در واقع نبردی گسترده‌تر بر سر روابط با غرب است. محافظه‌کاران بر این باورند که تجربه نشان داده ترامپ و متحدش، اسرائیل، نه‌تنها غیرقابل اعتماد هستند، بلکه قصد تغییر رژیم در ایران را دارند.

پزشکیان در انتخابات استدلال کرده بود که ایران می‌تواند رویارویی خود با غرب را پایان دهد و در عین حال استقلال خود را حفظ کند.

اگر اکنون نامه [ادعایی] ترامپ شرایط سنگینی را برای مذاکرات درباره برنامه هسته‌ای ایران تعیین کرده باشد، محافظه‌کاران در ادعای خود مبنی بر اینکه بهای موردنظر واشنگتن بیش از حد بالاست، احساس حقانیت خواهند کرد. اما اگر تهران رویکرد ترامپ را رد کند، احتمال حمله هوایی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران افزایش خواهد یافت.

استدلال‌های کشورهای عربی

بزرگ‌ترین مانع برای چنین حمله‌ای ممکن است نه تهدیدهای متعدد ایران برای انتقام‌گیری، بلکه استدلال‌های کشورهای حاشیه خلیج فارس باشد. نخست‌وزیر قطر، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، در مصاحبه‌ای هشدار آمیز با تاکر کارلسون اعلام کرد که اگر نیروگاه هسته‌ای بوشهر هدف حمله قرار گیرد و مواد رادیواکتیو به خلیج فارس نشت کند، در عرض سه روز هیچ‌یک از کشورهای منطقه آب آشامیدنی نخواهند داشت، زیرا همگی برای تأمین آب به تأسیسات آب‌شیرین‌کن وابسته‌اند. او هشدار داد که در چنین شرایطی، نه‌تنها ماهیان، بلکه حیات در سراسر منطقه از بین خواهد رفت.

تا این لحظه، دیپلمات‌های ایران بر این موضع تأکید داشته‌اند که با آمریکا مستقیماً مذاکره نخواهند کرد. این رویکرد، احتمال مذاکرات غیرمستقیم از طریق میانجی‌گری روسیه را باز نگه می‌دارد - شکلی خسته‌کننده از مذاکرات که پیش‌تر در دوره دولت بایدن در وین برگزار شد اما نتوانست توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ را احیا کند. این پیشنهاد ممکن است برای ایران زمان بخرد.

اجماع داخلی در ایران بر این است که نامه ترامپ بخشی از یک جنگ روانی است تا تهران را به رد آن وادار کند، اختلافات داخلی درباره استراتژی کشور را عمیق‌تر سازد و بحران میان ایران و غرب را به مرحله‌ای نهایی و سرنوشت‌ساز سوق دهد.