به گزارش اکوایران، حسین محمدیان، عضو هیات رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان درباره کم‌وکیف مبادلات مالی میان دو کشور گفت: اواخر سال گذشته نخستین سفر رسمی مقامات دولت چهاردهم ایران با طالبان صورت گرفت، در این سفر که وزیر امور خارجه هم حضور داشتند، طرف افغانستانی اصرار زیادی بر افزایش سطح مبادلات تجاری داشت و این اصرار از آنجا ناشی می‌شود که توزان تجاری بین دو کشور برقرار نیست و واردات ایران از افغانستان به میزان چشمگیری از صادرات ایران به افغانستان کمتر است.

به گزارش ایلنا، او ادامه داد: آخرین آمار به دست آمده از تجارت دو کشور مربوط به ۱۱ ماهه ۱۴۰۳ است نشان می‌دهد در برابر صادرات ۲ میلیاردی دلاری ایران به این کشور ارزش واردات ایران به ۱۰۰ میلیون دلار هم نرسیده است. ضمن اینکه با تنش‌های پیش آمده میان پاکستان و افغانستان، طالبان تمایل دارد بازاری که در پاکستان از دست داده را در ایران به دست آورد و در همین راستا چابهار را جایگزین کراچی کند. 

محمدیان افزود: صادرات ۲ میلیارد دلاری یادشده به افغانستان در حالی حاصل شده که در کل سال ۱۴۰۲ ارزش صادرات ایران به این مقصد یک میلیارد و ۶۸۰  میلیون دلار بود، در نتیجه صادرات ایران در سال ۱۴۰۳ نسبت به سال ۱۴۰۲ افزایشی خواهد بود، در حال حاضر ۲درصد از کل صادرات غیرنفتی ایران به افغانستان اختصاص دارد و نیمی از صادرات ایران به افغانستان از مبدا استان خراسان صورت می‌گیرد و خراسانی‌ها مبادلات تجاری خود را با این کشور به واسطه ریال ایرانی انجام می‌دهند و حتی در هرات مشاهده می‌شود که نیمی از مردم این منطقه با ریال ایرانی معامله می‌کنند و بسیاری از افغان‌هایی که در ایران مجاز به کار هستند کارت بانکی ایرانی در اختیار دارند. 

او تاکید کرد: در همین راستا در کمیسیون اقتصادی مجلس هم موضوع صادرات ریالی به افغانستان مطرح است و کلیات این موضوع در بانک مرکزی ایران پذیرفته شده اما در نحوه اجرای آن هنوز توافق حاصل نشده و این موضوع محل بحث است. 

عضو هیات رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان تصریح کرد: بانک مرکزی ایران بر استفاده از ریال آفشور در تجارت با افغانستان تاکید دارد اما مشکل اینجاست که تاجران افغانستانی به دلیل دیدگاه سنتی و مذهبی استفاده از پول نقد را به مبادلات بانکی ترجیح می‌دهند و امور بانکی را شرعی نمی‌دانند در نتیجه اگر بانک مرکزی ایران و بانک مرکزی افغانستان هم در این زمینه به توافق برسند این شیوه در مبادلات تجاری کارکرد لازم را ندارد. ضمن اینکه از زمان حضور طالبان در افغانستان بانک‌های بین‌المللی نیز این کشور را ترک کرده‌اند.

اجرای ریال آفشور در افغانستان با مانع فرهنگی

بانک مرکزی ایران از مدت‌ها پیش بر لزوم استفاده از ریال آفشور در تجارت با کشورهای همسایه، از جمله افغانستان، تاکید کرده است. ریال آفشور به ریال‌های ایرانی گفته می‌شود که خارج از خاک ایران نگهداری می‌شوند و می‌توانند برای تسویه معاملات بین‌المللی استفاده شوند. این طرح به منظور کاهش وابستگی به ارزهای خارجی مانند دلار و همچنین دور زدن تحریم‌ها طراحی شده است.

به گزارش تسنیم، محسن کریمی، معاون بانک مرکزی ایران در دی ماه 1402 اعلام کرد که طرح راه‌اندازی ریال آفشور در کشورهای همسایه، از جمله افغانستان و عراق، در حال پیگیری است. هدف از این طرح، تسهیل تجارت برای تجار ایرانی و کاهش هزینه‌ها و پیچیدگی‌های ناشی از استفاده از ارزهای خارجی بود. همچنین محمد‌رضا فرزین، رئیس بانک مرکزی نیز در 3 تیر 1403 اعلام کرد که این طرح برای تجارت با افغانستان و عراق در حال اجرا است.

اما همانطور که عضو هیات رئیسه اتاق مشترک بازرگانی ایران و افغانستان به آن اشاره کرد،  تاجران افغان به دلیل دیدگاه‌های سنتی و مذهبی، ترجیح می‌دهند از پول نقد به جای مبادلات بانکی استفاده کنند، زیرا امور بانکی را شرعی نمی‌دانند.