دوستی تازه‌ای که دوام نخواهد داشت؛ چرا شرق دور نقطه اشتعال است؟

به گزارش اکوایران، اوکراین می‌سوزد و خاورمیانه در حال جوش‌وخروش است، اما به نظر می‌رسد غرب اقیانوس آرام نسبتا آرام است.

به نوشته هال برندز، پروفسور مسائل بین‌الملل دانشگاه جان هاپکینز در بلومبرگ، از زمان ساقط شدن بالن‌ جاسوسی چین بر فراز آسمان آمریکا در اوایل سال 2023، بحران مهمی در روابط آمریکا و چین وجود نداشته است. مقامات واشنگتن امیدوار هستند این آرامش تا انتخابات ریاست‌جمهوری 2024 نیز ادامه داشته باشد. به عنوان بخشی از تلاش‌های ادامه‌دار برای ارتباط دیپلماتیک در سطح بالا، آنتونی بلینکن - وزیر خارجه آمریکا - طی این هفته در چین حضور دارد. او در آنجا با چهار مشکل اساسی روبه‌رو خواهد شد که می‌توانند تنش‌ها میان دو کشور را بار دیگر به اوج برساند.

در آگوست 2022، یک بحران در رابطه با تایوان باعث ایجاد نگرانی‌هایی از وقوع یک جنگ ویرانگر شد. در اوایل سال 2023، مسئله مربوط به بالن‌های جاسوسی چین، یک مسیر دیپلماتیک را که حدود دو ماه قبل‌تر با دیدار شی‌ جین‌پینگ - رئیس‌‌جمهور چین - با جو بایدن - رئیس‌جمهور آمریکا در بالی آغاز شده بود، به پایان رساند. از آن زمان تاکنون، روابط دو کشور در سطح پایینی باقی مانده است.

شی و بایدن دومین دیدار حضوری خود را در نوامبر 2023 در شهر سان‌فرانسیسکو آمریکا انجام دادند و در اوایل آوریل نیز یک مکالمه تلفنی با یکدیگر داشتند. جیک سالیوان - مشاور امنیت ملی آمریکا - یک گفت‌وگوی مستمر و اساسی با وانگ یی، همتای چینی خود داشته است. روابط پکن و واشنگتن در تمام سطوح بهبود پیدا کرده است و شکوفه‌های همکاری در مسائلی مانند جلوگیری از ورود فنتانیل به آمریکا به چشم می‌خورد.

در این میان و همانطور که برخی تحلیل‌گران و مقامات آمریکایی نگران آن بودند، سیاست آمریکا به شکل قابل توجهی نرم‌تر نشده است. واشنگتن به مستحکم‌تر کردن شبکه متحدین خود ادامه می‌دهد که جدیدترین مورد آن به بهبود روابط امنیتی مشترک با فیلیپین و ژاپن مربوط می‌شود. تیم بایدن در تابستان گذشته، محدودیت‌هایی برای سرمایه‌گذاری آمریکا در بخش فناوری‌های پیشرفته چین اعمال کرد. واشنگتن اکنون اقدامات محدودکننده دیگری را در نظر دارد که بخش‌های مختلف را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ از خودروهای الکتریکی چین گرفته تا تیک‌تاک، پلتفرم شبکه اجتماعی معروف چین.

بایدن همچنان به دیپلماسی شخصی با شی امیدوار است و آن را به عنوان راهی برای تحول روابط دو کشور می‌بیند. اما به نظر می‌رسد مشاوران بایدن او را قانع کرده‌اند که این دیپلماسی تنها زمانی کاربرد دارد که رئیس‌جمهور آمریکا زمین بازی را به چین ندهد.

بلینکن اکنون در چین است تا این توازن ادامه پیدا کند: او استدلال خواهد کرد که پکن و واشنگتن برای مدیریت یک هم‌زیستی پرحاشیه، دارای مسئولیت مشترک هستند. در حالیکه خشونت باعث شده سایر مناطق حیاتی متشنج شوند، دولت بایدن کاملا خوشحال خواهد بود که سال 2024 بدون به وجود آمدن بحرانی میان آمریکا و چین به پایان برسد.

قابل اشتعال‌ترین نقطه از روابط واشنگتن و پکن به تایوان مربوط می‌شود، جاییکه لای چینگ‌-ته در انتخابات ریاست‌جمهوری در ژانویه پیروز شد و در ماه می، رسما فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. پکن از آقای چینگ‌-ته تنفر دارد و نگران این موضوع است که او تایوان را به استقلال کامل نزدیک کند. واشنگتن نگران است که چین تایوان را به دلیل انتخاب لای چینگ‌-ته، به شکل اقتصادی یا نظامی تحت فشار قرار دهد.

مقامات آمریکایی احتمالا در حال هشدار به چین هستند که انجام اقدامات تلافی‌جویانه علیه تایوان، تنبیه شدیدتر از سوی واشتگتن‌ را به همراه خواهد داشت، همانطور که بحران آگوست 2022 باعث شد محدودیت‌های گسترده‌ای برای دور نگه داشتن چین از دسترسی به پیشرفته‌ترین ریزتراشه‌های جهان وضع شود. اما نگرانی‌های چین از مسیر سیاسی تایوان و تدارک نظامی این کشور که یک اقدام متحول‌کننده در منطقه محسوب می‌شود،‌ یک ترکیب بسیار بی‌ثبات به وجود آورده است.

موضوع دوم که نگرانی‌ کمی کمتری به همراه دارد‌، دریای جنوبی چین است. بیست‌ و‌ پنج سال پیش فیلیپین به‌طور عامدانه یک کشتی را در نقطه‌ای از دریای جنوبی موسوم به «سِکِند توماس شُل» - که یک صخره دریایی مورد مناقشه است - به گِل نشاند. نیروی دریایی فیلیپین در این کشتی حضور دارد و چین سعی دارد نظامیان فیلیپینی را فراری دهد.

کشتی‌های فیلیپینی که قصد دارند برای تجهیز مجدد و بردن مواد غذایی برای سربازان به منطقه مورد مناقشه وارد شوند، مورد هجوم گارد ساحلی چین قرار گرفته‌اند. استفاده از کشتی‌های آبپاش و تاباندن لیزر برای نابینا کردن نظامیان فیلیپینی، از جمله اقدامات گارد ساحلی چین بوده است. اگر چین تلاش کند کشتی به گل‌نشسته فیلیپین را از صخره مورد مناقشه خارج کند یا کشتی‌های تجهیز فیلیپینی را غرق کند و نظامیان آن را بکشد، این اقدام می‌تواند باعث فعال شدن معاهده دفاعی آمریکا-فیلیپین شود و در نتیجه یک رویارویی آمریکایی‌-چینی به وجود می‌آید.

سومین موضوع به تشدید جنگ فناوری مربوط می‌شود. آمریکا تلاش کرده است با هشدار به چین درباره محدودیت‌هایی که خواهان اجرای آن‌ها است، قطعیت خود در این جدال را نشان دهد. با این حال، این ممنوعیت‌ها شامل بخش‌های اساسی اقتصاد مدرن می‌شود - از جمله محاسبات پیشرفته، هوش مصنوعی، انرژی پاک - و دامنه آنها به‌طور پیوسته در حال گسترش است.

مقامات چینی ادعا می‌کنند که آمریکا کمپینی برای اعمال فشار حداکثری به چین راه‌ انداخته است، حتی با وجود اینکه پکن در مسیر سلطه بر صنایع کلیدی است و در نتیجه آن، نفوذ ژئوپولیتیکی به دست آورده است. ترکیبی از ناامنی و وابستگی متقابل، اقتصاد جهانی را به میدان جنگ تبدیل می‌کند، به گونه‌ای که دیپلماسی مودبانه و معمول نمی‌تواند آن را پنهان کند.

در نهایت مسئله اوکراین وجود دارد. واشنگتن به‌طور مداوم به چین هشدار داده که اقدامی در رابطه با فروش سلاح به روسیه انجام ندهد، اما این خط قرمز اکنون معنایی ندارد.

آمریکا به این موضوع پی نبرده بود که محور اتوکراسی چگونه می‌تواند به شکلی مطلوب از روسیه حمایت کند. کره شمالی با ارسال پهپاد، موشک و توپخانه به روسیه کمک کرده،‌ در حالیکه چین ماشین‌آلات، تراشه‌های کامپیوتری و سایر اجزای مورد نیاز برای احیای صنعت دفاعی تحریم‌شده خود را به روسیه می‌فروشد.

این اتفاق که باعث رشد قابل توجه تولیدات دفاعی روسیه شده، مقامات آمریکایی را بهت‌زده کرده است. بنابراین بلینکن چین را بیشتر تحت فشار قرار خواهد داد، شاید به وسیله تهدید وضع تحریم علیه بانک‌های چینی به امید اینکه پکن از این تجارت خارج شود.

شاید تمام این مسائل قابل مدیریت باشد. مقامات خو‌ش‌بین در واشنگتن استدلال می‌کنند که چین ترجیح خواهد داد که بیش از این یک بهای استراتژیک به دلیل حمایت از جنگ پوتین در اوکراین نپردازد. آن‌ها باور دارند که چین از ریسک اقدامات تحریک‌آمیز که می‌تواند این کشور را هدف انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا قرار دهد، آگاه است. با این حال، این دیدگاه به‌شدت بر اعتماد به ثبات یک رابطه اساسا ناپایدار متکی است.

هر یک از این مسائل می‌تواند حال‌وهوای بهبودیافته در روابط چین و آمریکا را از بین ببرد. در مجموع، آن‌ها هشداری در این مورد هستند که این تعامل تا چه اندازه رقابتی است.