تغییر بزرگ درحال وقوع در آسیا/ چرا بازگشت ترامپ آغاز عصر نگرانی هسته‌ای خواهد بود ؟

به گزارش اکوایران، منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یکی از بزرگ‌ترین و دست کم گرفته شده‌ترین دستاوردهای راهبردی بین‌المللی است. تقریباً 80 سال پس از هیروشیما، کمتر از 10 کشور صاحب مرگ‌بارترین سلاح هستند -گواهی بر همکاری بین المللی و قدرت ایالات متحده. اکنون درک این‌که چه چیزی رژیم منع گسترش سلاح‌ها را چنین قدرتمند می‌کند و چه چیزی می‌تواند آن را نابود کند، مهم است.

به نوشته هال برندز در بلومبرگ، این روزها، سلاح‌های هسته‌ای به روشنی در ذهن جمعی مردم کرۀ جنوبی حاضرند. اعلامیۀ سال پیش واشنگتن بین رئیس‌جمهورها جو بایدن و یون سوک یئول متعهد شد که ایالات متحده در برنامه‌ریزی برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای در زمان جنگی احتمالی، کرۀ جنوبی را به همکاری نزدیک‌تر تبدیل کند. حالا، تحلیلگران و سیاستمداران در این باره بحث می‌کنند که آیا سئول باید خواهان این باشد که پس از نزدیک به سه دهه، سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی ایالات متحده به شبه‌جزیرۀ کره برگردند یا خیر. بر اساس نظرسنجی‌ها، اکثر مردم کرۀ جنوبی حتی می‌خواهند که این کشور سلاح‌های هسته‌ای خودش را بسازد.

این احساس قابل درک است. زرادخانۀ هسته‌ای و موشکی کرۀ شمالی روز به روز بزرگ‌تر و ترسناک‌تر می‌شود. به باور تحلیلگران کرۀ جنوبی، می‌ترسند که دیکتاتور کرۀ شمالی، کیم جونگ‌اون، به زودی بتواند به سه گانۀ هسته‌ای حقیقی -موشک‌های شلیک از زمین، زیردریایی‌های مجهز به موشک هسته‌ای و هواپیماهای مجهز به سلاح هسته‌ای- بنازد. آنان همچنین نگران این مسئله هستند که اتحاد جدید کیم با روسیه کمک‌های فناورانه‌ای برای توسعۀ موشک‌های کرۀ شمالی را در اختیار این کشور قرار دهد.

چنین تصور می‌شود به محض پیشی گرفتن زرادخانۀ کرۀ شمالی از دفاع‌های موشکی کشور آمریکا، ایالات متحده از سئول دفاع نکند چرا که چنین کاری می‌تواند باعث شود حملات هسته‌ای متوجه خود آمریکا شوند. عامل دونالد ترامپ هم وجود دارد. ترسی که به صورت عمومی بیان نمی‌شود اما خالی از حقیقت هم نیست این است که دور دوم ریاست جمهوری ترامپ باعث گسستن اتحاد با واشنگتن شود و کرۀ جنوبی را تنها و آسیب‌پذیر رها کند.

با این همه، احتمالات علیه این هستند که کرۀ جنوبی به زودی بمب بسازد. برای کرۀ جنوبی دشوار خواهد بود که بدون آزرده ساختن نیروهای متعارفش، هزینۀ سلاح‌های هسته‌ای را بدهد. خروج از معاهدۀ منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (یا ان‌پی‌تی) ممکن است کرۀ جنوبی را در میان کشورهای سرکش جهان قرار دهد. وقتی در دهۀ 1970، سئول به صورت جدی به دستیابی به سلاح‌های هسته‌ای فکر می‌کرد، ایالات متحده واکنش تندی نشان داد؛ امروز هم تلاش تازه‌ای می‌تواند به این اتحاد آسیب بزند.

اما سلاح‌های هسته‌ای کرۀ جنوبی مسئله‌ای قابل تأمل باقی می‌ماند چرا که مسائلی را دربارۀ رژیم منع گسترش بزرگ‌تری نشان می‌دهد -این‌که نظم جهانی در ان‌پی‌تی گنجانده شده است، پیمانی که تقریباً تمام کشورهای جهان آن را امضا کرده‌اند. اما این نمونه از همکاری بین المللی بر بنیان قدرت ایالات متحده استوار است.

دهه‌هاست که ایالات متحده گسترش دهندگان بالقوه را با تحریم، انزوا و حتی عملیات نظامی تهدید کرده است. این کشور هنجارها و توافقات بین المللی را به وجود آورده است که وظیفه‌شان کوچک و نخبه نگه داشتن باشگاه کشورهای هسته‌ایست. مهم‌تر از همه، نظام بین‌الملل وعدۀ محافظت‌های نظامی داده که وجود آنها به دست آوردن سلاح‌های هسته‌ای را برایشان غیرضروری می‌کند. این نظم  با انجام این کار مانع به وجود آمدن هرج و مرجی شده که در آن همۀ کشورها ممکن است به این نتیجه برسند که چنان سلاح‌هایی تنها ابزار بقایشان هستند.

اینکه فقط نه کشور سلاح‌های هسته‌ای دارند -از میان کشورهای پرشماری که ظرفیت فنی و منابع لازم برای ساخت آنها را دارند- نشان دهندۀ موفقیت این راهبرد است. اما بررسی چشم‌انداز بین المللی کنونی نشان می‌دهد که سه عامل بالاخره می‌توانند باعث از هم پاشیدن این رژیم شوند.

یکی، تغییر تعادل نظامی است. ایالات متحده و متحدانش هنوز از لحاظ متعارف بر دشمنانشان در اروپا و خاورمیانه برتری دارند. اما در آسیا، تغییر بزرگی در حال وقوع است.

افزایش فعالیت‌ها و ظرفیت‌های نظامی چین فشار بر کشورهای مرزی را بیشتر از هر زمان دیگری کرده است. اگر گسترش زرادخانۀ پکن یک دهۀ دیگر ادامه پیدا کند، کشورهای مهمی -شاید ژاپن یا استرالیا- با بی میلی به این نتیجه برسند که مقاومت متعارف محکوم به شکست است و سلاح‌های هسته‌ای ابزارهای حیاتی دفاعند.

عامل دوم، تهاجم کشورهای دارندۀ سلاح هسته‌ای به کشورهای فاقد آن است. روسیه بی‌رحمانه به اوکراینی حمله کرد که در دهۀ 1990 سلاح‌های هسته‌ایش را تحویل داد. سپس مسکو از زرادخانه‌اش برای جلوگیری از مداخلۀ مستقیم ایالات متحده استفاده کرد. توانایی اوکراین برای ادامۀ مقاومت، مانع گسترش پیامدهای جهانی منفی این حمله شده است. اما جهانی که در آن کشورهای دارای بمب پیوسته به کشورهای بدون آن حمله کنند، سریعاً به جهانی هسته‌ای‌تر تبدیل خواهد شد. در صورت حملۀ چین به تایوان -و ناتوانی یا بی‌میلی ایالات متحده برای جلوگیری از آن- فشار گسترش سلاح‌های هسته‌ای افزایش چشمگیری خواهد داشت.

عامل نهایی، و نگران کننده‌ترین عامل برای مسئولان کرۀ جنوبی -خروج احتمالی آمریکا- چیزی است که بیش از هر چیز دیگری رژیم منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای را از پا درخواهد آورد.

تا زمانی که اتحادهای ایالات متحده قوی و معتبر باشند، متحدان این کشور گزینه‌های بهتر و ارزان‌تری نسبت به ساخت سلاح هسته‌ای دارند. برای نمونه، حتی اگر دشمنان آمریکا در خاورمیانه به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند، تضمین‌های ایالات متحدۀ قوی‌تر به عربستان سعودی -و حمایت از برنامۀ هسته‌ای غیرنظامی این کشور غیرنظامی- ممکن است مانع از تلاش‌ها برای دستیابی به سلاح هسته‌ای شود.

اما اگر ایالات متحده عقب بکشد، متحدان گذشته، از اروپای شرقی تا شرق آسیا ممکن است احساس کنند با انتخاب بین گسترش سلاح‌های هسته‌ای و خودکشی ملی رو به رو هستند -و برای همین هم هست که بحث دربارۀ به دست آوردن آنها در عصر ترامپ بیشتر شده است.

اگر ترامپ در ماه نوامبر برندۀ انتخابات شود، احتمالاً واقعاً از اتحادهای ایالات متحده خارج نشود: آن وقت دیگر نمی‌تواند از آنها گله کند. اما همچنان به کاشت بذر شک و تردید دربارۀ تعهدات ژئوپلیتیکی آمریکا ادامه خواهد داد و بعضی از مشاوران سابق و شاید آینده‌اش خواهند گفت اتفاق بدی نخواهد بود که متحدان ایالات متحده سلاح‌های هسته‌ای خودشان را گسترش دهند.

دورۀ دوم ریاست‌جمهوری ترامپ، عصر نگرانی هسته‌ای خواهد بود. و اگر یک روزی ایالات متحده قدرت و تعهدی را که نظم منع گسترش را نگه می‌دارد حذف کند، ممکن است یک دفعه آن نظم در جاهای زیادی فرو بپاشد.