روس‌ها و فرار از مسئولیت؛ تاکتیک‌های جنگ هیبریدی چگونه عمل می‌کنند؟

به گزارش اکوایران، هنگامی که پهپادهای مرموز حدود سه سال پیش در نزدیکی سکوهای نفتی و مزارع بادی در سواحل نروژ ظاهر شدند، مقامات مطمئن نبودند که این پهپادها از کجا آمده‌اند.

اما استال اولریکسن، محقق آکادمی نیروی دریایی سلطنتی نروژ، اخیرا در مصاحبه‌ای گفت: «ما می‌دانستیم که آن‌ها چه کاری انجام می‌دهند. بخشی از این اقدامات جاسوسی بود، جایی که آن‌ها بسیاری از چیزها را نقشه‌برداری می‌کردند. بخشی از آن، به نظر من، موقعیت‌یابی در صورت وقوع جنگ یا بحرانی عمیق بود.»

به گزارش نیویورک‌تایمز، اولریکسن گفت که گمان می‌رود این پهپادها از کشتی‌هایی که تحت کنترل روسیه در دریای شمال قرار دارند، به پرواز درآمده باشند، از جمله برخی کشتی‌هایی که در نزدیکی خطوط لوله انرژی زیرآبی قرار داشتند. او افزود، نروژ نمی‌توانست کار زیادی برای متوقف کردن آن‌ها انجام دهد، زیرا این پهپادها بر فراز آب‌های بین‌المللی پرواز می‌کردند.

در هفته‌های اخیر، گزارش‌هایی درباره دسته‌های پهپاد بر فراز سواحل شرقی ایالات متحده، ترس از جنگ هیبریدی را به مرکز توجه رسانده است. مقامات آمریکایی گفتند که تنها ۱۰۰ مورد از ۵,۰۰۰ مشاهده پهپاد نیاز به بررسی بیشتر داشتند و تاکنون هیچ‌کدام به عنوان پهپادهای جاسوسی خارجی در نظر گرفته نشده‌اند. اما داستان برای پهپادهایی که اواخر نوامبر و اوایل دسامبر بر فراز پایگاه‌های نظامی در انگلیس و آلمان، جایی که نیروهای آمریکایی مستقر هستند، دیده شدند، متفاوت است.

تحلیل‌گران نظامی به این نتیجه رسیده‌اند که این پهپادها ممکن است در حال انجام مأموریتی تحت حمایت یک دولت برای نظارت بوده باشند. مقامات دفاعی بریتانیا و آلمان از بحث درباره جزئیات این مشاهدات خودداری کردند.

کارشناسان گفتند که حضور این پهپادها نشانه‌ای از حمله به اصطلاح هیبریدی یا «منطقه خاکستری» علیه غرب است، جایی که طیفی از تاکتیک‌های نظامی، سایبری، اقتصادی و حتی روانی، برای حمله پنهانی یا بی‌ثبات کردن دشمن به کار می‌رود.

با افزایش جسارت روسیه و سایر دولت‌های متخاصم در حملات هیبریدی علیه کشورهای غربی، مانند هک کردن سیستم‌های حساس رایانه‌ای و طرح‌های ترور ادعایی، مقامات دفاعی با یک چالش پیچیده روبرو هستند. چگونه می‌توان مانع چنین اقداماتی شد بدون آنکه به یک درگیری گسترده و بالقوه مرگبار منجر شوند؟ و چگونه می‌توان مسئولیت این حملات را به مهاجم نسبت داد وقتی که این حملات طوری طراحی شده‌اند که از پذیرش مسئولیت فرار کنند؟

«تصادفی نیست؛ این بخشی از عملیات نظامی است.»

حملات هیبریدی جدید نیستند، اما در سال‌های اخیر شدت گرفته‌اند.

یکی از قابل‌مشاهده‌ترین و بالقوه مرگبارترین حوادث در ماه جولای و زمانی رخ داد که مجموعه‌ای از بسته‌ها در اروپا منفجر شدند. این بسته‌ها که از لیتوانی ارسال شده بودند، شامل دستگاه‌های ماساژ برقی بودند که ماده‌ای بسیار قابل اشتعال بر پایه منیزیم در آن‌ها جاسازی شده بود. دو بسته در تأسیسات باری دی اچ ال در بریتانیا و آلمان و سومی در یک شرکت پستی لهستانی منفجر شدند.

مقامات غربی و محققان لهستانی گفتند که باور دارند این بسته‌ها یک آزمایش توسط آژانس اطلاعات نظامی روسیه برای کاشت مواد منفجره در هواپیماهای باری عازم ایالات متحده و کانادا بوده است.

کستوتیس بودریس، وزیر امور خارجه لیتوانی، درباره این انفجارها گفت: «ما به متحدان خود می‌گوییم که این تصادفی نیست؛ این بخشی از عملیات نظامی است. ما باید آن را در منبع خود خنثی کنیم و متوقف کنیم، و منبع آن اطلاعات نظامی روسیه است.» روسیه دخالت در این اقدامات خرابکارانه را انکار می‌کند.

نمونه‌های دیگر تاکتیک‌های هیبریدی شامل حملات سایبری به آلبانی در سال‌های اخیر است که طبق ادعای مایکروسافت، تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران بوده است. همچنین تلاش ناموفق روسیه برای تأثیرگذاری بر انتخابات ریاست‌جمهوری مولداوی با استفاده از انتشار اطلاعات نادرست در ماه‌های اکتبر و نوامبر، به گفته مقامات مولداوی و اروپایی. کشورهای اروپایی همچنین در حال تحقیق هستند که آیا چندین کشتی در ماه‌های اخیر به عمد کابل‌های زیرآبی را قطع کرده‌اند تا حملاتی انجام دهند یا نه.

در حالی که چین، جمهوری اسلامی ایران و کره شمالی تمایل فزاینده‌ای به حملات هیبریدی نشان داده‌اند، مقامات گفتند که روسیه به‌ویژه این حملات را به‌عنوان خرابکاری پنهانی علیه متحدان ناتو پس از تهاجم گسترده خود به اوکراین در سال ۲۰۲۲ انجام داده است.

جیمز آپاتورای، معاون دبیر کل ناتو که استراتژی جنگ هیبریدی را مدیریت می‌کند، در مصاحبه‌ای گفت: «روسیه این حملات را در تمام جهات افزایش داده است و در نتیجه، به سطوحی رسیده است که منجر به نگرانی‌های رو به افزایش شده است. آن‌ها حاضرند خطرات بیشتری را به ما و امنیت جان شهروندان ما تحمیل کنند.»

بریتانیا، آلمان، ایالات متحده و کشورهای بالتیک و نوردیک نزدیک به مرز روسیه، از جمله کشورهای غربی هستند که تا حدی به دلیل حمایت برجسته از اوکراین، بیشترین هدف تهدیدهای هیبریدی قرار گرفته‌اند. مقامات غربی گفتند که سال گذشته، آژانس‌های اطلاعاتی آمریکایی و ناتو یک طرح روسی برای ترور مدیرعامل یک شرکت تسلیحاتی بزرگ آلمانی، راینمتال، را کشف کردند. این شرکت میلیون‌ها دلار تسلیحات و مهمات برای اوکراین تولید کرده است.

پهپادهایی که در نوامبر، سه روز پس از آنکه رئیس‌جمهور بایدن اعلام کرد اوکراین می‌تواند از موشک‌های دوربرد ساخت آمریکا علیه روسیه استفاده کند، در بریتانیا مشاهده شدند، بزرگ‌تر و مقاوم‌تر از چیزی بودند که یک فرد عادی می‌توانست داشته باشد و بیشتر آن‌ها پس از غروب آفتاب مشاهده شدند. به گفته یکی از مقامات آمریکایی، همین موضوع باعث شد که تحلیل‌گران نظامی نتیجه‌گیری کنند که یک دولت متخاصم مسئول آن بوده است.

در اوایل دسامبر، زمانی که مشاهده پهپادها در بریتانیا کاهش یافت، پهپادهایی در پایگاه هوایی رامشتاین در آلمان، یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی آمریکا در اروپا، ظاهر شدند. همچنین گزارش‌هایی از مشاهده پهپادها در نزدیکی تأسیسات متعلق به شرکت راینمتال منتشر شد.

به گفته یکی از مقامات آمریکایی، تحقیق‌کنندگان در حال بررسی این موضوع هستند که آیا این پروازها در هر دو کشور از «از روش‌های کرملین» الگوبرداری شده‌اند یا خیر.

روسیه بارها انجام حملات هیبریدی علیه ناتو را انکار کرده و در بسیاری موارد این اتهامات را مسخره کرده است، هرچند مقامات ناتو می‌گویند مسکو دایره ویژه‌ای برای اجرای این حملات ایجاد کرده است.

مقامات روسیه همچنین می‌گویند که خودشان هدف حملات قرار گرفته‌اند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون در اوایل دسامبر گفت: «آنچه در اوکراین در حال وقوع است چیزی است که برخی آن را جنگ هیبریدی می‌نامند. من هم آن را جنگ هیبریدی می‌نامم.»

چگونه با یک جنگ در سایه‌ مبارزه کنیم

ناتو شروع به ایجاد یک استراتژی جدید برای مقابله با حملات هیبریدی کرده است تا جایگزین سیاست سال ۲۰۱۵ شود که به گفته ناتو اکنون قدیمی شده است. به گفته آپاتورای، این رویکرد جدید تصویری پایه از حملات هیبریدی اخیر ارائه می‌دهد تا به این ائتلاف کمک کند سطح خطر را ارزیابی کند.

او گفت: «این موضوع برای متحدان مهم خواهد بود تا مشخص کنند که یک حادثه تا چه حد جدی است و پاسخ آن‌ها چه خواهد بود.»

اتحادیه اروپا نیز تلاش‌های خود را افزایش داده و برای اولین بار در اواسط دسامبر تحریم‌هایی را علیه افرادی که به طور خاص به انجام تهدیدات هیبریدی روسیه متهم شده‌اند، اعمال کرد. اتحادیه همچنین اخیراً چهار کمیسر ارشد را برای مقابله با تهدیدات هیبریدی مأمور کرده است.

مقامات و کارشناسان توافق دارند که برای بازدارندگی و حفاظت در برابر حملات هیبریدی به مجموعه‌ای از اقدامات گسترده نیاز است، از جمله:

افشای عمومی و تحریم‌های قانونی علیه مهاجمان.

بهبود سیستم‌های اطلاعاتی و فنی برای نظارت بر تهدیدات.

تمرینات نظامی و نمایش‌های قدرت برای نشان دادن اینکه حتی تجاوزات پنهانی هم بدون پاسخ نمی‌مانند.

اما این امر نیازمند وحدت میان اعضای ناتو است، به ویژه هنگامی که حملات از مرزهای بین‌المللی عبور می‌کنند. و از آنجایی که جنگ هیبریدی ذاتاً به گونه‌ای طراحی شده است که مسئولیت آن به‌روشنی مشخص نشود، مقامات بدون داشتن شواهد غیرقابل انکار از هویت مهاجم، از پاسخ‌های قوی خودداری کرده‌اند.

به گفته مقامات، دیپلمات‌ها و کارشناسان، این موضوع روسیه و چین را جسورتر کرده است تا مرزها را به چالش بکشند.

چارلی ادواردز، استراتژیست امنیتی و اطلاعاتی پیشین بریتانیا، در نوامبر نوشت: «تا زمانی که ناتو و کشورهای اروپایی عضو آن در مورد نحوه پاسخگویی قاطع‌تر به جنگ هیبریدی کرملین اختلاف‌نظر داشته باشند، اروپا آسیب‌پذیر باقی خواهد ماند. عدم اقدام به معنای آن است که کرملین همچنان برتری استراتژیک خود را حفظ خواهد کرد.»