سفر به تهران و رونمایی از «استراتژی جدید» بغداد؛ حشدالشعبی منحل می‌شود؟

به گزارش اکوایران، در میان بازآرایی تازه سیاست‌های منطقه‌ای، محمد شیاع السودانی، نخست‌وزیر عراق، سفر برجسته‌ای به ایران انجام داد. در مذاکرات حضوری گسترده، که برای اولین بار پس از سقوط بشار اسد در سوریه انجام شد، السودانی خواستار گردهمایی بازیگران بین‌المللی در بغداد برای ترویج «گفت‌وگوی جامع منطقه‌ای» شد. در حالی که او خود را به‌عنوان یک میانجی بالقوه معرفی می‌کند، این مانور دیپلماتیک ممکن است همچنین به کاهش فشار سیاسی بر عراق برای فاصله‌گیری بیشتر از جمهوری اسلامی ایران کمک کند.

به گزارش امواج میدیا، السودانی در تاریخ ۸ ژانویه در کاخ ریاست جمهوری تهران توسط مسعود پزشکیان مورد استقبال قرار گرفت و سپس با رئیس مجلس، محمدباقر قالیباف، و رهبر انقلاب، دیدار کرد.

خبرگزاری شفق عراق گزارش داده که السودانی قصد داشت «استراتژی جدیدی» برای همکاری منطقه‌ای، به‌ویژه پس از سقوط ناگهانی حکومت اسد در سوریه در ماه گذشته، ارائه کند. بر اساس بیانیه دفتر نخست‌وزیری عراق، این مذاکرات شامل وضعیت پروژه‌های اقتصادی مشترک و «شرایط منطقه‌ای»، از جمله درگیری جاری در غزه بوده است.

اگرچه این موضوع در رسانه‌ها بسیار مورد بحث قرار گرفته است، کنفرانس مطبوعاتی مشترک بین پزشکیان و السودانی به‌طور مستقیم به آینده حشد الشعبی عراق اشاره‌ای نداشت. حشد الشعبی مجموعه‌ای از گروه‌های مسلح است که از حمایت جمهوری اسلامی برخوردارند. واشنگتن در هفته‌های اخیر فشار خود بر عراق را برای انحلال حشد الشعبی و انتقال نیروهای آن تحت کنترل مستقیم بغداد تشدید کرده است. 

پیش از سفر السودانی، مقتدی صدر، رهبر جریان صدر، در تاریخ ۶ ژانویه در پستی در توییتر موضع خود را تکرار کرد که سلاح‌ها باید در اختیار دولت باشد و نه «در دستان شبه‌نظامیان یا گروه‌های خارج از قانون.»

نوال الموسوی، روزنامه‌نگار عراقی، تعامل با جمهوری اسلامی را فرصتی برای نخست‌وزیر عراق توصیف کرد تا «امر واقع را بر رهبری جدید در واشنگتن تحمیل کند» و به جمهوری اسلامی ایران «اطمینان دهد که بزرگ‌ترین همسایه خود را رها نخواهد کرد.»

حیدر السلمی، نماینده عضو کمیته روابط خارجی پارلمان عراق نیز، اظهار داشت: «این سفر دیرهنگام است، به‌ویژه پس از آنکه تقریباً یک ماه از سقوط رژیم سوریه گذشته است.» السلمی همچنین تأکید کرد که السودانی پیش از سفر «دیرهنگام» خود به ایران، به کشورهای منطقه مانند عربستان سعودی سفر کرده است.

جمهوری اسلامی ایران نفوذ قابل‌توجهی در عراق دارد، از جمله از طریق شراکت با رهبران حشد الشعبی. حشد الشعبی پس از تشکیل، در مواجهه با حمله گروه دولت اسلامی داعش به شمال عراق در سال ۲۰۱۴، نقشی کلیدی در شکست این گروه ایفا کرد. با این حال، از آن زمان تاکنون، حشد الشعبی به موضوعی مناقشه‌برانگیز در بحث‌های سیاسی تبدیل شده است.

در تاریخ ۴ ژانویه، گزارش‌هایی منتشر شد مبنی بر این‌که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور منتخب ایالات متحده، پیامی به محمد شیاع السودانی ارسال کرده و از او خواسته تا تسلیحات را محدود به دولت کند و فعالیت گروه‌های مسلح مورد حمایت جمهوری اسلامی را متوقف نماید.

رسانه اماراتی «ارم» به نقل از منبعی ایرانی گزارش داد که اسماعیل قاآنی، رئیس نیروی قدس، در تاریخ ۵ ژانویه طی سفری اعلام‌نشده به بغداد، با السودانی درباره آینده حشد الشعبی گفت‌وگو کرده است. طبق گزارش‌های بعدی رسانه‌ها، قاآنی در دیدار جداگانه با سران جناح‌های مسلح شیعه، بحث‌های آینده در خصوص افزایش مقررات حاکم بر حشد الشعبی را تأیید کرده است.

با این حال، برخی منتقدان بر این باورند که تمایل ظاهری جمهوری اسلامی ایران به اصلاح بخش امنیتی تنها «استراتژیک» است و در نهایت ممکن است منجر به تقویت نفوذ تهران بر گروه‌های مسلح شود.

ناظران می‌گویند که مانع اصلی ادغام کامل حشد الشعبی در نیروهای نظامی ممکن است از خود عراق باشد، نه ایران.

السودانی که در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری یک کنفرانس بین‌المللی است، احتمالاً به دنبال تقویت اعتبار خود به‌عنوان میانجی در سال انتخابات است. چنین نشستی همچنین می‌تواند به انحراف مسئولیت سیاسی از هرگونه تلاش احتمالی برای تنظیم یا منحل کردن بیشتر حشد الشعبی کمک کند.

نخست‌وزیر عراق در تعامل با هم‌پیمانانش در چارچوب هماهنگی شیعه در حال حرکت روی یک طناب باریک است، چرا که برخی از این گروه‌ها منافع عمیقی در حشد الشعبی دارند. بسیاری از اعضای این ائتلاف سیاسی نیز به بلندپروازی احتمالی السودانی برای کسب دوره دوم نخست‌وزیری با دیده تردید می‌نگرند.

کنفرانس پیشنهادی بغداد با هدف کاهش تنش‌ها میان جمهوری اسلامی ایران و کشورهای عربی در راستای اهداف دولت السودانی همسو است. با توجه به تحولات همسایه، نشست پیشنهادی احتمالاً به آینده سوریه، از جمله بازگشت آن به جامعه کشورهای عربی نیز خواهد پرداخت.

بازگشت ترامپ در ۲۰ ژانویه به کاخ سفید بدون شک بخش عمده‌ای از تعاملات منطقه را شکل داده است. السودانی با چشم‌انداز سیاست احتمالی بسیار متفاوت ایالات متحده، اکنون در زمینه‌های داخلی و بین‌المللی‌ای فعالیت می‌کند که تقریباً سالی پرتنش را تضمین می‌کنند.

انتظار می‌رود نخست‌وزیر عراق تلاش‌های خود را برای جلب حمایت سیاسی از اروپا و ایالات متحده، علاوه بر بازیگران منطقه‌ای همچون عربستان سعودی، ترکیه و جمهوری اسلامی ایران ادامه دهد.

سؤال میلیون دلاری اما آینده حشدالشعبی، از جمله تلاش‌ها برای تنظیم بیشتر این سازمان است.

در میان گزینه‌های مورد بحث، احتمال ادغام کامل حشد الشعبی در ارتش عراق وجود دارد. این سازمان از زمان رأی‌گیری پارلمان در سال ۲۰۱۶ به‌عنوان یکی از شاخه‌های نظامی عمل کرده است. با این حال، چنین اقدامی به همان اندازه که یک چالش لجستیکی است، یک مسئله سیاسی نیز محسوب می‌شود.

وضعیت ۲۰۰۰۰۰ عضو تخمینی حشد الشعبی و بودجه سالانه ۳۷۴۳ تریلیون دینار عراقی (معادل ۲,۸۸ میلیارد دلار آمریکا) به‌سرعت تغییر نخواهد کرد.