مصرف و رفاه مردم در گرو رشد سرمایه‌گذاری

به گزارش اکوایران، روند نرخ رشد سرمایه گذاری و مصرف حقیقی حاکی از اطلاعات مهمی است. بالاترین میزان نرخ رشد سرمایه گذاری در حداقل 13 بهار گذشته حدود 23.6 درصد بوده است. پایین‌ترین نرخ رشد سرمایه گذاری حقیقی نیز  14.6 درصد ثبت شده است. از طرف دیگر بالاترین نرخ رشد مصرف حقیقی در بهار سال 97 اتفاق افتاده و معادل 6.5 درصد بوده درحالی که پایین‌ترین نرخ رشد مصرف حقیقی در بهار سال 98 رخ داده و معادل 7.5 درصد برآورد شده است. در نتیجه همانطور که مشاهده می‌شود نوسانات و تغییرات متغیر سرمایه گذاری بسیار بالاتر از مصرف حقیقی است.

همچنین سرمایه‌گذاری حقیقی و مصرف مردم در چند بهار گذشته نشان از روندی متفاوت و عکس نسبت به یکدیگر دارد. به طوری که در سه بهار گذشته رشد سرمایه گذاری روندی نزولی داشته و از سوی مقابل روند مصرف حقیقی افزایشی بوده است. براساس مبانی علم اقتصاد فقدان سرمایه گذاری کافی می‌تواند در آینده موجب شود تا کیفیت و مصرف حقیقی مردم کاهش یابد.

اهمیت سرمایه‌گذاری در اقتصاد

تولید ناخالص داخلی به دو روش مورد محاسبه قرار می‌گیرد. این دو روش ارزش افزوده و هزینه نهایی نام دارند. در روش هزینه نهایی تولید ناخالص داخلی از 4 جز تشکیل شده که شامل مصرف مردم، سرمایه گذاری، مخارج دولت و خالص صادرات می‌شوند. در ادبیات اقتصادی آنچه که منجر به رشد پایدار و بلندمدت اقتصاد می‌شود سرمایه گذاری است. به همین دلیل به این جزء موتور رشد اقتصادی گفته می‌شود.

تمام تلاش‌ها و سیاست‌گذاری‌ها در هر کشوری که قصد استفاده از ظرفیت‌های خود در جهت رشد اقتصادی را دارد باید به هدف رشد سرمایه گذاری صورت گیرد. حال این سرمایه گذاری از داخل یا خارج باشد اهمیتی ندارد بلکه مهم آن است که روند صعودی سرمایه گذاری به شدت برای رشد اقتصادی لازم است. براین‌اساس می‌توان گفت در برخی مواقع و زمان‌ها کشورها می‌بایست از اهداف و هزینه‌های کوتاه مدت خود مانند رشد مصرف مردم و رشد حقوق و دستمزد(مخارج دولت) دست بکشند تا رشد سرمایه گذاری اتفاق بیفتد. در ادامه این تخصیص منابع به سمت سرمایه گذاری منجر به استفاده از مواهب ناشی از رشد اقتصادی که شامل توسعه اقتصادی و افزایش رفاه و مصرف خواهد شد.

با این‌حال براساس نظریات اقتصادی مردم معمولا تمایلی به تغییر ناگهانی مصرف خود ندارند. چرا که عادت به یک سطح مشخصی از مصرف موجب می‌شود که در صورت بروز شوک‌های اقتصادی مردم به سختی از کیفیت زندگی خود بکاهند. از همین‌رو داده‌ها نشان می‌دهد که مصرف نوسان کمتری نسبت به سایر اجزای هزینه نهایی داشته و سهم این متغیر از کیک اقتصاد نیز تغییرات اندکی را تجربه کند.

وضعیت سرمایه گذاری حقیقی و مصرف مردم در اوایل دهه 90

تحریم‌های بین المللی در اوخر سال 89 توسط کشور‌های غربی بر اقتصاد ایران اعمال شد. تحریم‌هایی که فروش نفت و مبادلات مالی و اقتصادی کشور را به شدت تحت تاثیر قرار داد. اثر این اتفاقات در متغیرهای اقتصادی قابل مشاهده است. به طور مثال در بهار سال 91 حجم سرمایه‌گذاری حقیقی در اقتصاد ایران نسبت به فصل مشابه در سال 90 به میزان 9 درصد کاهش یافته است. مصرف حقیقی مردم نیز در این مدت روندی نزولی داشته و 5 درصد کاهش داشته است. با این‌حال داده‌های مرکز آمار حاکی از آن است که برخلاف تصورات در اوایل سال 92 سرمایه گذاری بالاترین نرخ رشد را در حداقل 13 بهار گذشته تجربه کرده است. در اولین فصل سال 92 رشد سرمایه گذاری حقیقی 23.6 درصد بوده است. این درحالی است که مصرف مردم همچنان کاهشی بوده و رشدی معادل منفی 4.3 درصد را تجربه کرده است.

برجام؛ اقتصاد ایران نفس راحتی کشید

سال‌ها مذاکره هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی بالاخره به نتیجه رسید. در سال 94 توافق موسوم به برجام میان ایران و گروه 5+1 امضا شد. رفع تحریم‌ها ناشی از این رخداد خبر خوبی برای اقتصاد ایران و فعالان تجاری بود. چشم‌انداز مثبت ناشی از برداشته شدن تحریم‌ها موجب شد تا حجم حقیقی سرمایه گذاری در کشور افزایش یابد. به طوری که در دو فصل بهار سال‌های 95 و 96 این رشد اتفاق افتاد. در بهار سال 95 میزان سرمایه گذاری 17.3 درصد و در فصل مشابه سال 96  18.3 درصد افزایش را تجربه کرد.

در این مدت  مصرف حقیقی مردم نیز افزایش یافته است. به طوری که رشد مصرف حقیقی از منفی 0.8 درصد در بهار سال 95 به 5.6 درصد در فصل مشابه سال 96 رسیده است. این روند صعودی در سال 97 نیز ادامه پیدا کرده و در بهار این سال نرخ رشد مصرف حقیقی مردم به بالاترین میزان خود رسیده است. در بهار 97 نرخ رشد مصرف معادل 6.5 درصد برآورد شده است.

تحریم مجددا بر اقتصاد ایران سایه انداخت

ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در اردیبهشت سال 97 از توافق برجام خارج شد. این امر موجب شد تا دوباره تحریم‌های کمرشکن بر اقتصاد ایران اعمال شود. در نتیجه نرخ رشد سرمایه گذاری با سقوط مواجه شد. به طوری که بعد از این اتفاق در فصل ابتدایی سال 98 نرخ رشد سرمایه گذاری معادل منفی 7.4 درصد اعلام شد. در ادامه نیز نرخ رشد سرمایه گذاری به پایین‌ترین مقدار خود در حداقل  13 بهار گذشته رسید. در اولین فصل سال 99 همزمان با شیوع ویروس کرونا، نرخ رشد سرمایه گذاری برابر با منفی 14.6 درصد اعلام شد.

با این وجود روند نرخ رشد مصرف حقیقی نشان از امری دیگر دارد. حجم مصرف حقیقی در بهار سال 98 نسبت به بهار 97 کاهش یافته ولی در بهار 99 مجدد صعودی شده است. به طوری که در اولین فصل سال 98 نرخ رشد مصرف 7.5 درصد کاهش داشته اما در بهار 99 رشدی معادل 4.7 درصد را تجربه کرده است.

ریاست جمهوری بایدن و گشایش نفتی

اواخر سال 99 انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار شد و جو بایدن در این انتخابات به پیروزی رسید. با ورود او به کاخ سفید تحریم‌ها علیه ایران برطرف نشد اما نسبت به گذشته تسهیلاتی در فروش نفت ایران ایجاد شد. این رخداد منجر به کاهش نااطمینانی ها و ریسک در اقتصاد ایران شد و در نتیجه نرخ رشد سرمایه گذاری در از محدوده منفی در بهار 99 به محدوده مثبت در بهار 1400 رسید. در بهار 1400 نرخ رشد سرمایه گذاری 3.4 درصد برآورد شد. این روند صعودی ادامه داشته و در بهار سال 1401 نرخ رشد سرمایه گذاری به 7 درصد افزایش پیدا کرد. در این مدت نرخ رشد مصرف حقیقی شرایط با ثبات تری نسبت به نرخ رشد سرمایه گذاری داشته و حول 2 درصد نوسان کرده است.