آتش‌بس یمن، مقدمه احیای برجام است؟

به گزارش اکوایران، آتش‌بس ۲ماهه در یمن با میانجیگری سازمان ملل به طور گسترده در اولین روز خود به‌طور کامل ادامه داشت،  بزرگترین گام رو به جلو در جنگ شش ساله‌ است که در داخل و خارج از مرزهای این کشور متعاقباً اعمال می‌شود.

پیش‌زمینه‌ توافق بزرگتر؟

این مصالحه پس از حمله سنگین حوثی‌ها به تأسیسات حیاتی عربستان رخ می‌دهد که علی‌رغم اعلام ریاض برای عملیات تلافی‌جویانه و برخلاف تصورات رایج، به تشدید تنش‌ها منتهی نشد.

برخی تحلیلگران این سازش را مستلزم نوعی مصالحه میان ایران و عربستان می‌دانند و حتی از آن به عنوان پیش‌زمینه و بخشی از «مقدمات» توافق بین‌المللی برای احیای برجام یاد می‌کنند.

فرصتی برای صلح پایدار

هانس گراندبرگ فرستاده ویژه سازمان ملل در بیانیه ای بر اهمیت ایجاد توافق برای بازگرداندن اعتماد بین طرف های درگیر و از سرگیری روند سیاسی با هدف پایان دادن به درگیری تاکید کرد.

او امیدوار است که چنین آتش بس نسبتا طولانی فرصتی برای توسعه گفتگوهای صلح کامل و شروع رسیدگی به برخی از مشکلات اقتصادی اساسی که درگیری را طولانی می کند، فراهم کند.

گراندبرگ گفت: «هدف این آتش بس این است که به یمنی ها استراحت لازم از خشونت، رهایی از رنج انسانی و مهمتر از همه امیدواری برای پایان دادن به این درگیری بدهد».

وی گفت: «شروع ماه مبارک رمضان را به همه مردم یمن تبریک می گویم. امیدوارم شروع این آتش بس به یمنی ها این فرصت را بدهد که ماه مبارک را در صلح، امنیت و آرامش جشن بگیرند».

محموله‌های نفتی به حدیده رسید

بر اساس گزارش گاردین، امروز با شروع آتش بس محموله های نفتی به بندر حدیده رسید، از جمله برخی کشتی ها که 88 روز جلوی ورود آنها گرفته شده بود.

شرایط آتش بس شامل تسهیل ورود 18 کشتی سوخت به بنادر حدیده و اجازه دو پرواز تجاری در هفته از و از فرودگاه صنعا به مقصدهای از پیش تعیین شده است.

این شرایط همچنین شامل تشکیل جلسه ای بین طرفین برای توافق بر سر باز کردن جاده ها در شهر تعز و جاهای دیگر برای بهبود آزادی رفت و آمد غیرنظامیان در داخل یمن است.

هانس گراندبرگ، فرستاده ویژه سازمان ملل متحد دیروز در بیانیه‌ای گفت که «آتش بس دو ماهه در ساعت 7 بعدازظهر به وقت محلی (16:00 به وقت گرینویچ) روز شنبه اجرایی خواهد شد و می تواند با رضایت طرفین تمدید شود. طرفین پذیرفتند که تمامی عملیات نظامی تهاجمی هوایی، زمینی و دریایی در داخل یمن و فراتر از مرزهای آن را متوقف کنند. آنها همچنین برای ورود کشتی های سوخت به بنادر حدیده و پروازهای تجاری برای انجام عملیات در داخل و خارج فرودگاه صنعا به مقصدهای از پیش تعیین شده در منطقه موافقت کردند».

بر اساس گزارش الجزیره، توافق روز جمعه با میانجیگری سازمان ملل بین ائتلاف به رهبری عربستان و گروه حوثی‌های همسو با ایران، مهم ترین گامی است که تاکنون در جهت پایان دادن به این درگیری طولانی با ده ها هزار کشته و میلیون ها نفر قحطی‌زده، به سرانجام می‌رسد.

آخرین توقف هماهنگ شده خصومت ها در سراسر کشور در جریان مذاکرات صلح در سال 2016 بود. نمایندگان سازمان ملل و ایالات متحده از سال گذشته در تلاش بودند تا آتش بس مورد نیاز برای احیای مذاکرات سیاسی متوقف شده از اواخر سال 2018 جهت پایان دادن به درگیری را ایجاد کنند.

دولت مستعفی یمن تحت حمایت عربستان، که حوثی‌ها آن را در اواخر سال 2014 از صنعا، پایتخت کشور بیرون راندند، پیشتر گفته بود که ترتیبات آزادی زندانیان را تسهیل می‌کند، فرودگاه صنعا را باز می‌کند و به کشتی‌های سوخت‌رسان اجازه ورود به بندر حدیده تحت کنترل حوثی‌ها را می‌دهد.

احمد بن مبارک، وزیر خارجه [دولت مستعفی] در توییتر نوشت: «ما بلافاصله آزادسازی دو کشتی اول سوخت را از طریق بندر حدیده اعلام می کنیم».

محمد عبدالسلام، سخنگوی و مذاکره‌کننده ارشد حوثی‌ها روز جمعه در پستی توئیتری از آتش‌بس استقبال کرد.

استقبال جهانی از صلح رمضانی

آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نیز با استقبال از آتش بس، برای "فرآیند سیاسی" جهت برقراری صلح پایدار در کشور ابراز امیدواری کرد.

گوترش به خبرنگاران گفت: «شما باید این شتاب را به کار بگیرید تا مطمئن شوید که این آتش بس کاملاً رعایت می شود و تجدید می شود و یک روند سیاسی واقعی آغاز می شود. این نشان می‌دهد که حتی زمانی که همه چیز غیرممکن به نظر می‌رسد، زمانی که اراده برای سازش وجود دارد، صلح ممکن می‌شود».

جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در بیانیه‌ای گفت: آتش‌بس باید رعایت شود و همانطور که قبلاً گفته‌ام، پایان دادن به این جنگ ضروری است. وزارت امور خارجه ایران روز شنبه ابراز امیدواری کرد که این بتواند اولین گام برای توقف دائمی جنگ و یافتن راه حل سیاسی برای جنگ باشد.

سعید خطیب زاده سخنگوی وزارت خارجه در بیانیه ای افزود: ایران همچنین امیدوار است که آتش بس وضعیت انسانی در یمن را بهبود بخشد و "تبادل کامل اسرا" بین طرف های درگیر را تسهیل کند.

تبادل اسرا

طرف‌های متخاصم همچنین درباره مبادله اسیران بحث می‌کنند که بر اساس آن صدها نفر از هر دو طرف، از جمله 16 سعودی، سه سودانی و برادر عبدربه منصور هادی، رئیس‌جمهور یمن آزاد خواهند شد.

آخرین مبادله بزرگ زندانیان، شامل حدود 1000 زندانی، در سال 2020 به عنوان بخشی از اقدامات اعتمادسازی که در آخرین مذاکرات صلح برگزار شده در دسامبر 2018 مورد توافق قرار گرفت، انجام شد.

«آمادگی دوطرفه» برای سازش و صلح پایدار

این مصالحه پس از حمله سنگین حوثی‌ها به تأسیسات حیاتی عربستان رخ می‌دهد که علی‌رغم اعلام ریاض برای عملیات تلافی‌جویانه و برخلاف تصورات رایج، به تشدید تنش‌ها منتهی نشد. برخی تحلیلگران این سازش را مستلزم نوعی مصالحه میان ایران و عربستان می‌دانند و حتی از آن به عنوان پیش‌زمینه و بخشی از «مقدمات» توافق بین‌المللی برای احیای برجام یاد می‌کنند.

دیو دز روچس، عضو ارشد مجمع بین المللی خلیج [فارس]، گفت که هر دو طرف آماده اند تا به دنبال راه حل باشند. دز روچس به الجزیره گفت: «من فکر می‌کنم این فقط یک فرسودگی استراتژیک است، حوثی‌ها برای مدت طولانی احساس می‌کردند که موفقیت آنها اجتناب‌ناپذیر است، اما آنها در مارب [شهر] که بیش از یک سال در محاصره بوده است، دردسرهای بزرگ داشتند... در عین حال، شما شاهد پیشروی تهاجمی آن‌ها سمت عربستان سعودی و ابوظبی هستید».

وی افزود: «فکر می‌کنم هر دو طرف متوجه شده‌اند، این جنگ آنطور که هریک از ما می‌خواهیم پیش نمی‌رود، شاید مجبور باشیم به نصف نان بسنده کنیم.»

سازمان ملل مدت‌هاست که هشدار داده است که جنگ یمن باعث بدترین بحران انسانی در جهان شده است. اگرچه جمع‌آوری ارقام دقیق دشوار است، اما سازمان ملل تخمین می‌زند که بیش از 377000 نفر به دلیل درگیری‌ها تا اواخر سال 2021 جان خود را از دست داده‌اند.

در گزارشی که اواخر سال گذشته منتشر شد، برنامه توسعه سازمان ملل متحد گفت که تقریباً 60 درصد از مرگ و میرها ناشی از علل غیرمستقیم از جمله قحطی و بیماری های قابل پیشگیری بقیه ناشی از جنگ و حملات هوایی بود.

این گزارش خاطرنشان می کند که کودکان 70 درصد از مرگ و میرها را تشکیل می دهند. بر اساس گزارش برنامه جهانی غذا (WFP)، حدود 16.2 میلیون یمنی یا حدود 45 درصد از کل جمعیت، از امنیت غذایی برخوردار هستند.