جهش بلند تشکیل سرمایه در ماشین آلات؛ گذر از مانع تحریم‌؟

به گزارش اکوایران، تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات طی 5 سال گذشته همواره مسیری صعودی را پیموده اما هنوز به ارقام سال 1396 (سال قبل از اعمال سری جدید تحریم‌ها) نرسیده‌ است. 

البته این بررسی‌ها با استفاده از قیمت‌های ثابت سال 1395 و گزارش بانک مرکزی انجام شده و در صورت تغییر سال پایه، ‌میزان رشد نیز دچار تغییر خواهد شد. همچنین شایان ذکر است که تمامی بررسی‌ها مربوط به آمارهای ناخالص تشکیل سرمایه ناخالص در ماشین آلات هستند و هزینه استهلاک از آن‌ها کسر نشده است.

به طور کلی سرمایه در آمارهای ایران به دو بخش ماشین آلات و ساختمان تقسیم می‌شود که این بررسی به حوزه ماشین آلات پرداخته شده است.

رشد مثبت تشکیل سرمایه در ماشین آلات در سال 1401

بر اساس گزارش‌های بانک مرکزی تشکیل سرمایه در ماشین آلات در 1401 حدود 15.4 درصد نسبت به سال گذشته خود رشد داشته است. شواهد حاکی از آن است که پس از سقوط رشد تشکیل سرمایه ثابت در ماشین آلات در1397 با نرخ منفی 21 درصد، به مرور شدت این سقوط کمتر شده و سپس صعودی شده است به طوریکه در سال 1398 به منفی 13 درصد، در 1399 به مثبت 3.5 درصد و در 1400 به نرخ 12.5 درصد رسیده است.

طبق آمارها به طور کلی بزرگترین بخش تشکیل سرمایه در ماشین آلات در دو بخش خدمات و صنایع و معادن قرار دارند. گزارش‌ها نشان می‌دهد تشکیل سرمایه در دو بخش خدمات و "صنایع و معادن" روندی صعودی تجربه کرده و منجر شده که کل تشکیل سرمایه در ماشین آلات طی پنج سال گذشته روندی صعودی طی کند. 

برای مثال آمارها نشان می‌دهند که تشکیل سرمایه در ماشین الات سال 1397 در بخش "خدمات" و "صنایع و معادن" به ترتیب منفی 29 و منفی 13 درصد بوده است. با سپری شدن زمان طی پنج سال اخیر، رشد تشکیل سرمایه ماشین آلات در این دو بخش نیز روند صعودی گرفته و در سال اخیر به رشد 15.5 درصدی در گروه "خدمات" و 12.9 درصد رشد در بخش "صنعت و معدن" منجر شده است. البته رشد تشکیل سرمایه در ماشین آلات گروه صنعت و معدن در سال 1398 از روند مذکور پیروی نکرده و منفی‌تر شده است.

رشد تشکیل سرمایه در ماشین آلات در تمام بخش ها

در سال گذشته بیشترین میزان رشد تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات متعلق به بخش نفت و گاز با نرخ 46.7 درصد بوده اما با توجه به کوچک بودن حجم سرمایه این بخش نسبت به کل ماشین‌آلات، اثر بزرگی بر رشد کل تشکیل سرمایه ثابت در ماشین‌آلات نداشته است. 

بخش کشاورزی نیز علی‌رغم کوچک بودن حجم تشکیل سرمایه‌اش در ماشین‌آلات، روندی مشابه با روند کل تجربه کرده و رشد آن (بجز سال 1400) روندی افزایشی در پیش گرفته و به 18.7 درصد رسیده است. 

بنابراین در بررسی‌های آماری مشاهده می شود باوجود آن که دوره رکود در سال های 97 به بعد اثری کاهشی بر تشکیل سرمایه بخش ماشین‌آلات ایران داشته، اما این بخش در دو سال گذشته مسیر صعودی را پیموده است. با این حال طبق نماگرهای اقتصادی منتشر شده از سوی بانک مرکزی، تشکیل سرمایه بخش ماشین‌آلات در بخش‌های مختلف هنوز از رقم ثبت شده در پیش از تحریم‌ها پایین‌تر بوده است.

تشکیل سرمایه ماشین‌آلات به قبل از تحریم نرسید

مقایسه آمار مربوط به حجم تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات در سال 1401 نسبت به سال 96 (زمان قبل از اعمال سری جدید تحریم‌ها) نشان می‌دهد که با وجود تجربه رشد در بخش ماشین‌آلات در 5 سال اخیر، در حال حاضر حجم سرمایه کمتری به قیمت ثابت سال پایه 95 در ماشین‌آلات در بخش‌های مختلف اقتصادی وجود دارد.

در همین خصوص حجم تولید به قیمت‌های ثابت 95 در سال گذشته 8.13 درصد کمتر از سال 1396، بوده است. بررسی‌های آماری نشان می دهد در این مدت به طور متوسط سالی 1.68 درصد از مجموع تشکیل سرمایه ماشین‌آلات در بخش‌های مختلف اقتصادی کم شده است. 

بررسی رشد سرمایه ماشین‌آلات به تفکیک بخش‌های مختلف اقتصاد نیز نشان می‌دهد که در بازه زمانی 5 ساله مذکور بخش «کشاورزی» 56.1 درصد و بخش «نفت و گاز» حدود 6 درصد رشد داشته است.

این در حالی است که بخش‌هایی که بیشترین میزان ماشین‌آلات درآنها تجمیع شده ، کاهش‌های شدیدی تجربه کرده‌اند. بر همین اساس رشد سرمایه بخش ماشین آلات در بخش «خدمات» از 1396 تا 1401 حدود منفی 14.2 درصد بوده و در بازه مشابه، بخش «صنعت و معدن» رشدی معادل با منفی 8.6 درصد تجربه کرده است.

در نهایت اگر آمارهای رشد اقتصادی در این بخش همچنان مسیر دو ساله خود را ادامه دهد می تواند از سطح ثبت شده در سال 1396 نیز در سال جاری فراتر رود.