مهم‌ترین سناریوی احتمالی روز پس از حمله؛ آیا اقدام نظامی برنامه هسته‌ای ایران را نابود می‌کند؟

به گزارش اکوایران، به باور تحلیل‌گران، استقرار اخیر بمب‌افکن‌های B-2 آمریکا، تنها هواپیماهایی که توان پرتاب قوی‌ترین بمب‌های نفوذکننده به پناهگاه‌ها را دارند، در نزدیکی ایران، پیامی معنادار به تهران محسوب می شود. اما کارشناسان نظامی و هسته‌ای می‌گویند که حتی با چنین قدرت آتش گسترده‌ای، اقدام نظامی مشترک آمریکا و اسرائیل احتمالاً تنها به‌طور موقت برنامه‌ای را عقب می‌اندازد.

به گزارش رویترز، بدتر از آن، حمله ممکن است باعث شود جمهوری اسلامی ایران بازرسان هسته‌ای سازمان ملل را اخراج کند، برنامه‌ای را که تا حدی به زیرزمین منتقل شده کاملاً پنهان نماید و با شتاب بیشتری برنامه هسته‌ای خود را توسعه دهد - مسیری که نتیجه‌اش هم تضمین‌شده و هم تسریع‌شده خواهد بود.

مسیر غیر قابل نابودی

جاستین برانک، پژوهشگر ارشد قدرت هوایی و فناوری در مؤسسه خدمات سلطنتی متحد بریتانیا می‌گوید: «در نهایت، به‌سختی می‌توان تصور کرد که حملات نظامی بتوانند مسیر جمهوری اسلامی ایران را نابود کنند». او افزود: «در اصل این تلاش برای بازگرداندن نوعی بازدارندگی نظامی، تحمیل هزینه و عقب راندن زمان گریز به سطح چند سال پیش خواهد بود.»

«زمان گریز» به مدتی اطلاق می‌شود که طول می‌کشد تا یک کشور مواد شکافت‌پذیر کافی برای ساخت بمب هسته‌ای تولید کند، که برای جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر چند روز یا چند هفته تخمین زده می‌شود. ساخت واقعی یک بمب، در صورت تصمیم تهران، مدت بیشتری طول می‌کشد.

توافق هسته‌ای تاریخی سال ۲۰۱۵ میان ایران و قدرت‌های بزرگ، محدودیت‌های سختی بر فعالیت‌های هسته‌ای ایران اعمال کرد و زمان گریز را به دست‌کم یک سال افزایش داد. اما با خروج رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، از این توافق در سال ۲۰۱۸، آن توافق از هم فروپاشید و ایران به‌مراتب فراتر از محدودیت‌های آن پیش رفت.

اکنون ترامپ می‌خواهد در مذاکراتی که از شنبه گذشته آغاز شده، محدودیت‌های جدیدی برای برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران تعیین کند. او همچنین دو هفته پیش گفته بود: «اگر توافقی حاصل نشود، ایران بمباران خواهد شد.»

اسرائیل نیز تهدیدات مشابهی مطرح کرده است. وزیر دفاع اسرائیل، اسرائیل کاتز، پس از تصدی سمت خود در نوامبر ادعا کرده بود: «جمهوری اسلامی ایران بیش از هر زمان دیگری در معرض حملات به تأسیسات هسته‌ای‌اش قرار دارد. ما فرصت آن را داریم که به مهم‌ترین هدف‌مان دست یابیم، خنثی‌سازی و حذف تهدید وجودی علیه اسرائیل».

بزرگ و پرریسک

برنامه هسته‌ای ایران در مکان‌های متعددی پراکنده شده است و یک حمله، احتمالاً باید بیشتر یا همه آن‌ها را هدف قرار دهد. حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نهاد نظارتی هسته‌ای سازمان ملل، نمی‌داند برخی تجهیزات حیاتی، از جمله قطعات سانتریفیوژها (ماشین‌هایی که اورانیوم را غنی می‌کنند) در کجا نگهداری می‌شود.

کارشناسان نظامی می‌گویند اسرائیل می‌تواند بیشتر این سایت‌ها را به‌تنهایی هدف قرار دهد، اما این عملیاتی پرخطر خواهد بود که نیاز به حملات مکرر دارد و باید با سامانه‌های پدافند هوایی تأمین‌شده توسط روسیه مقابله کند.

غنی‌سازی اورانیوم در قلب برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و دو مرکز اصلی آن، مجتمع غنی‌سازی سوخت نطنز که حدود سه طبقه زیر زمین واقع شده و ظاهراً برای محافظت در برابر بمباران طراحی شده، و فردو است که در دل کوه به‌مراتب عمیق‌تری حفر شده است.

ایالات متحده برای از بین بردن اهدافی که دسترسی به آن‌ها سخت است بسیار مجهزتر است، زیرا تنها این کشور بمب نفوذگر عظیم ۳۰ هزار پوندی (۱۴ هزار کیلوگرمی) معروف به Massive Ordnance Penetrator را در اختیار دارد؛ بمبی که تنها توسط بمب‌افکن‌های B-2، مانند آن‌هایی که اخیراً به دیه‌گو گارسیا در اقیانوس هند منتقل شده‌اند قابل استفاده است و اسرائیل چنین توانایی‌ای ندارد.

به گفته ژنرال بازنشسته نیروی هوایی آمریکا، چارلز والد، که اکنون در «مؤسسه یهودی امنیت ملی آمریکا» (حامی روابط نزدیک دفاعی بین آمریکا و اسرائیل) فعالیت می‌کند: «اسرائیل بمب‌های ۵۰۰۰ پوندی کافی برای نابودی سایت‌هایی مثل فردو و نطنز ندارد.»

او به بزرگ‌ترین بمب نفوذگر موجود در زرادخانه اسرائیل اشاره کرد. با مشارکت ایالات متحده، حمله سریع‌تر و احتمال موفقیت آن بیشتر خواهد بود، هرچند والد تخمین می‌زند که چنین عملیاتی همچنان چند روز طول بکشد.

تنها خرید زمان

اریک بروئر، تحلیلگر سابق اطلاعاتی آمریکا و از اعضای «ابتکار تهدید هسته‌ای»، می‌گوید: «حمله آمریکا احتمالاً نسبت به حمله اسرائیل آسیب بیشتری وارد می‌کند، اما در هر دو حالت، شما فقط زمان می‌خرید و این خطر واقعی وجود دارد که چنین حمله‌ای ایران را به‌جای دور شدن، به سوی ساخت بمب سوق دهد». او در ادامه گفت: «حمله می‌تواند برنامه را مختل یا به تأخیر بیندازد، اما قادر به نابودی آن نیست.»

در حالی که می‌توان سایت‌ها را منهدم کرد، دانش پیشرفته‌ای که جمهوری اسلامی ایران اکنون در زمینه غنی‌سازی اورانیوم به دست آورده را نمی‌توان از بین برد. تحلیلگران و مقامات می‌گویند جلوگیری از بازسازی تأسیسات کاری پیوسته و بسیار دشوار خواهد بود.

کلسی داونپورت از «انجمن کنترل تسلیحات» گفت: «فردای حمله چه می‌شود؟ جمهوری اسلامی ایران در واکنش به حملات به برنامه هسته‌ای‌اش، تأسیساتش را مقاوم‌تر می‌کند و برنامه را گسترش می‌دهد.»

از آنجا که جمهوری اسلامی ایران پیش‌تر نظارت‌های اضافی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که در توافق ۲۰۱۵ اعمال شده بود را کنار گذاشته، بسیاری از تحلیلگران هشدار می‌دهند که در صورت حمله، ممکن است بازرسان آژانس را که چشم جهان بر سایت‌هایی مانند نطنز و فردو هستند، اخراج کند.

علی شمخانی، مقام بلندپایه امنیتی سابق ایران و مشاور کنونی رهبری، هفته گذشته در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «ادامه تهدیدات خارجی و قرار گرفتن ایران در وضعیت حمله نظامی می‌تواند منجر به اقدامات بازدارنده شود، از جمله اخراج بازرسان آژانس و توقف همکاری». تنها کشوری که چنین کاری کرده، کره شمالی بوده است؛ که پس از آن نخستین بمب هسته‌ای خود را آزمایش کرد.

جیمز اکتون از «بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی» گفت: «اگر ایران را بمباران کنید، به‌احتمال بسیار زیاد از نظر من، جمهوری اسلامی بازرسان بین‌المللی را اخراج می‌کند و با سرعت به سمت ساخت بمب پیش می‌رود.»