مشارکت ناموفق ایران در زنجیره ارزش جهانی

به گزارش اکوایران؛ بررسی سهم ایران در مراحل چهارگانه مشارکت کشورها در زنجیره ارزش جهانی یعنی کالاهای اساسی، تولید محدود، تولید و خدمات پیشرفته و فعالیت‌های نوآورانه نشان می‌دهد، ایران در مرحله کالاهای اساسی متنوع، سهم بالای 40 درصدی داشت. 

بنابراین براساس جدیدترین گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران، مشارکت ایران در بخش‌های بالادستی زنجیره ارزش جهانی که فاصله بیشتری تا مصرف کننده نهایی دارد، بیشتر است.

داده‌های موجود نشان می‌دهد، ترکیه نیز با سهم بیش از 80 درصدی خدمات و تولید صنعتی از کل ارزش افزوده داخلی صادرات، از سال 2015 وارد مرحله خدمات و تولید پیشرفته شده است. گذار کشورها به مرحله تولید پیشرفته، عموما با افزایش مشارکت پیشین واردات با هدف صادرات همراه است؛ در حالی که گذار کشورها به سمت فعالیت‌های نوآورانه، با افزایش مشارکت پسین تعمیق توانمندی‌ها در بخش‌های پیشرفته و خدمات کسب وکار برای حمایت از صادرات همراه می‌شود.

آمارهای تجارت ارزش افزوده ایران طی سال‌های 1990 تا 2018 نشان می دهد مشارکت ایران در بخش‌های بالادستی زنجیره ارزش جهانی همواره بیشتر بوده که به تبع آن فاصله بیشتری نیز با مصرف‌کننده نهایی داشته است.

آخرین داده‌های  آنکتاد گویای سهم 21 درصدی مشارکت پیشین و سهم 79 درصدی مشارکت پسین ایران در زنجیره ارزش جهانی است. سهم بالای مشارکت پسین ایران در زنجیره ارزش جهانی به معنای مشارکت بیشتر در صنایع بالادستی و به عبارت دیگر؛ در صادرات است.

ارزش افزوده غیرمستقیم، در واقع بخشی از ارزش افزوده داخلی سهم بالای ارزش افزوده غیرمستقیم است که به عنوان نهاده در صادرات کشورهای دیگر استفاده می‌شود. 

در مقابل در ترکیه، مشارکت پیشین حدود 54 درصد و مشارکت پسین تقریبا 46 درصد برآورد شده است. یکی از مهمترین نکاتی که در مقایسه روند مشارکت ترکیه در زنجیره ارزش جهانی به چشم می‌خورد، سیاستی است که این کشور در سا‌ل‌های مورد بررسی برای کاهش سهم مشارکت پسین و افزایش سهم مشارکت پیشین اعمال کرده است.

به عبارت دیگر، ترکیه در تلاش است خود را به بخش‌های انتهایی زنجیره ارزش جهانی نزدیک‌تر کند و مقایسه آمارهای دهه 90 میلادی نشان می‌دهد، در این مسیر نسبتا موفق عمل کرده است؛ به گونه‌ای که سهم مشارکت پیشین در سال‌های 1990 تا 2018 حدود 18 واحد درصد افزایش یافته است. این در حالی است که در زمان، تغییر قابل توجهی در نوع مشارکت ایران در زنجیره ارزش جهانی رخ نداده است.

منبع: آنکتاد