بحران سیاسی محافظه‌کاران بریتانیا

در طول تاریخ بریتانیا ده‌ها نخست‌وزیر از درهای پلاک ۱۰ خیابان داونینگ گذشته‌اند؛ اما شاید هیچ‌کدام در سال‌های اخیر بیشتر یا سریع‌تر از محافظه‌کاران بریتانیا (ملقب به حزب توری) این کار را انجام نداده‌اند. دیوید کامرون راه را برای ترزا مِی باز کرد. مِی نیز جای خود به بوریس جانسون داد که او نیز با اکراه به نفع لیز تراس کنار رفت. دوره بقای هر یک کوتاه‌تر از نفر قبلی بود. مدت نخست‌وزیری لیز تراس تنها شش هفته طول کشید؛ حتی کوتاه‌تر از رقابت‌های درون‌حزبی که باعث انتخاب وی شد.

دیوید کامرون، بازگشت توری به قدرت

در سال ۲۰۰۲، حزب چپ‌گرای کارگر بریتانیا به رهبری تونی بلیر و سپس گوردون برون، سکان رهبری کشور را به دست گرفت. حزب محافظه‌کار توری با هدایت دیوید کامرون توانست پس از ۸ سال به قدرت برگردد. اما کامرون در این راه تنها نبوده و از حمایت متحد نزدیک خود، ترزا مِی برخوردار بود.

دیوید کامرون در سال ۲۰۱۶ و در جریان خواست عمومی بریتانیا برای خروج از اتحادیه اروپا (برگزیت)، موافق ماندن در اتحادیه بود. با رأی‌آوردن برگزیت در یک همه‌پرسی، کامرون استعفا داد و اگرچه ترزا مِی رسماً از کمپین او حمایت می‌کرد، اما با توجه به سوابقش در وزارت کشور، گزینه مناسبی برای نخست‌وزیری به نظر می‌رسید. مِی از یک حامی اتحادیه اروپا به یکی از سرسخت‌ترین موافقان خروج از آن تبدیل شد. با این حال، نه تنها موفق نشد که نظر مخالفینش را جلب کند، بلکه متحدینش نیز در طول ۳ سال نخست‌وزیریش از او دور شدند.

ترزا مِی، محبوبیت از دست رفته

بالاخره در ۲۷ مارس ۲۰۱۹ و پس از چند دوره شکست در مذاکرات با کشورهای اروپایی برای نحوه خروج از اتحادیه و افزایش مخالفت‌های درون‌حزبی، مِی اعلام کرد که استعفا داده و فرمان پیشبرد برگزیت را به شخص دیگری واگذار خواهد کرد.

البته نخست‌وزیری او با حوادث و تراژدی‌های ملی بزرگی نیز مواجه شد و عدم مدیریت درست آن‌ها به کاهش هرچه بیشتر مِی منجر شد؛ از جمله آتش‌سوزی بزرگی که بیش از ۷۰ تلفات در پی داشت و حمله تروریستی فردی افراطی به نمازگزاران مسلمان.

بوریس جانسون، بدشانسی کرونایی

در بین ۱۰ کاندیدای احتمالی جانشینی مِی، بوریس جانسون، شهردار سابق لندن و وزیر خارجه دولت موفق شد که با کسب ۶۶ درصد آرای درون‌حزبی در ۲۴ جولای رهبری حزب را به دست گرفته و نخست‌وزیر جدید بریتانیا شود.

شعار اصلی کمپین جانسون خروج بی‌درنگ و بدون مذاکره از اتحادیه اروپا بود. در اول ماه سپتامبر، حزب اپوزیسیون و ۲۱ هم‌حزبی جانسون موفق شدند به صورت موقت جلوی اجرای طرح‌های برگزیت را گرفته که منجر به خشم جانسون و اخراج آن ۲۱ نفر از حزب شد. جانسون در صدد برگزاری انتخابات زودهنگام افتاد اما رأی کافی برای آن را به دست نیاورد و در عوض در روز ۴ سپتامبر، اکثریت پارلمان دولت را مجبور ساختند تا از اتحادیه اروپا برای دستیابی به توافقی بهتر، مهلت بیشتری درخواست کند.

اما پس از شکست شعار جانسون مبنی بر خروج بی‌درنگ از اتحادیه، حزب رقیب به رهبری جرمی کوربین با برگزاری انتخابات زودهنگام موافقت کرد. جانسون در کمپین‌های انتخاباتی قول داد که بریتانیا تا قبل از سررسید جدید از اتحادیه خارج خواهد شد. با اینکه پیروزی حزب توری پیش‌بینی شده بود، اما نتایج فراتر از انتظارات بود و محافظه‌کاران توانستند ۴۷ کرسی دیگر را به دست آورده که از سال ۱۹۸۷ سابقه نداشت.

بحران برگزیت تنها بحرانی نبود که گریبان‌گیر جانسون و بریتانیا شد. در سال ۲۰۱۹ اولین مورد ابتلا به ویروس کووید ۱۹ در کشور گزارش شد. اگرچه مشاورین سلامت و بهداشت دولت پیشنهاد دادند که بهترین روش مهار همه‌گیری کرونا، «ایمنی جمعی» یا «ایمنی گله‌ای» است اما جانسون نه تنها به مشاوره آن‌ها عمل نکرد بلکه در مقایسه با تدابیر سایر کشورهای جهان نیز عملکردی ضعیف داشت. شدت بحران جنبه‌ای شخصی برای جانسون پیدا کرد. او در اواخر مارس به ویروس مبتلا و در بیمارستان بستری شد. بعد از ترخیص از بیمارستان، جانسون با تشکر از کادر درمان از مردم خواست که فاصله‌گذاری اجتماعی را رعایت کنند.

در اواخر نوامبر ۲۰۲۱، سر تیتر روزنامه‌های بریتانیا حاکی از یک رسوایی بزرگ برای دولت جانسون بود. بر اساس گزارش‌ها در اوایل همه‌گیری کرونا جانسون و اعضای کابینه در یک مهمانی شرکت کرده بودند. حتی شایعاتی در مورد دورهمی‌های بیشتری در خیابان داونینگ به گوش می‌رسید. این مهمانی‌ها در اوج همه‌گیری و تشدید مقررات قرنطینه برگزار شده بود.

در فوریه ۲۰۲۲، حمله روسیه به اوکراین باعث اتحاد کل غرب شد و در داخل بریتانیا نیز مردم نمی‌خواستند که در دوران جنگ، رهبری کشور تغییر کند؛ بنابراین خطر توبیخ جدی و تحت پیگرد قرارگرفتن نخست‌وزیر موقتاً برطرف شد؛ اما با افزایش شکاف‌های درون‌حزبی، ۵۴ نفر از نمایندگان پارلمان از حزب جانسون به شورای حزب نامه نوشته و خواستار کناره‌گیری نخست‌وزیر شدند. بیشتر آن‌ها نگران بودند که صدمه‌دیدن چهره عمومی جانسون باعث تخریب برند حزب و در نتیجه شکست انتخاباتی خواهد شد. با به حد نصاب رسیدن رأی‌گیری مجدد رهبری حزب، از ۳۵۹ عضو حزب توری در پارلمان، ۱۴۸ نفر از محافظه‌کاران علیه جانسون رأی دادند که بیشتر از ۱۳۳ مخالف تراز مِی در سال ۲۰۱۸ بود.

در سال ۲۰۲۲، چند رسوایی اداری دیگر باعث شد که محبوبیت دولت و در نتیجه حزب حاکم توری کاهش پیدا کند. همراه با این رسوایی‌ها، تورم و افزایش بهای سوخت به افزایش محبوبیت حزب رقیب منجر شد. بالاخره در ۵ جولای، کاسه صبر وزیران بهداشت و اقتصاد به سر آمد و استعفا دادند. بعد از کناره‌گیری گسترده چند عضو دیگر کابینه و تهدید بزرگان حزب به برگزاری مجدد رأی‌گیری، جانسون از نخست‌وزیری استعفا داد.

لیز تراس، نخست‌وزیر ناکام

در ۶ سپتامبر، لیز تراس، وزیر خارجه جانسون نخست‌وزیر جدید شد و رکورد یکی از کوتاه‌ترین دوره‌های خدمت را به نام خود زد. یکی از علت‌های سقوط آزاد تراس را می‌توان طرح اقتصادی جسورانه او دانست. برنامه «رشد سریع، مالیات پایین» تراس باعث ۴۵ میلیارد پوند کسری بودجه شد. واکنش بازار به این ماجرا منفی بود و ارزش پوند انگلیس کاهش شدیدی را تجربه کرد و اجاره‌بهای ملی نیز بالا رفت. همچنین صندوق‌های بازنشستگی ضربه بزرگی دیدند و هزینه استقراض دولت بالا رفت. در ۱۴ اکتبر، تراس جِرِمی هانت را وزیر خزانه‌داری کرد. هانت نیز تمام تغییرات اقتصادی تراس، از جمله کاهش مالیات ۴۵ میلیارد پوندی لغو کرد.

حزب محافظه‌کار توری که از کاهش شدید محبوبیت خود در نظرسنجی‌ها نگران بود؛ بنابراین فشارها بر تراس افزایش یافت و تنها پس از ۴۴ روز نخست‌وزیری، در کمال سرافکندگی استعفا داد.

تراس در بیانیه‌ای گفت: با کمک آزادی‌های به دست آمده از برگزیت، چشم‌اندازی برای یک اقتصاد با مالیات پایین و با رشد بالا در نظر داشتیم. اما دیگر نمی‌توانم مأموریتی را که بر اساس آن توسط حزب محافظه‌کار انتخاب شده‌ام، را انجام دهم؛ بنابراین من با پادشاه صحبت کرده تا اطلاع دهم که از رهبری حزب محافظه‌کار (و نخست‌وزیری) استعفا می‌دهم.

ریشی سوناک، آخرین امید توری

با اینکه تراس جانشین جانسون شد، اما ریشی سوناک، وزیر اقتصاد مستعفی کابینه جانسون از محبوبیت بیشتری در جناح محافظه‌کار برخوردار بود. پس از استعفای تراس، تنها گزینه روشن برای رهبری حزب، این سرمایه‌دار هندی‌تبار بریتانیایی بود.

علی‌رغم حضور سوناک در رسوایی مهمانی‌های جانسون و کابینه حضور داشت اما در اولین بیانیه پیروزی تأکید کرد که صداقت، حرفه‌ای بودن و مسئولیت‌پذیری را سرلوحه کار خود قرار می‌دهد.