به گزارش اکوایران، در یادداشتی که توسط استیون ا. کوک، ستون‌نویس فارین پالیسی و انی انریکو ماتی، محقق ارشد مطالعات خاورمیانه و آفریقا در شورای روابط خارجی، در فارن پالیسی انتشار یافته، به نقش نوظهور هند در خاورمیانه و توسعه روابطش با کشورهای منطقه پرداخته شده. همچنین در این یادداشت تلاش می‌شود چشم‌اندازی از آینده حضور هند به‌عنوان یک قدرت موثر در منطقه ترسیم شود.

یک دهه پیش، در یک تور سخنرانی سه هفته‌ای به هند رفتم که طی آن از دهلی نو، لاکنو، چنای، بمبئی، پونا و حیدرآباد بازدید کردم. ایده پشت این سفر، که وزارت امور خارجه ایالات متحده حمایت مالی آن را بر عهده داشت، ترویج تبادل نظر درباره خاورمیانه با مقامات دولت هند، دانشگاهیان، دانشجویان و روزنامه‌نگاران بود. از منظر دیپلمات‌هایی که من را دعوت کردند، این فرصتی عالی برای هندی‌ها بود تا دیدگاه غیررسمی ایالات متحده در مورد بخشی از جهان را که احتمالاً در آینده برای دهلی نو مهم‌تر خواهد بود، درک کنند. سفر فوق‌العاده‌ای داشتم، اما با تردید در مورد نقش آتی هند در خاورمیانه بازگشتم.

البته هند و کشورهای خاورمیانه قبلاً به طرق مختلف در هم تنیده بودند. بین هند و اسرائیل روابط نظامی و فناوری در حال شکل‌گیری بود. به‌طور مثال نمی‌توان بدون در نظر گرفتن نقش کارگران هندی، که با تامین نیروی کار، در اداره کشورهای خلیج فارس نقش مهمی ایفا می‌کنند، درباره تاثیر هند بر منطقه صحبت کرد. هند نیز نفت زیادی از خاورمیانه وارد می‌کند. اما پس از پاره‌ای از گفت‌وگوها با مقامات، دیپلمات‌ها، ژنرال‌ها و تحلیل‌گران، متوجه شدم که هندی‌ها نمی‌خواهند نقش بیشتری در خاورمیانه ایفا کنند.

با این حال، 10 سال پس از سفر من گذشته و همه چیز تغییر کرده است. در حالی که مقامات و تحلیل‌گران آمریکایی به هر حرکت دیپلماتیکی که پکن انجام می‌دهد وسواس دارند و سرمایه‌گذاری چین در خاورمیانه را با سوءظن می‌نگرند، هم‌زمان  یکی از جالب‌ترین تحولات ژئوپلیتیکی در منطقه را در سال‌های اخیر نادیده می‌گیرد: ظهور هند به عنوان بازیگر اصلی در منطقه.

هند و اسرائیل؛ شرکای تجاری

روابط هند و اسرائیل شاید به روشنی، جدی‌ترین و موثرترین روابط دهلی نو در منطقه باشد. اگرچه هند در سال 1950 اسراییل را به رسمیت شناخت، اما دو کشور تا سال 1992 روابط عادی دیپلماتیک برقرار نکردند. در سال 2017، نخست وزیر نارندرا مودی اولین رهبر هند بود که از اسرائیل بازدید کرد. بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل سال بعد به هند سفر کرد.

فراتر از اهمیت این بازدیدها، روابط هند و اسرائیل به سرعت در زمینه‌های مختلف، به ویژه فناوری پیشرفته و دفاع، توسعه یافته است. بر اساس گزارش موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، اسرائیل در سال 2021 در میان سه تامین‌کننده تسلیحات هند قرار داشت و گزارش های خبری اخیر هند نشان می‌دهد که این دو کشور در حال بررسی تولید مشترک سیستم‌های تسلیحاتی هستند. همچنین در گذشته، جامعه تجاری هند با توجه به بازار کوچک و سیاست‌های بحث‌برانگیز این کشور از سرمایه گذاری در اسرائیل اجتناب می‌کردند، اما ممکن است این وضعیت در حال تغییر باشد. در سال 2022، گروه آدانی و یک شریک اسرائیلی، برنده مناقصه بندر حیفا به مبلغ 1.2 میلیارد دلار شدند. همچنین مذاکرات برای توافق تجارت آزاد هند و اسرائیل در حال انجام است. البته روابط هند و اسرائیل پیچیده است. هند در حمایت خود از فلسطینی‌ها ثابت قدم است. روابط دوستانه‌ای با ایران دارد که دهلی نو مقادیر قابل توجهی نفت از آن خریداری کرده است. و نخبگان هندی تمایل دارند اسرائیل را از منظر تجربه استعماری کشورشان ببینند.

فرصت طلایی سعودی و امارات

وقتی صحبت از خلیج فارس می‌شود، امارات متحده عربی و عربستان سعودی به شدت به دنبال راه‌هایی برای گسترش روابط با هند هستند. این یک تغییر قابل توجه است زیرا هر دو کشور، به ویژه دومی، مدت‌هاست با پاکستان همسو شده‌اند. چرخش به سوی هند تا حدی ناشی از منافع مشترک در مهار افراط‌گرایی اسلام‌گرا است، اما موضوع این نزدیکی بیش از هر چیز منافع  اقتصادی است. اماراتی‌ها و سعودی‌ها در کشوری با 1.4 میلیارد جمعیت که کمتر از چهار ساعت پرواز با آن فاصله دارند، فرصت‌هایی را می‌بینند. تاکنون نتایج این روابط مثبت بوده است. در 11 ماهه اول توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع امارات و هند که در ماه مه 2022 لازم الاجرا شد، تجارت غیرنفتی بین دو کشور به 45 میلیارد دلار رسید که نسبت به سال قبل تقریباً 7 درصد افزایش داشت. هندی‌ها و اماراتی‌ها همچنین روابط خود را از طریق آنچه در واشنگتن I2U2 نامیده می شود - گروهی از اسرائیل، هند، امارات متحده عربی و ایالات متحده - که به دنبال استفاده از دانش فنی و سرمایه خصوصی ترکیبی برای پرداختن به انرژی های جایگزین است، توسعه داده‌اند؛ با موضوع کشاورزی، تجارت، توسعه زیرساخت ها و موارد دیگر.

 عربستان سعودی که دومین تامین کننده بزرگ نفت و گاز هند است، می‌خواهد روابط انرژی را با افزودن انرژی های تجدیدپذیر به این ترکیب تقویت کند. در ماه آوریل، سایت جدید هندی Siasat.com گزارش داد که ریاض و دهلی نو در حال بررسی طرحی برای اتصال شبکه انرژی هند به پادشاهی (و امارات متحده عربی) از طریق کابل‌های زیردریایی هستند. مشخص نیست که آیا چنین پروژه بلندپروازانه‌ای هرگز به نتیجه می‌رسد یا خیر، اما این گفتگوها نشان می‌دهد که دولت‌های هند و عربستان سعودی به دنبال راه‌هایی برای افزودن به 43 میلیارد دلار تجارت موجود بین دو کشور هستند.

دست یاری مصر به سوی هند

و سرانجام مصر، جایی که مودی اخیراً یک سفر دو روزه را در آن به پایان رساند. برخلاف اسرائیل، امارات متحده عربی و عربستان سعودی، تجارت بین هند و مصر نسبتاً متوسط است و حدود 6 میلیارد دلار حجم دارد. مقامات مصری که سوءمدیریت اقتصادی آنها باعث ایجاد بحران بدهی و تورم 30 درصدی شده است، از هند کمک می‌خواهند. در اواسط ژوئن، رویترز گزارش داد که دهلی نو در نظر دارد خط اعتباری به مصر تعمیم دهد تا بدهی خود را در قالب کود و گاز طبیعی بازپرداخت کند. در مورد تجارت به روپیه نیز صحبت می‌شود زیرا مصری‌ها کمبود دلار دارند. با این حال، مشکلات اقتصادی متعدد مصر تنها مسائلی نیستند که روابط رو به رشد را پیش می‌برند. هندی‌ها نیز مانند چینی‌ها، مصر را دروازه‌ای برای ارسال کالاهای خود به آفریقا و اروپا می‌دانند.

گسترش نفوذ هند در منطقه؛ چشم‌انداز مطلوب واشنگتن

برای سیاست‌گذاران و تحلیل‌گران آمریکایی وسوسه‌انگیز است که نقش رو به رشد هند در منطقه به‌عنوان یک «کارت برنده» در رقابت با چین ارزیابی کنند. در سطحی از انتزاع، بازی با «کارت هند» یک حرکت عاقلانه در بازی بزرگ جدید به نظر می‌رسد. دولت‌های هند و چین سابقه دشمنی، اختلافات مرزی و حتی درگیری مسلحانه دارند. وزنه تعادل اضافی برای پکن در خاورمیانه مفید خواهد بود زیرا به نظر می‌رسد دولت بایدن از بی‌توجهی به منطقه و نقش نوظهور چین در آن، به توجه به ایفای نقش بیشتر هند در خاورمیانه تغییر جهت داده است. سفر مودی به واشنگتن در اواخر ژوئن نیز یک اتفاق مهم برای واشنگتن بود.

با وجود همه سیگنال‌های مثبت روابط ایالات متحده و هند، بعید به نظر می‌رسد که دهلی نو بخواهد شریک استراتژیکی باشد که واشنگتن تصور می کند. به نظر می‌رسد نوع رابطه‌ای که برخی در واشنگتن در ذهن دارند، قابلیت تحقق عینی ندارد؛ هندی که مدت‌هاست از درگیر شدن با ایالات متحده در مورد جنگ اوکراین اجتناب می‌کند. دهلی نو تهاجم روسیه را محکوم کرده است، اما به محکومیت مسکو در سازمان ملل رای نداده است و یک تامین‌کننده مهم اسلحه و نفت روسیه است. و وقتی نوبت به خاورمیانه می‌رسد، هند به شدت از ایالات متحده (و اسرائیل) در مورد ایران فاصله می‌گیرد. واشنگتن باید انتظارات خود را در مورد معنای گسترش روابط اقتصادی و امنیتی هند با خاورمیانه کاهش دهد. بعید است که هند در کنار ایالات متحده قرار گیرد، اما بعید است که دهلی نو به شیوهٔ پکن و مسکو، واشنگتن را تضعیف کند.

تحول جایگاه هند در خاورمیانه منعکس‌کننده نظم بین‌المللی در حال تغییر و تمایل - شاید حتی اشتیاق - کشورهای منطقه برای بهره‌مندی از نظم چندقطبی جدید است. ایالات متحده نمی‌تواند در مورد این مساله کار خاصی انجام دهد. باید اعتراف کرد که اگر شرکای خاورمیانه‌ای ایالات متحده به دنبال جایگزینی برای واشنگتن هستند، بهتر است که دهلی نو در میان گزینه‌ها باشد. شاید ایالات متحده دیگر غول بزرگ بلامنازع در منطقه نباشد، اما تا زمانی که هند حضور خود را در خاورمیانه گسترش دهد، نه روسیه و نه چین نمی‌توانند این نقش را بر عهده بگیرند.