رفراندومی با چراغ قرمز؛ جدال بر سر نفت جنگ جدیدی را به راه می‌اندازد؟

به گزارش اکوایران، این هفته، نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور ونزوئلا، قدم‌های بی‌سابقه‌ای را برای اعمال کنترل بر منطقه مورد مناقشه اسکیبو در کشور همسایه، گویان انجام داد و حکم دادگاه بین‌المللی دادگستری (ICJ) را نقض کرد. اسکیبو، منطقه‌ای در غرب گویان، دو سوم از خاک این کشور، یعنی 16 درصد جمعیت آن را در خود جای داده است – و مهمتر از همه، به کاراکاس ادعایی بر ثروت نفتی فراساحلی که گویان اخیراً کشف کرده و ونزوئلا آشکارا به آن طمع دارد، می‌دهد.

به نوشته فارن پالیسی، این واقعیت که قضات بین‌المللی بیش از یک قرن پیش خطوط مرزی را مشخص کردند، مادورو را از ادعای سرزمینی که مدت‌هاست به بسیاری از ونزوئلایی‌ها گفته شده است که متعلق آن‌هاست، باز نمی‌دارد. هفته گذشته، کاراکاس علی رغم هشدار دیوان بین المللی دادگستری نسبت به تهدید وضعیت موجود، یک همه‌پرسی برای تعیین حاکمیت بر اسکیبو برگزار کرد. نتیجه نشان داد که 95 درصد رأی دهندگان موافق الحاق منطقه مورد مناقشه توسط ونزوئلا هستند.

نیروهای منطقه‌ای که برای نمایش حمایت از این کشور کوچک جمع شده‌اند، و ارتش ایالات متحده در حال انجام مانورهای پروازی در گویان برای نشان دادن حمایت از جورج تاون هستند. آمریکای لاتین درحال نزدیک شدن به مرز یک جنگ بزرگ بالقوه قاره‌ای برای اولین بار در بیش از 75 سال گذشته است.

چه کسی حق قانونی بر اسکیبو را دارد؟

هر دو کشور ادعای مالکیت زمینی را دارند که کمی بزرگتر از ایالت آلاباما در ایالات متحده است، اگرچه دارای موهبت‌های بسیار بیشتری است. ونزوئلا زمانی کنترل آن را در اختیار داشت، اما هرگز بخشی قانونی از آنچه به ونزوئلا مدرن تبدیل شد -چه قبل و چه پس از استقلال آن- نبود. یک هیئت داوری مستقر در پاریس در سال 1899 حکم داد که این قلمرو متعلق به گویان (البته در آن زمان، به مستعمره بریتانیایی گویان) تعلق دارد. ونزوئلا از مدت‌ها پیش استدلال کرده است که نتیجه دادگاه باید باطل شود زیرا دولت آن در مذاکرات حضور نداشته است و توسط ایالات متحده نمایندگی می‌شده است.

جوآن دونوگو، رئیس دیوان بین‌المللی دادگستری، پس از بی‌اعتنایی آشکار ونزوئلا به حکم دادگاه، هشدار داد که به نظر می‌رسد دولت ونزوئلا «به‌منظور به دست آوردن کنترل و اداره قلمرو مورد مناقشه» گام‌هایی برمی‌دارد.

چه چیزی منطقه اسکیبو را باارزش می‌کند؟

اسکیبو که بخش‌های قابل توجهی از جنگل‌های بارانی آمازون را در خود جای داده است، منطقه‌ای غنی از مواد معدنی است که دارای ذخایر عظیم طلا و مس است. در سال 2015، پس از کشف مقادیر زیادی نفت در سواحل آن توسط اکسون‌موبیل، ارزش این منطقه افزایش یافت و گویان را به ثروتمندترین کشور آمریکای لاتین بر اساس سرانه تبدیل کرد. در نزدیکی ساحل و تقریباً، اما نه کاملاً، در منطقه اقتصادی انحصاری گویان، یک چاه نفت با حداقل 11 میلیارد بشکه نفت خام است.

اگر ونزوئلا بخواهد اسکیبو را تصاحب کند، آنگاه می‌تواند ادعای مالکیت کل آن ثروت فراساحلی را داشته باشد.

اکنون، میلیاردها دلار سرمایه خارجی به جورج تاون سرازیر می‌شود، پایتخت کشوری که زمانی در رکود اما اکنون در حال توسعه است. گویان از این بودجه برای توسعه‌های زیرساختی بزرگ، اولین بندر آب‌های عمیق و نیروگاه‌های برق گازی استفاده کرده است که تولید انرژی کشور را دوبرابر می‌کند و قبوض برق را به نصف کاهش می‌دهد. و در ماه سپتامبر، اعلام کرد که قصد دارد نفت خود را به بازیگران بزرگ، از جمله شرکت‌های نفتی دولتی چین، قطر و مالزی بفروشد که باعث حسادت اقتصادی ونزوئلا شد.

ونزوئلا که زمانی یکی از تولیدکنندگان بزرگ نفت بود، اکنون به اندازه نصف ایالت نیومکزیکو آمریکا نفت تولید می‌کند. مدت‌هاست که با تورم فلج‌کننده و مقبولیت عمومی پایین دست و پنجه نرم می‌کند. طبق گزارش صندوق بین‌المللی پول، کاراکاس در سال جاری بیشترین افزایش قیمت مصرف‌کننده در جهان را تجربه کرد و تورم آن به 360 درصد رسید. فساد همچنان گریبانگیر حکومت مادورو است و تلاش‌ها برای سرکوب مخالفان، از جمله منع نامزد محبوب، ماریا کورینا ماچادو، از کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری زیاد نتوانسته شانس او را برای پیروزی مجدد در انتخابات سال آینده افزایش دهد.

کریستوفر ساباتینی، کارشناس آمریکای لاتین در اندیشکده چتم هاوس گفت: «مادورو امیدوار است که برقراری کنترل بر اسکیبو به او ادعایی برای مالکیت این میدان نفتی بزرگ بدهد، حمایت از حزب سوسیالیست متحد او را تقویت کند و مخالفانش را ضد میهن‌پرست جلوه دهد.»

نتیجه همه‌پرسی چه شد؟

بستگی داره از چه کسی بپرسید. به گفته مادورو، میلیون‌ها نفر از مردم ونزوئلا -در بالاترین میزان مشارکت در انتخابات این کشور در تاریخ- در رفراندوم شرکت کردند. اما بدون مدرکی برای حمایت از ادعای او، گروه‌های حقوق بشری تخمین می‌زنند که تنها حدود 2 میلیون نفر به پای صندوق‌های رای رفتند.

به گفته دولت، بیش از 95 درصد از رای دهندگان به هر پنج سوال همه پرسی پاسخ مثبت دادند، که خواستار ایجاد یک ایالت جدید موسوم به گوایانا اسکیبا و همچنین اعطای شهروندی ونزوئلا به ساکنان آن، ارائه کارت‌های شناسایی به مردم، و همچنین اعطای شهروندی ونزوئلا به ساکنان آن، افزودن اسکیبو به نقشه ونزوئلا و رد حکم 1899 بود.

مادورو در جشن نتایج گفت: «عصر جدیدی در مبارزه برای گوایانا اسکیبا ما آغاز شده است. اکنون ما حقوق تاریخی ونزوئلا را پس خواهیم گرفت.»

مقامی برای نظارت بر این ایالت تازه تاسیس منصوب شده است و اطلاعات نظامی نشان می‌دهد که کاراکاس در حال ساخت یک فرودگاه در لاکامورا، در نزدیکی مرز خود با گویان است تا از عملیات لجستیکی برای الحاق اسکیبو پشتیبانی کند. و مادورو شرکت‌های خارجی از جمله اکسون موبیل را تهدید کرده است که با دولت گویان همکاری نکنند.

ونزوئلا بیش از هر کشور روی زمین ذخایر نفتی دارد. چرا به نفت بیشتری نیاز دارد؟

این سوال خوبی است، به ویژه از آنجایی که ونزوئلا به اندازه کافی برای خارج کردن ذخایر نفت خود از زمین مشکل دارد - چه رسد به اینکه وارد حفاری‌های دریایی دشواری شود که به تخصص فنی، مدیریت قوی و سرمایه فراوان نیاز دارد، که سال‌هاست هیچ یک از آن‌ها را از کاراکاس ندیده‌ایم.

مادورو امیدوار است که جبران یک اشتباه یک قرنه، اعتماد عمومی را نسبت به دولت به شدت نامحبوب او افزایش دهد. اما احتمال این که در نتیجه انتخابات سال آینده تاثیر زیادی بگذارد، بعید است.

پاسخ بقیه منطقه چه بوده است؟

گویان فورا نیروهای دفاعی خود را در حالت آماده باش قرار داد و از شورای امنیت سازمان ملل متحد و دیوان بین المللی دادگستری خواست تا اقدامات فوری برای جلوگیری از تجاوز ونزوئلا به خاک این کشور انجام دهند. وزارت دفاع برزیل «اقدامات دفاعی خود را تشدید کرد» و حضور نظامی خود را در نزدیکی مرز مورد مناقشه تقویت کرد. و فرماندهی جنوبی ایالات متحده برای نشان دادن تعهدات دوجانبه قوی خود به جورج تاون، روز پنجشنبه تمرینات نظامی با گویان انجام داد.

یک کارشناس انرژی ونزوئلایی که به شرط ناشناس ماندن گفت، جنگ خارجی برای جاه طلبی‌های سیاسی مادورو «انتحاری» خواهد بود. این کارشناس افزود: «مادورو ممکن است با این واقعیت که درگیری در اوکراین و خاورمیانه باعث می‌شود مداخله در درگیری احتمالی در این منطقه برای ایالات متحده سخت‌تر شود، جسور شده باشد.»

مادورو در ابتدا قول داد که به همسایه شرقی ونزوئلا حمله نکند. اما تشدید تنش‌ها، از جمله متهم کردن اکسون‌موبیل در روز چهارشنبه به همکاری با گویان و مخالفان ونزوئلایی برای تضعیف دولت، رهبران منطقه را نگران می‌کند که این الحاق ممکن است در دستورکار باشد. اگر چنین شود، آمریکای لاتین ممکن است یک نیروی صلح‌ساز چندجانبه ایجاد کند.

ساباتینی گفت که موضع کاراکاس ضعیف به نظر می‌رسد و «در حالی که در این مسئله به سمت یک نتیجه نامشخص می‌رود، بقای خود را نیز به خطر می‌اندازد. به صراحت می‌گویم، آنچه که درباره گویان انجام می‌دهد، احتمالاً برای بقا و بی‌ثباتی آن بسیار خطرناک‌تر از دورنمای انتخابات در سال ۲۰۲۴ است.»