به گزراش اکوایران، دور دوم مذاکرات میان ایران و ایالات متحده در حالی در راه است که فضای پیرامون محل این گفت‌وگوها همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. با این حال، منابع مطلع از دو طرف می‌گویند گفت‌وگوها در حال پیشروی است و احتمال ورود آن به فاز فنی، بیش از هر زمان دیگری جدی شده است.

دور نخست مذاکرات میان تهران و واشنگتن با تمرکز بر دو موضوع کلیدی برگزار شد: رفع تحریم‌ها و پرونده هسته‌ای ایران. این گفت‌وگوها به گفته منابع نزدیک به مذاکرات، در فضایی مثبت و سازنده انجام شده و دو طرف توانسته‌اند درباره برخی موضوعات به درک‌های اولیه برسند. هرچند هنوز هیچ توافق رسمی یا سند مکتوبی از این گفت‌وگوها منتشر نشده، اما ناظران معتقدند این دور از گفت‌وگوها «نقطه شروعی متفاوت» با دوره‌های گذشته است.

گزارش خرداد؛ اهرم فشار جدید؟

در آستانه دور دوم این مذاکرات، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، به تهران سفر کرده است. این سفر در شرایطی صورت می‌گیرد که گروسی باید در خردادماه، طبق قطعنامه صادرشده از سوی شورای حکام علیه ایران، گزارش جامعی درباره میزان همکاری تهران با آژانس ارائه دهد.

مقامات ایرانی نگران‌اند که این گزارش بتواند به ابزاری در دست طرف آمریکایی تبدیل شود. برخی تحلیلگران معتقدند که واشنگتن، در صورت عدم پیشرفت در مذاکرات، ممکن است از گزارش خردادماه به‌عنوان یک اهرم فشار علیه تهران بهره‌برداری کند.

در همین روزها، عباس عراقچی، موزیر خارجه ایران به مسکو سفر کرده است. او پیش از عزیمت، در پیامی رسمی گفت: «با پیام مهمی از سوی رهبر معظم انقلاب اسلامی عازم روسیه هستم.»

به گفته ناظران، این پیام می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در هماهنگی‌های سیاسی آینده تهران و مسکو ایفا کند و به‌ویژه در تنظیم نقشه راه مذاکرات آینده ایران، با توجه به نفوذ سیاسی روسیه در معادلات برجام، مؤثر واقع شود.

ایران از ماه‌ها پیش تلاش برای بازنگه داشتن مسیرهای دیپلماتیک با سایر طرف‌های برجام را آغاز کرده است. مذاکراتی دوجانبه و گاه سه‌جانبه با سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و بریتانیا) و همچنین چین و روسیه، با هدف کاهش تنش‌ها و بررسی آینده توافق در جریان است.

برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که ایران تلاش دارد از مذاکره با همه طرف‌ها بهره ببرد تا تنها بر یک مسیر مشخص (مذاکره مستقیم با آمریکا) تمرکز نکند. این استراتژی که می‌توان آن را نوعی «چندجانبه‌گرایی دیپلماتیک» توصیف کرد، در چارچوب سیاست کلان ایران برای حفظ توازن در گفتگوهای بین‌المللی قابل تحلیل است.

نارضایتی‌ اروپا

در اروپا، نشانه‌هایی از نارضایتی از روند گفت‌وگوهای مستقیم میان تهران و واشنگتن مشاهده می‌شود. برخی تحلیلگران اروپایی معتقدند کشورهای اروپایی در حال کنار گذاشته‌شدن از مذاکرات اصلی هستند؛ موضوعی که می‌تواند آن‌ها را به سمت فعال‌سازی مکانیزم ماشه یا همان "اسنپ‌بک" سوق دهد.

این در حالی است که طبق گزارش پولیتیکو، مارکو روبیو و استیو ویتکاف، دو چهره اصلی سیاست خارجی آمریکا، قرار است در آستانه دور دوم مذاکرات با تهران به پاریس سفر کنند. هدف از این سفر، رایزنی درباره ایران، جنگ اوکراین و بحران غزه عنوان شده است. برخی کارشناسان این تحرکات را تلاشی از سوی واشنگتن برای همراه کردن اروپا با روند مذاکرات و جلوگیری از فعال‌سازی اسنپ‌بک ارزیابی می‌کنند.

اختلافات داخلی در آمریکا

در داخل آمریکا نیز فضای سیاسی نسبت به مذاکره با ایران چنددستگی دارد. اظهارات متناقض مقامات آمریکایی درباره آینده برجام، نشان‌دهنده نبود اجماع داخلی بر سر مسیر مذاکرات است. برخی از مسئولان، از مذاکره تدریجی و بازگشت گام‌به‌گام به برجام حمایت می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به دنبال افزایش فشار بر تهران هستند.

از سوی دیگر، رسانه‌های آمریکایی گزارش داده‌اند که حتی در تیم امنیت ملی دونالد ترامپ نیز درباره بهترین راهکار مقابله با برنامه هسته‌ای ایران اختلاف‌نظر وجود دارد. نیویورک‌تایمز نیز در گزارشی فاش کرده که ترامپ در واپسین سال ریاست‌جمهوری‌اش، از حمله برنامه‌ریزی‌شده اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران جلوگیری کرده است. این روزنامه آمریکایی این تصمیم را نتیجه اختلاف‌نظرهای داخلی در دولت ترامپ دانسته و آن را نشانه‌ای از تمایل کاخ سفید برای باز نگه داشتن مسیر مذاکره با تهران در آن مقطع ارزیابی کرده است.

احتمال ورود مذاکرات به فاز فنی

با توجه به فضای عمومی گفت‌وگوها، برخی تحلیلگران معتقدند که مذاکرات تهران و واشنگتن در دور دوم ممکن است وارد فاز فنی شود. در این مرحله، به‌جای بحث‌های کلان سیاسی، موضوعاتی مانند چارچوب بازرسی‌ها، نحوه رفع تحریم‌ها و جدول زمانی بازگشت متقابل به تعهدات، محور گفت‌وگو قرار می‌گیرد.

کارشناسان این روند را نشانه‌ای از تمایل دو طرف به عبور از فضای سیاسی و ورود به جزئیات اجرایی می‌دانند. گرچه این نشانه‌ها امیدوارکننده‌اند، اما واقعیت آن است که رسیدن به توافق نهایی، همچنان با چالش‌های جدی همراه خواهد بود.

ایران تلاش می‌کند با استفاده از دیپلماسی فعال، همزمان با تمام طرف‌های درگیر در برجام گفت‌وگو کند. سفر مقامات به کشورهای مختلف، هماهنگی با قدرت‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، و همچنین مدیریت فضای داخلی آژانس، بخشی از این راهبرد پیچیده است.

با این حال، مسیر مذاکرات تهران و واشنگتن همچنان دشوار، پرفراز و نشیب و پر از متغیرهای غیرقابل پیش‌بینی است. بسیاری از کارشناسان می‌گویند اختلافات بنیادی میان طرفین، ساختار تحریم‌ها، و نگرانی‌های امنیتی، همگی موانعی جدی برای دستیابی به توافق نهایی محسوب می‌شوند.

در چنین فضایی، هرچند دیپلماسی هنوز زنده است، اما موفقیت آن نیازمند اراده سیاسی واقعی و همراهی مؤثر همه طرف‌های درگیر خواهد بود.