رقیب تسلا یا چشم‌وگوش جدید کمونیست‌های چینی؟

به گزارش اکوایران، این روزها بسیاری دربارۀ ورود خودروهای چینی به کشور صحبت می‌کنند و کارشناسان بسیاری هم از مزایا و معایب آنها سخن می‌گویند. به‌عنوان کسی که نه به خودرو علاقۀ خاصی دارد و نه حتی از رانندگی خوشش می‌آید، می‌خواهم از جنبه‌ای به این موضوع نگاه کنم که در این بحث‌ها مغفول صحبتی از آن نمی‌شود: حریم خصوصی! چند سال پیش که کتاب رهبر عزیز نوشتۀ جنگ جین‌سونگ را می‌خواندم با پاراگراف جالبی مواجه شدم:

برای مردم کره‌ی شمالی که حتی لباس معمولی‌شان، یونیفرمی بود که دولت به آنان دیکته می‌کرد، تصور اتوموبیل شخصی غیرممکن بود. با این وجود، همین امتیاز بدون هیچ هزینه‌ای به ژاپو ها داده شد. اتوموبیل‌های شخصی آنان در حالی در خیابان‌های خالی پیونگ‌یانگ جولان می‌دادند که به چشم شهروندان کره‌ی شمالی، چیزی فراتر از وسیلۀ حمل و نقل بودند. آنان این ایده‌ی خطرناک را مطرح می‌کردند که فرد به جای این که با سیستم حمل و نقل دولتی، مطابق خواست دولت و به آهستگی به حرکت بیفتد، می‌تواند خودش سرعت سفرش را کنترل کند. بدین نحو، حضور این مهاجران، سایرین را دعوت می‌کرد تا چارچوب سنتی وفاداری را نادیده بگیرند. 

این روزها گفته می‌شود یکی از خودروهای چینی که قرار است وارد بازار ایران شود، رقیب تسلا، یعنی بی‌وای‌دی، است و از همین رو سعی می‌کنم نگرانی‌های مربوط به این خودرو را مطرح کنم. چنین به نظر می‌رسد که کمونیست‌های چینی، برخلاف رفقایشان در کرۀ شمالی، همانطوری که توانستند اینترنت را بپذیرند و علاوه بر آن، اینترنت را به خدمت خود هم دربیاورند، برای ایدۀ اتوموبیل خصوصی هم نقشۀ مشابهی کشیده‌اند. به گزارش فایننشال ریویو، شرکت بی‌وای‌دی موفقیتش را مدیون یارانه‌هایی است که از دولت، یا به بیان دقیق‌تر حزب کمونیست چین، می‌گیرد. چنین الطافی هرگز رایگان نیستند و دولت به صورت مستقیم و غیرمستقیم در مدیریت و عملیات‌های این شرکت نقش دارد. یکی از مشاوران دولت چین گفت شرکت‌های تولید خودروهای الکتریکی در ابتدا تمایلی به همکاری و به اشتراک گذاشتن اطلاعات نداشتند، سپس «مشوق‌هایی به آنان پیشنهاد شد. از همین رو حالا می‌خواهند اطلاعات را به ما بدهند چون بخشی از سودشان است.»

به سابقۀ نه چندان خوب شرکت‌های چینی در زمینۀ فناوری و همکاری‌شان در سرکوب شهروندان و جاسوسی از آنها، این را هم اضافه کنید که بعضی کشورهای غربی به دلایل امنیتی استفاده از زیرساخت‌های هواوی برای اینترنت نسل پنجم و همچنین استفاده از اپلیکیشن تیک‌تاک را هم ممنوع کرده‌اند. جیمز بور، از پژوهشگران دانشگاه نورت‌آمبریا، در مصاحبه‌ای دربارۀ خطرات ورود این خودروها به بازارهای غربی گفت «خودروهای الکتریکی هوشمند به همان اندازۀ تلفن‌ها، دستگاه‌های هوشمند و اپلیکیشن‌های چینی تهدیدی برای امنیت و حریم خصوصی به حساب می‌روند» و «دولت چین نقش بسیار بسیار زیادی در شرکت‌های چینی دارد.»

البته از حق نباید گذشت و باید خاطرنشان کرد که دولت چین در زمینۀ جاسوسی تبعیضی میان شهروندان خودش و خارجی‌ها قائل نمی‌شود و از سال 2016 و پس از تصویب مقرراتی در این زمینه، خودروهای درون چین هم همیشه و به صورت زنده موقعیت مکانی‌شان را به دولت این کشور اعلام می‌کنند. به گزارش نیویورک پست مسئولان چینی هم گفته‌اند که از این داده‌ها صرفاً برای «امنیت عمومی، تسهیل توسعۀ صنعتی و برنامه‌ریزی زیرساخت و جلوگیری از کلاه‌برداری» استفاده می‌کنند اما به باور منتقدان، داده‌های جمع‌آوری شده بسیار بیشتر از مقدار لازم برای رسیدن به آن اهداف است و این جمع‌آوری اطلاعات بیش از هر چیز در خدمت دستگاه نظارت حزب کمونیست چین، حفظ ثبات و سرکوب تهدیدهاست.

به نوشته دیلی میل، خودروهای چینی که به بازار می‌آیند، ویژگی‌های متنوعی دارند، از جمله دوربین، دستیار صوتی، حسگر، رادار و اتصال به اینترنت، و همۀ این ویژگی‌ها می‌توانند از جانب دولت چین مشغول نظارت باشند. این خودروها، اطلاعاتی مانند مسیرهای طی شده و سرعت خودرو را ذخیره می‌کنند. همچنین، شرکت تأمین کنندۀ فناوری دستیار صوتی این خودروها، شرکت آی‌فلای‌تک، از بدنام‌ترین شرکت‌ها در زمینۀ نظارت حکومتی در چین است. علاوه بر آن، به گفتۀ کن مونرو، دوربین‌هایی که در خودرو فعالند تا شرایط را مد نظر داشته باشند تا مثلاً مبادا راننده پشت فرمان چرت بزند، می‌توانند برای جاسوسی هم استفاده شوند و با توجه به اتصال خودروها به اینترنت، اطلاعات را به سازنده‌هایشان بفرستند. از همین رو، منابعی در دولت بریتانیا ابراز نگرانی کرده‌اند که فناوری‌های موجود در این خودروها فیلم، صوت و داده‌های مکانی زیادی را جمع آوری می‌کنند و «خطرات امنیتی» را متوجه این کشور خواهد کرد. چالرز پارتون، از اعضای ارشد نهاد سلطنتی یونایتد سرویسز گفت این امکان وجود دارد که چین با این فناوری «مقادیر قابل توجهی از داده‌ها» را به دست بیاورد و حتی دستوراتی را به خودروها بفرستد تا «به شیوه‌ای مخرب عمل کنند.» یکی از وزرای کابینۀ دولت بریتانیا هم به تلگراف گفت: «اگر این اتوموبیل‌ها در کشوری مثل چین تولید شوند، چقدر می‌شود مطمئن بود که از آن خودرو برای جمع‌آوری اطلاعات و داده استفاده نمی‌شود؟ اگر خودروهای الکتریکی محصول کشورهایی باشند که پیش از این هم از فناوری برای جاسوسی استفاده کرده‌اند، چرا در این زمینه هم نباید همان کار را بکنند؟»

پارتون که از دیپلمات‌های سابق بریتانیا و کارشناسان امور چین است گفت «بیایید فرض کنیم من اتوموبیلی با یکی از این تجهیزات چینی می‌خرم و برای سخنرانی در وزارت دفاع دعوت می‌شوم. اگر آن خودرو دوربین داشته باشد، می‌توانند دوربین را روشن کنند و اطلاعات را به دست آورند.» شاید به دلیل همین چیزها باشد که اتفاقاً خود چین هم ورود خودروهای تسلا را به اماکن دولتی‌اش ممنوع کرده است.

اما حتی اگر تمام این گمانه‌زنی‌ها دربارۀ این خودروهای چینی را کنار بگذاریم، گفته‌های سان فنگ‌چان، یکی از مسئولان ارشد مرکز ملی نظارت بر این خودروها در چین، را نمی‌توان نادیده گرفت. او گفت مدت‌هاست خودروهای الکتریکی چینی اطلاعاتشان را در اختیار دولت می‌گذارند و در مواقع خاص حتی می‌توان آنها را از راه دور خاموش کرد. او اضافه کرد «می‌توانیم وقایعِ نیم ساعت بعد خودرو را پیش‌بینی کنیم، از جمله مشکلات موتور و باتری را، و خودرو را متوقف کنیم.» اطلاعات جمع‌آوری شده هم شامل مکان، عملکرد باتری می‌شوند که به گفتۀ مسئولان، تمامش برای امنیت خود مصرف کنندگان است.

اهمیت این سخنان زمانی بیشتر می‌شود که اکثر مصرف کنندگان چینی یا حتی غربی این خودروها از این مسئله خبر ندارند که با خرید آنها خصوصی‌ترین، چشم و گوش حزب کمونیست چین را به حریم خصوصی‌شان راه می‌دهند.