قربانی بازی قدرت در خاورمیانه؛ زمانی که ورزش به سیاست آلوده می‌شود

به گزارش اکوایران، غریو جمعیت اوج می‌گیرد، دریایی از پیراهن‌های رنگارنگ در هماهنگی تکان می‌خورند. در زمین چمن بی‌نقص، ورزشکاران برجسته جهان استعدادهای خود را به نمایش می‌گذارند و میلیاردها نفر در سراسر جهان که به صفحه‌نمایش زل زده‌اند را مجذوب خود می‌سازند. این صحنه‌ای از دنیای ورزش جهانی است؛ تصویری بادقت چیده‌شده که برخی از کشورهای خاورمیانه با ظرافتی فزاینده از آن بهره می‌برند؛ تطهیر با نام ورزش یا همان «ورزش‌شویی».

برای کشورهایی مانند قطر و عربستان سعودی، ذخایر عظیم ثروت نفتی به معنای حضور و نقش‌آفرینی در سطح جهانی است. اما ثروت آن‌ها اغلب تحت‌الشعاع اتهامات نقض حقوق بشر، آزادی‌های سیاسی محدود و جنجال‌های ژئوپلیتیکی قرار می‌گیرد. اینجا جایی است که ورزش وارد میدان می‌شود و فرصتی برای بازنویسی روایت‌ها ارائه می‌دهد.

بلیت طلایی؛ میزبانی رویدادهای بزرگ

جواهر تاج ورزش‌شویی میزبانی رویدادهای ورزشی معتبر است. درخواست جسورانه قطر برای میزبانی جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ شوک بزرگی وارد ساخت. این کشور کوچک که به بیابان‌های سوزان و عرصه ورزشی متوسط عادت دارد، متعهد به ساخت استادیوم‌های آینده‌نگرانه و زیرساخت‌های مجلل شد. منتقدان با تمسخر به سیستم کفالت کارگران مهاجر که آن‌ها را به کارفرمایانشان وابسته می‌کرد، اشاره کردند و نگرانی‌هایی را در مورد سوءاستفاده و شرایط خطرناک کار برانگیختند.

قطر با انبوهی از اقدامات به این انتقادات پاسخ داد. سیستم کفالت اصلاح شد، هرچند هنوز در مورد اثربخشی آن تردیدهایی وجود دارد. آسمان‌خراش‌ها از دل خاک بیرون آمدند و استادیوم‌های تهویه‌دار در بیابان پدیدار شدند که گواه قدرت مالی قطر بود. میزبانی جام جهانی که زمانی برای این کشور رویایی دور به نظر می‌رسید، به یک واقعیت خیره‌کننده تبدیل شد.

عربستان سعودی، رقیب منطقه‌ای قطر با جاه‌طلبی‌های خاص خود نیز چندان عقب نیست. سعدی‌ها به طور تهاجمی به دنبال رویدادهای ورزشی پرمخاطب مانند مسابقات فرمول یک و مسابقات بوکس حرفه‌ای بوده‌اند. سری مسابقات گلف LIV، یک لیگ گلف جداشده که توسط صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی تأمین مالی می‌شود، با وعده جوایز نقدی نجومی، برخی از بزرگترین نام‌های این ورزش را به خود جذب کرد. منتقدان این اقدام را تلاشی آشکار برای منحرف‌کردن افکار عمومی از سوابق حقوق بشر این کشور، از جمله قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد حکومت سعودی می‌دانند.

فراتر از نمایش بزرگ؛ مالکیت بازی

مالکیت نهادهای ورزشی معتبر جنبه دیگری از ورزش‌شویی است. در سال ۲۰۲۱، یک کنسرسیوم سعودی باشگاه نیوکاسل یونایتد، یک باشگاه فوتبال باسابقه در لیگ برتر انگلستان را خریداری کرد. این معامله که با اعتراض گروه‌های حقوق بشری مواجه شد، بلافاصله این باشگاه و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سعودی را به صحنه ورزشی جهانی پرتاب کرد. برای برخی از هواداران، داستان از عملکرد در زمین به پیامدهای اخلاقی مالکیت تغییر پیدا کرد.

این استراتژی محدود به فوتبال نیست. صندوق ثروت ملی قطر مالک باشگاه پاری سن ژرمن، یک باشگاه برتر در فوتبال فرانسه است. یک شرکت هلدینگ اماراتی «سیتی فوتبال گروپ» دارای سبدی از باشگاه‌ها در سراسر جهان، از جمله منچسترسیتی، باشگاهی محبوب در لیگ برتر انگلستان است. این خریدها نه تنها پلتفرمی به این کشورها ارائه داده، بلکه حس ارتباط بین‌المللی و تبادل فرهنگی را نیز پرورش می‌دهند که در تضاد کامل با تصویری است که منتقدان با این کشورها مرتبط می‌دانند.

تأیید سلبریتی‌ها و قدرت همراهی

جادوی ورزش‌شویی تنها به اقدامات بزرگ محدود نمی‌شود. حضور چهره‌های ورزشی مشهور، لایه‌ای از مشروعیت به آن می‌افزاید. دیوید بکهام، اسطوره بازنشسته فوتبال از حامیان سرسخت تلاش‌های ورزشی قطر بوده است. به طور مشابه، گرگ نورمن، گلف‌باز بازنشسته به چهره‌ای برای سری مسابقات گلف LIV تبدیل شد. این ارتباطات چرخشی مثبت ایجاد می‌کنند و از شهرت ورزشکاران مشهور برای صیقل‌دادن وجهه کشورهایی که با انتقاد مواجه هستند، بهره می‌برند.

ضدروایت و اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی

ورزش‌شویی بدون چالش نیست. جامعه ورزشی جهانی با این تاکتیک‌ها آشناست و به طور فزاینده‌ای نسبت به آن‌ها بدبین است. گروه‌های حقوق بشر و روزنامه‌نگاران تحقیقی به افشاگری در مورد واقعیت‌های پشت نمای ظاهری ادامه می‌دهند. رسانه‌های اجتماعی، یک شمشیر دو لبه امکان انتشار روایت رسمی را فراهم می‌سازند، اما انتقادات را نیز تقویت کرده و کنترل پیام را دشوارتر می‌کنند.

قدرت ضدروایت

روایتی که توسط تلاش‌های ورزش‌شویی بافته می‌شود، تنها داستانی نیست که گفته می‌شود. مستندهایی مانند «بازی بزرگ» بر سوءاستفاده از کارگران مهاجر در قطر تأکید دارند. روزنامه‌نگاران به گزارش نقض حقوق بشر ادامه داده و کانون توجه را به مسائلی که این کشورها سعی در تحت‌الشعاع قرار دادن آنها دارند، معطوف می‌کنند.

رسانه‌های اجتماعی به میدان نبردی تبدیل می‌شوند که در آن، این ضدروایت‌ها به اشتراک گذاشته می‌شوند. هواداران و فعالان از پلتفرم‌های آنلاین برای افزایش آگاهی، سازمان‌دهی تحریم‌ها و به چالش کشیدن تصویری که با دقت ساخته شده، بهره می‌برند.

ورق برمی‌گردد

ورزش‌شویی یک قمار است. رویدادهای بزرگ می‌توانند تحت‌الشعاع شرایط غیرقابل پیش‌بینی قرار بگیرند. جام جهانی ۲۰۲۲ قطر، علیرغم تجملاتش، تحت‌الشعاع جنجال‌های وضعیت کارگران و نگرانی‌ها در مورد رفاه آن‌ها قرار گرفت. به طور مشابه، سری مسابقات گلف LIV نیز علی‌رغم قدرت مالی خود، برای به دست آوردن پذیرش عمومی با مشکل مواجه شده است.

این چالش‌ها نشان‌دهنده خطر ذاتی ورزش‌شویی است. روایت رمسی ساخته‌شده این کشورها می‌تواند با رویدادهای منفی از بین رفته و وجهه کشور را بدتر از قبل کند.

چشم‌انداز در حال تغییر؛ آینده ورزش‌شویی

آینده ورزش‌شویی نامشخص است. با افزایش وابستگی جهان و در دسترس‌ترشدن اطلاعات، اثربخشی این استراتژی ممکن است کاهش یابد. کشورهایی که از این استراتژی استفاده می‌کنند باید خود را با شرایط جدید وفق داده و شاید در کنار سرمایه‌گذاری‌های ورزشی خود ،بر تغییرات مثبت اجتماعی آشکار تمرکز کنند.

علاوه بر این، نهادهای ورزشی مانند فیفا و کمیته بین‌المللی المپیک احتمالاً با فشار فزاینده‌ای برای اجرای دستورالعمل‌های اخلاقی سختگیرانه‌تر برای میزبانی رویدادهای بزرگ مواجه خواهند شد. این امر می‌تواند برای کشورهایی که سوابق ضعیف حقوق بشری دارند، استفاده از چنین رویدادهایی برای تطهیر نام خود را دشوارتر سازد.

جاذبه ماندگار؛ بازی ادامه دارد

علی‌رغم پیچیدگی‌ها و خطرات احتمالی، ورزش‌شویی همچنان ابزاری قدرتمند برای برخی از کشورهای خاورمیانه به شمار می‌رود. جذابیت صحنه جهانی، پرستیژ مرتبط با میزبانی رویدادهای ورزشی بزرگ و پتانسیل سود اقتصادی انگیزه‌های قدرتمند باقی می‌مانند.

چه غریو جمعیت در یک استادیوم تازه تأسیس باشد و چه تصویری از یک نماد ورزشی جهانی که یک پروژه جنجالی را تأیید می‌کند، ورزش‌شویی بازی و رقابتی است که همچنان در صحنه جهانی خواهد ماند.