از سایه پدر تا سفیر قدرتمند؛ زندگی پرمخاطره شاهدخت سعودی در واشنگتن

به گزارش اکوایران، شاهدخت ریما، دختر بندر بن سلطان آل سعود تحصیلاتش را در مدرسه دخترانه «هلتون-آرمز»، از مدارس گران‌قیمت حومه واشنگتن دی‌سی گذراند. او آخر هفته‌ها با دوستان خود برای خرید به مرکز خرید «تایسونز کورنر سنتر» در شمال ویرجینیا می‌رفت. سه تن از وزرای خارجه آمریکا (کالین پاول، جیمز بیکر و مادلین آلبرایت) مهمانان همیشگی خانه والدینش بودند. اکنون ریمای ۴۸ساله جایگزین پدرش شده که در ۲۰ سال خدمتش به عنوان سفیر عربستان در واشنگتن، یکی از قدرتمندترین دیپلمات‌های زمان خود به حساب می‌آمد. اما این مسیر برای او آسان نبوده است.

به نوشته نیویورک تایمز، در ژوئیه ۲۰۱۹ و کمتر از یک سال پس از آنکه جمال خاشقجی، ستون‌نویس واشنگتن‌پست توسط عوامل سعودی به قتل رسید، ریما به عنوان اولین زن به عنوان سفیر سعودی کار خود را در واشنگتن آغاز کرد. او با وظیفه‌ای دشوار برای بازسازی وجهه محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان که عملاً رهبری این کشور را برعهده داشت، روبرو بود. سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نتیجه‌گیری گرفته بودند که او چراغ سبز قتل فجیع خاشقجی را داده است. تا اوایل سال ۲۰۲۱، او در حال گذر از آغوش گرم کاخ سفید ترامپ به دشمنی با جو بایدن بود که در انتخابات مقدماتی سال ۲۰۱۹، عربستان را «کشوری طردشده» خوانده بود.

در پنج سال پرآشوبی که از ورود او می‌گذرد، بخت و اقبال عربستان سعودی و ریما در واشنگتن تغییر کرده است. حمله روسیه به اوکراین و نیاز به حمایت عربستان در بازارهای نفت باعث شد تا در تابستان ۲۰۲۲، بایدن سفر خود به جده با یک سلام و احوالپرسی گرم با ولیعهد عربستان، به نرمشی ناخوشایند تن دهد. ریما با کمک دستگاه چند میلیون دلاری لابی‌گری و تبلیغات پادشاهی، نقش برجسته‌ای در فراهم‌سازی این نرمش اجباری ایفا کرد.

ریما در مصاحبه اخیر خود گفت: «در روابطی که پادشاهی و ایالات متحده داشته‌اند، فراز و نشیب‌های زیادی وجود داشته است. بخشی از مسئولیت من این بود که به همه در آمریکا یادآوری کنم که آن فرازها چگونه بود و واقعاً برای بازگشت به آن دوران همراه هم تلاش کنیم».

بازگشت به روابط دوستانه چندان بی‌مشکل نبوده است. کاخ سفید از تصمیم پادشاهی برای کاهش تولید نفت، آن هم تنها چند ماه پس از سفر بایدن به جده خشمگین شد. قتل خاشقجی که ریما ابراز بی‌گناهی ولیعهد را تأیید کرده، زخم‌های عمیقی در روان روزنامه‌نگاران و سیاستمداران باقی گذاشته است. علی‌رغم دستاوردهای حقوقی برای زنان در عربستان سعودی، دولت اقتدارگرا سرکوب مخالفان را تشدید کرده است.

با این حال، ریما در زمان حساسی در صحنه حضور دارد. اواسط ماه مارس، او برای دیدار با بن سلمان و آنتونی بلینکن، وزیر امور ایالات متحده در مورد ادامه طرح عادی‌سازی روابط بین سعودی‌ها و اسرائیل که اکنون به دلیل جنگ غزه متوقف شده، در جده حضور یافت. یک هفته بعد، او در ریاض با ولیعهد و لیندزی گراهام، سناتور جمهوری‌خواه کارولینای جنوبی و یکی از حامیان اصلی توافق احتمالی عربستان سعودی و اسرائیل دیدار داشت تا درباره امتیازات دفاعی ایالات متحده برای سعودی‌ها که به عنوان بخشی از چنین توافقی مطرح شد بود، گفتگو کند.

تصمیمات را نهایتاً ولیعهد خواهد گرفت و میزان نفوذ ریما در مذاکرات نامشخص است. شاید مهم‌ترین ارزش او برای ریاض، به عنوان یک زن سعودی این باشد که تصویر جدیدی از پادشاهی را به ایالات متحده نشان داده و به عنوان چهره‌ای آشنا با روابط خانوادگی دیرینه در واشنگتن می‌تواند غرورها و تنش‌های موجود در واشنگتن را کاهش دهد.

او در دفتر سفارت خود که در خیابان روبروی ساختمان واترگیت و در خیابانی قرار دارد که مقامات شهرداری آن را به نام «جمال خاشقجی» تغییر داده‌اند، گفت: «قبول دارم که قرار نیست همیشه با هم موافق باشیم».

همانطور که شایسته نواده مستقیم ملک عبدالعزیز آل سعود، بنیانگذار عربستان سعودی است، رفتار ریما صمیمی اما باوقار بود. او در طول مصاحبه به عکسی سیاه‌وسفید روی دیوارش از دیدار سال ۱۹۴۵ بین رئیس‌جمهور فرانکلین روزولت و ملک عبدالعزیز سوار بر رزم‌ناو آمریکایی یواس‌اس کوئینسی در کانال سوئز اشاره کرد؛ دیداری که لحن هشت دهه روابط آمریکا و عربستان سعودی را شکل داد. پادشاه در آن زمان مخالفت شدید عرب‌ها با تأسیس یک کشور یهودی در فلسطین را ابراز داشت.

تو مثل پدرت نیستی!

کمی بعد از اینکه شاهدخت ریما به عنوان سفیر عربستان به واشنگتن رسید، برای مشورت به سراغ پاول، دوست قدیمی پدرش رفت.

ریما تعریف می‌کند که پاول به او گفت: «لطفاً به یاد داشته باش که تو پدرت نیستی. اگر سعی کنی مثل او رفتار کنی، شکست خواهی خورد». ریما افزود: «نمی‌دانستم که نیاز به شنیدن این حرف‌ها دارم، اما داشتم».

شاهزاده بندر در واشنگتن فردی منحصر به فرد بود. روابط نزدیک او با رونالد ریگان، جیمی کارتر و خصوصاً بوش پدر و پسر (رؤسای جمهور اسبق آمریکا) دسترسی فوق‌العاده‌ای به بالاترین رده‌های دولتی به او می‌داد و لقب «بندر بوش» را برایش به ارمغان آورد. او با شخصیت جذاب، نبوغ و سرسختیش، در اقامتگاه مجلل خود با چشم‌انداز رودخانه پوتوماک، شام‌های مجللی برپا می‌کرد و در ویلای ساحلیش در جده و خانه‌هایش در اَسپِن، لندن و جنوب فرانسه میزبان دوستان عربستان سعودی بود.

در طول سال‌های سفارت شاهزاده بندر از ۱۹۸۳ تا ۲۰۰۵، او برای حفظ ثبات ائتلاف متزلزل بین عربستان سعودی و ایالات متحده از طریق تنش‌های اقتصادی بر سر استفاده پادشاهی از قیمت نفت برای اعمال قدرت، دو جنگ در عراق و حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر تلاش کرد.

اما دختر او در محیطی کاملاً متفاوت قرار دارد.

کریستوفر اس. مورفی، سناتور دموکرات ایالت کنتیکت که با ریما دیدار داشته، می‌گوید: «بر خلاف آنچه اجماع سیاست خارجی آمریکا القا می‌کند، موارد بسیار کمی وجود دارد که منافع ما و عربستان سعودی همسو باشد. فکر می‌کنم در ۲۰ سال گذشته، سعودی‌ها توانسته‌اند اجماع سیاست خارجی واشنگتن را به نفع خود تغییر دهند».

برای مقابله با این احساس، ریما تلاش زیادی برای جلب نظر کنگره و سنا کرده است. او موفق شده رأی کمیته‌های روابط خارجی و نیروهای مسلح مجلس که برای سعودی‌ها اهمیت دارند را جلب کرده و روابط خوبی با دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان برقرار سازد. او در خانه‌اش در مک‌لین ویرجینیا میزبان جلسه وزرای دولت عربستان با مقامات آمریکایی بود. او با سفر به سراسر ایالات متحده، پیام مدرن‌سازی عربستان سعودی را تبلیغ می‌کرد.

کارشناسان خاورمیانه خاطرنشان می‌کنند که این کار پس از خروج دونالد ترامپ از کاخ سفید حتی طاقت‌فرساتر شد.

برایان اچ هوک، مقام سابق ارشد وزارت خارجه که زیر نظر ترامپ با ریما همکاری نزدیکی داشت، گفت: «بدیهی است که ریما در زمان ترامپ نسبت به دوران بایدن، با مسائل متفاوتی مواجه شد، اما او همان رویکرد یافتن منافع مشترک را حفظ کرد. دولت بایدن نیز نهایتاً این منافع را یافت که موجب شد نقش ریما پررنگ‌تر شود».

بعد از اینکه در سال ۲۰۱۸، لیندسی گراهام تهدید کرد که در صورت اثبات مسئولیت بن سلمان در قتل خاشقجی، «سونامی دوحزبی» در انتظارش خواهد بود، ریما پس از آمدن به واشنگتن تلاش کرد تا نظر او را جلب کند. گراهام گفت که به درخواست ریما و با سفارش خرید ۳۷ میلیارد دلاری هواپیمای بوئینگ از سوی عربستان برای مونتاژ توسط کارگران در کارولینای جنوبی، دلگرم‌تر شد و در آوریل سال گذشته، با ولیعهد در دربار سلطنتیش دیدار داشت.

گراهام تعریف کرد که در آن جلسه به ولیعهد گفت: «از خرید جت‌ها متشکرم. دوست دارم رابطه جدیدی برقرار کنیم».

در طول شام کاری در رستوران کافه میلانو که ژنرال دیوید اچ پترائوس، یکی از رؤسای سابق سازمان سی‌آی‌ای نیز در آن حضور داشت، ریما در کنار رو کانا، نماینده دموکرات کالیفرنیا که از منتقدین سرسخت عربستان است، نشسته بود. در گفتگوی آن شب، کانا سعودی‌ها را مسئول بحران انسانی فزاینده جنگ یمن دانست. او گفت انتظار واکنش سردی از شاهزاده ریما داشت، اما به جای آن، دعوت به گفتگو دریافت کرد.

ریما تعریف می‌کند: «من فقط گفتم که زمان صرف شام موقع مناسبی برای گفتگو نیست، اما می‌توانم به دفتر شما بیایم. کانا بسیار، بسیار پذیرا و بسیار، بسیار باز بود».

در جریان دیدارشان در کنگره، کانا گفت که به سفیر عربستان تأکید کرده که بمباران یمن باید متوقف شده و برای جلوگیری از فرسایش بیشتر حمایت قانون‌گذاران آمریکایی از عربستان سعودی، محاصره این کشور برداشته شود. ریما گفت که پیام او را به رهبرانش ابلاغ کرده و به کنگره اطمینان داده که پادشاهی نیز خواهان برقراری صلح در یمن است.

عربستان سعودی سال‌ها در یمن گرفتار بوده، اما نهایتاً و تا حدودی به دلیل فشار آمریکا مشارکت نظامی خود را کاهش داد و مقامات سعودی وارد مذاکرات صلح با حوثی‌ها شدند.

اکنون کانا ریما را «یکی از بافکرترین و پویاترین رهبران در مورد مسائل خاورمیانه» توصیف می‌کند.

جلابخشی به چهره عربستان سعودی

شاهدخت ریما، فرزند دوم از هشت فرزند شاهزاده بندر و شاهدخت هیفا در ریاض به دنیا آمد و از هفت‌سالگی در مک‌لین زندگی کرد.

او در سال ۱۹۹۹ با مدرک تحصیلی در رشته مطالعات موزه از دانشگاه جرج واشنگتن فارغ‌التحصیل شد، فعالیت در زمینه خرده‌فروشی لباس و محصولات زیبایی برای یک بوتیک ورزشی خانوادگی در عربستان را پیش گرفت و در سن ۳۰ سالگی و همزمان با کناره‌گیری پدرش از سمت سفیری، به همراه دو فرزند خود به عربستان بازگشت. در زمانی که باشگاه‌های ورزشی، فضاهای استادیومی و سرویس‌های بهداشتی عمومی برای زنان در مجموعه‌های ورزشی عربستان بسیار نادر بود، شاهدخت ریما به عنوان مدیر اجرایی خرده‌فروشی، کنشگر مبارزه با سرطان سینه و مسئول ورزش زنان در دولت عربستان مشغول به کار شد.

پیش از آنکه در فوریه ۲۰۱۹ حکم سفیری خود را تحویل بگیرد، طلاق گرفته بود. با توجه به قوانین سختگیرانه قیمومیت در عربستان، او برای سفر به ایالات متحده به اجازه پدرش نیاز داشت.

پس از ورود به واشنگتن، او به حلقه سابق پدرش، مانند پاول و به حلقه جدید و در حال گسترش خود تکیه کرد. او با یوسف العتیبه، سفیر امارات متحده عربی در ایالات متحده و همچنین با همتایان اردنی و کویتی خود روابط نزدیکی برقرار ساخت.

طبق تجزیه‌وتحلیل اسناد فدرال توسط گروه «اسرار آشکار» (Open Secrets)، یک سازمان تحقیقاتی غیرحزبی که به دنبال رد پول در سیاست می‌گردد، ریما همچنین گروه ال‌اس۲، یک شرکت ارتباطات و لابی‌گری مستقر در آیووا را در ازای ۱ میلیون دلار در سال استخدام کرد. این رقم بخشی کوچک، اما قابل توجهی از ۵۶ میلیون دلاری است که این پادشاهی طی سال گذشته صرف لابی‌گری، تبلیغات و فعالیت‌هایش در آمریکا کرده بود.

وظیفه ال‌اس۲ لابی‌گری به سبک «مِین استریت» (Main Street) به نفع عربستان سعودی در سراسر آمریکا بود. این شرکت از سال ۲۰۲۰ با ارسال ایمیل و پیامک به مشاغل محلی، گروه‌های مدنی و روزنامه‌نگاران، روایتی از نقش خیرخواهانه عربستان سعودی به عنوان شریک تجاری و ایجادکننده مشاغل برای آمریکا را ترویج می‌کرد و در عین حال، بر مفاهیم برابری جنسیتی و تنوع‌سازی داخلی در عربستان سعودی تأکید داشت.

ریما چهره کلیدی این رویکرد بود. او برای بزرگداشت روز جهانی زن، از شهر چِیِن وایومینگ بازدید کرد؛ جایی که اولین ایالت در اعطای حق رأی به زنان بود. در سالت‌لِیک‌سیتی نیز او با رهبران فرقه مورمِن دیدار داشت و بر ارزش‌های مشترک کشورش در مورد دین و خانواده تأکید کرد.

شاهدخت ریما در بازدید از خط تولید هواپیماهای بوئینگ در نورث چارلستون کارولینای جنوبی از کارگران این شرکت برای کمک به امنیت پدرش در زمانی که خلبان جنگنده اف-۱۵ بود، تشکر کرد و سفارش ۳۷ میلیارد دلاری عربستان سعودی از این شرکت را ستود. در مقابل، شرکت بوئینگ ماکت هواپیمای مسافربری عربستان را به او هدیه داد که شاهزاده ریما آن را در دفتر کار خود به طور برجسته به نمایش گذاشته است.

در حالی که جنگ اسرائیل و حماس به ماه هفتم خود وارد می‌شود، شاهدخت ریما به قانون‌گذاران کلیدی و مقامات دولت بایدن اطمینان داده که برقراری روابط دیپلماتیک با اسرائیل همچنان امکان‌پذیر است؛ اما او تصریح کرده که عربستان سعودی بدون تعهدات مشخص در مورد مسئله فلسطین، چنین پیمانی را امضا نخواهد کرد.

او تأکید داشت: «پادشاهی بسیار قاطع است. ما خوشحالیم که نه تنها اسرائیل را به رسمیت بشناسیم، بلکه اقدامات لازم را نیز انجام دهیم. اما باید راه‌حل (به اصطلاح) دو کشوری وجود داشته باشد و نباید (مسئله فلسطین) تا ابد ادامه داشته باشد». او افزود: «در حال حاضر، این راه‌حل باید مسیر نهایی و مشخص با تاریخ‌های بسیار دقیق باشد».