یک واقعیت استراتژیک جدید؛ خط قرمزهای تازه‌ای که برای تل‌آویو ترسیم شد

به گزارش اکوایران، در ۱۴ آوریل، جامعه جهانی با اقدام نظامی جسورانه و مستقیم ایران به اسرائیل تکان خورد. این حمله که شامل فراتر از ۳۰۰ پرتابه -از جمله ۱۷۰ پهپاد، بیش از ۳۰ موشک کروز و بیش از ۱۲۰ موشک بالستیک- می‌شد، یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاع موشکی جهان را به چالش کشید. 

دگردیسی راهبردی برای تغییر معادلات منطقه‌ای

به نوشته سینا طوسی، عضو ارشد غیر مقیم در مرکز سیاست بین‌الملل، در وبگاه فارن پالیسی، برای درک عواقب کامل این حمله، بررسی شرایط داخلی ایران ضروری است. مقامات دولتی، تحلیل‌گران و چهره‌های سیاسی ایران این حمله را نشانه‌ای از دگردیسی راهبردی برای تغییر معادلات منطقه‌ای می‌دانند. آن‌ها می‌گویند هدف این حملات تحریک جنگی تمام‌عیار نبوده، بلکه ایجاد بازدارندگی استراتژیک بوده است.

این تغییر راهبردی پس از دوره طولانی‌مدتی که اقدامات اسرائیل علیه منافع تهران تا حد زیادی بی‌پاسخ مانده بود، صورت گرفت. این اقدامات شامل حملات علیه شخصیت‌های نظامی، دانشمندان و زیرساخت‌های کلیدی ایران بود که به نظر می‌رسد بدون هرگونه پاسخ‌گویی انجام می‌شد.

یک واقعیت استراتژیک جدید

حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق، که از نگاه تهران حمله به خاک کشور تلقی می‌شود، از سوی مقامات بلندپایه ایرانی اشتباه بزرگ و نابخشودنی این رژیم توصیف شد. با این حال، ایران در پاسخ نظامی بعدی خود جانب احتیاط را رعایت کرد و برای به حداقل رساندن تلفات و دادن فرصت کاهش، از قبل به کشورهای مختلف منطقه هشدار داد.

مقامات ایرانی به سرعت پیامی قاطع را در این رویکرد استراتژیک جدید گنجاندند: هرگونه تجاوز به خاک ایران یا علیه اتباع ایرانی در خارج از کشور در آینده، ضدحملات مستقیمی را به دنبال خواهد داشت. بدین ترتیب، ایران با تعریف آستانه تحمل خود، تلاش کرد تا یک واقعیت استراتژیک جدید ایجاد کند.

احیای بازدارندگی

غلامرضا بنی اسدی، تحلیلگر محافظه‌کار ایرانی در بازتاب این رویدادها گفت: «دوران بزن و در رو به پایان رسیده است. یک حمله علیه ما با پاسخی ده برابری روبرو خواهد شد». این دیدگاه موضع گسترده‌تر ایران پس از حمله را منعکس می‌کند.

یوسف مشفق، تحلیل‌گر دیگری از ایران با تکرار این روایت گفت: «ایران نشان داد که با حداقل توانایی و با استفاده از ساده‌ترین پهپادها و موشک‌ها می‌تواند اسرائیل را تحت‌الشعاع قرار داده و از دفاع آن عبور کند؛ به گونه‌ای که حتی کمک ایالات متحده و دیگر کشورها نمی‌توانست این حملات را خنثی سازد». تجزیه و تحلیل او با دیدگاه غالب دیگری در میان مفسران جمهوری اسلامی همسو است که عملیات نظامی ایران عمداً از استفاده از پیشرفته‌ترین تسلیحات خود اجتناب کرده است.

شورای عالی امنیت ملی ایران، نهاد اصلی مسئول تصمیم‌گیری در سیاست خارجی کشور تأکید کرد که حمله به اسرائیل مطابق با ماده ۵۱ منشور ملل متحد بوده است. شورا تأکید کرد که این عملیات پاسخی محدود و تنها با هدف قرار دادن تأسیسات نظامی بوده است. این شورا اعلام کرد: «ایران برای تامین منافع ملی و امنیت ملی خود حداقل اقدام تنبیهی لازم را علیه رژیم تجاوزگر صهیونیستی انجام داده است. در حال حاضر هیچ اقدام نظامی دیگری از سوی ایران برنامه‌ریزی نشده است».

پس از این حمله، از نگاه تهران، بازدارندگی اسرائیل که به طور گسترده پذیرفته شده بود، به چالش کشیده شد. مقامات ایرانی اشاره کرده‌اند که در صورت تشدید خصومت‌ها، ممکن است دارایی‌ها و منافع ایالات متحده در منطقه را نیز به عنوان اهداف احتمالی تلافی‌جویانه در نظر بگیرند.

علاوه بر این، رهبران نظامی ایران تمایل خود برای مسدودکردن جریان ترافیک دریایی تنگه هرمز که برای تجارت بین‌المللی حیاتی است را ابراز کرده‌اند. بیانیه اخیر فرمانده نیروی دریایی سپاه پاسداران مبنی بر تهدید به بستن تنگه، این موضع را تقویت می‌کند. به نظر می‌رسد زمان توقیف یک کشتی باری توسط ایران که ظاهراً متعلق به یک سرمایه‌دار اسرائیلی است، درست قبل از حمله به اسرائیل، نمایشی عمدی از توانایی بستن تنگه باشد. این اقدام استراتژی حوثی‌ها در دریای سرخ را منعکس کرده و نشان می‌دهد که ایران در صورت بروز درگیری تمام‌عیار، آماده است تا مانع حرکت دریایی در خلیج فارس شود که به طور بالقوه، عواقب مخربی برای اقتصاد جهانی خواهد داشت.

نقطه عطفی در چشم‌انداز ژئوپلیتیکی خاورمیانه 

جبهه سیاسی در جمهوری اسلامی تا حد زیادی جبهه‌ای متحد در حمایت از عملیات نظامی ایران نشان داده، به طوری که چهره‌های جناح‌های محافظه‌کار، میانه‌رو و اصلاح‌طلب همگی از آن حمایت کرده‌اند. حسن روحانی، رئیس‌جمهور پیشین و میانه‌روی ایران ابراز امیدواری کرد که اسرائیل «درس بگیرد» و رفتار تهاجمی خود را برای جلوگیری از پاسخ «متناسب» ایران متوقف کند. محمد خاتمی، رئیس‌جمهور پیشین و اصلاح‌طلب کشور نیز با تکرار این دیدگاه، پاسخ ایران را «سنجیده، شجاعانه، منطقی و قانونی» خواند.

در پی حملات ایران به اسرائیل، چهره‌های اصلاح‌طلب ابراز امیدواری کرده‌اند که این حملات بتوانند فرصتی برای کاهش تنش‌های دیپلماتیک در منطقه ایجاد کنند. محمدحسین خوشوقت، سردبیر رسانه اصلاح‌طلب فرارو اظهار داشت: «حتی در جنگ، همه طرف‌ها سعی می‌کنند تمام پل‌ها را پشت سر خود خراب نکرده و همیشه امکان نشستن بر سر میز مذاکره و حل مشکل از طریق گفتگو را باز نگه دارند». همچنین مسعود پزشکیان، نماینده اصلاح‌طلب مجلس پیشنهاد کرد: «اگر ایران و آمریکا بر جلوگیری از شروع یک جنگ جدید توافق کنند، می‌توانیم این توافق را به سایر حوزه‌ها نیز گسترش دهیم».

در نهایت، اقدام نظامی ایران علیه اسرائیل نقطه عطفی در چشم‌انداز ژئوپلیتیکی خاورمیانه محسوب می‌شود. نمایش استراتژیک توان نظامی ایران، هرچند محدود، یادآورنده‌ای آشکار از قابلیت‌های رو به رشد بازدارندگی آن است. همچنین مواضع تهران پس از حمله، صرفاً لاف و گزاف نیست. این به معنای اعلامی جدی و جدید عزم ایران برای واکنش به هرگونه تجاوز آتی اسرائیل با نیروی بیشتر است.