آتش خاورمیانه، باتلاق اوکراین، بحران شرق دور؛ جنگ جهانی سوم واقعا آغاز شده؟

به گزارش اکوایران، با وقوع حوادث مشکوک پنج‌شنبه‌شب در اصفهان، رسانه‌ها و دولت ایالات متحده بالاخره نفس راحتی کشیدند؛ گویی از جنگی تمام‌عیار اجتناب شده است.

به نوشته کِن کلیپِنستاین و دنیل بوگوسلا برای وبگاه اینتِرسِپت، رسانه‌هایی مانند نیویورک تایمز به سرعت این حادثه را حمله «محدود» و «خفیف» توصیف کرده و به اظهارات ایران مبنی بر اینکه حمله از داخل مرزهای ایران و با استفاده از پهپادهای کوچک به جای جت‌های جنگنده صورت گرفته، اشاره کردند. سپس ادعا شد که حمله اسرائیل شامل یک موشک کروز مخفی بود که از برد دور پرتاب شده تا شرکای عرب جدید اسرائیل را ناراحت نکند.

از کشورگشایی تا نبرد ژئوپولوتیک، چهره جدید جنگ جهانی

واقعیت این است که این روزها، جنگ واقعی این‌گونه شده است: گاهی اوقات موشک‌بارانی با ۳۰۰ پرتابه و گاهی اوقات نیز ظریف، هدفمند و مخفیانه. دوران ارتش‌های بزرگ فاتح و رویارویی‌های نظامی متعارف بین دو طرف گذشته است. تا زمانی که کارشناسان، دولت و رسانه‌ها فقط نگران نوعی از جنگ منسوخ‌شده باشند، نمی‌توانند جنگی را که درست مقابل چشمانمان رخ می‌دهد، ببینند.

این برداشت نادرست حتی به دولت ایالات متحده نیز رسوخ کرده است.

بیانیه وزارت خارجه آمریکا که پس از حمله توسط اسرائیل منتشر شد، ادعا کرد: «ممکن است تهران با کم‌اهمیت جلوه‌دادن حملات مستقیم به خاک خود نشان دهد که تمایلی به ادامه درگیری‌ها نداشته باشد. به نظر می‌رسد مقامات ایرانی در طول هفته‌ها تبادل نظامی بی‌سابقه بین ایران و اسرائیل، تمایل زیادی به اجتناب از تشدید بیشتر تنش‌ها دارند».

پیش از حمله، حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران هشدار داد که اگر اسرائیل حمله تلافی‌جویانه انجام دهد، «پاسخ بعدی ما فوری و در بالاترین سطح خواهد بود». 

با اینکه رسانه‌ها و جهان منتظر یک جنگ تمام‌عیار بین ایران و اسرائیل و حتی تشدید درگیری‌های هسته‌ای هستند، اما حقیقت بزرگی در مورد جنگ‌های مدرن نادیده گرفته شده است: ما هم‌اکنون در جنگ جهانی سوم قرار داریم. خیر، این جنگ شباهتی به فتوحات امپراتوری‌هایی که ارتش خود را برای تصاحب قاره‌ها اعزام می‌کنند، ندارد. همچنین این جنگ مانند صف‌کشیدن میلیون‌ها مرد جوان با لباس‌های متحدالشکل در مقیاس ۱۰۰ سال گذشته نیست. حتی در بیشتر جوامعی که جنگ در آن‌ها یک امر دائمی شده، مردم مجبور نیستند درد جنگ را احساس کنند؛ مگر در آن جوامعی که ارتش همه چیز را تحت سلطه خود درآورده و منابع را از سایر مصارف برای خود بر می‌دارد.

در عوض، جنگ جهانی سوم همه‌جا در جریان است؛ سیاره‌ای که در آتش درگیری‌های مسلحانه می‌سوزد و غرق در فروش تسلیحات است. این جنگ ترکیبی از کشتار فراگیر در سراسر جهان همراه با ماه‌عسل کارشناسان امنیت ملی و تشکیلات نظامی‌صنعتی به شمار می‌رود.

بیایید نگاهی به میدان نبرد بیندازیم.

بن‌بست خاورمیانه و ائتلاف غربی

در خاورمیانه، ایالات متحده، ترکیه، عراق و ایران، همزمان با ادامه جنگ داخلی سوریه، همگی در این کشور نفوذ دارند. تمام این تحولات عمدتاً نادیده گرفته شده چون همه به دنبال نبردهایی به سبک جنگ جهانی دوم در جای دیگری هستند. نیروهای ایرانی، محور مقاومت یا شبه‌نظامیان مستقل در سوریه و عراق، نیروهای آمریکایی را در سوریه، عراق و حالا اردن هدف قرار می‌دهند. ایالات متحده، اسرائیل، ترکیه و سایر شرکای خاموش واشنگتن در جنگ علیه ایران، سوریه، داعش و حزب‌الله مواضع  قبا خود را بمباران می‌کنند. آمریکا می‌گوید در عملیات «عزم راسخ» علیه داعش، بیش از ۸۰ کشور متحد واشنگتن نه تنها در سوریه و عراق، بلکه در افغانستان و لیبی نیز در حال مبارزه‌اند.

آنچه می‌دانیم این است که ۱۰ کشور در حملات هوایی علیه اهداف حوثی در یمن شرکت داشته‌اند؛ از جمله ایالات متحده، بریتانیا، استرالیا، بحرین، کانادا، دانمارک، آلمان، هلند، نیوزیلند و کره جنوبی. مشابه بسیاری از درگیری‌های دیگر، مشخص نیست چه کسی از کجا و چه کسی را بمباران می‌کند و سایر اعضای ائتلاف را نیز کاملاً نمی‌شناسیم. آمریکا از ناوهای هواپیمابر و همچنین از پایگاه‌های خود در کشورهای کویت و اردن و حتی احتمالاً از عربستان سعودی و عمان برای انجام عملیات‌های هوایی استفاده می‌کند. اما خب، جنگ جهانی سوم در مورد مخفی نگه داشتن همه چیز است، پس طبیعی است که چیز زیادی نمی‌دانیم.

در دریای سرخ، همین کشورها به علاوه فرانسه، ایتالیا، نروژ، سیشل، اسپانیا، یونان، فنلاند، استرالیا و سریلانکا برای دفع حملات حوثی‌ها متحد شده‌اند. با توجه به حساسیت‌های حمایت از اسرائیل در جنگ غزه، گفته می‌شود کشورهای بیشتری به طور مخفیانه در این ائتلاف مشارکت دارند. اما در کنار آن، جنگ علیه دزدان دریایی، جنگ علیه اشاعه هسته‌ای، جنگ علیه قاچاق اسلحه و حتی جنگ علیه مواد مخدر در خاورمیانه جریان دارد که همه این‌ها توسط یک ناوگان عظیم دریایی بین‌المللی با مشارکت ده‌ها کشور انجام می‌شود.

باتلاق اوکراین، چرخ‌گوشت انسانی

در حالی که جنگ غزه و درگیری‌های متقابل اسرائیل با ایران در صدر اخبار قرار دارند، جنگ به بن‌بست‌رسیده اوکراین به سه‌سالگی خود نزدیک می‌شود. در اینجا نیز همه چشم‌ها به دنبال نوعی پیروزی یا شکست قاطع بوده، اما جنگ جهانی سوم بیشتر با حملات منظم اوکراین یا نیروهای نیابتی آن به اهدافی در داخل خاک روسیه که مسکو آن‌ها را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد، همراه بوده است. اکنون نیروهای روس‌تبار طرفدار اوکراین به طور منظم به مناطق بلگورود و کورسک روسیه یورش می‌برند. در همین حال، جنگ جهانی سوم واقعی در جایی جریان دارد که ناتو با افزایش فعالیت‌های خود در همسایگی دشمن، گسترش صفوف، تقویت ارتش و تأمین تسلیحات برای اوکراین، از قبل جنگ با روسیه را آغاز کرده است. ایالات متحده نیز از نروژ تا بلغارستان مستقر شده و در دو سال گذشته، پایگاه بزرگ جدیدی در لهستان ساخته است. در همین حال، ایران و کره شمالی نقش خود را با همکاری با روسیه ایفا کرده‌اند.

اگرچه به نظر می‌رسد تهاجم آشکار روسیه همان تجسم مفهوم قدیمی ارتش‌های اشغالگر و جنگ جهانی دوم است، اما واقعیت این بوده که برخلاف آنچه برخی پیش‌بینی می‌کردند، جنگ اوکراین نه شاهد «بزرگترین نبرد تانک‌ها»، نه رویارویی هسته‌ای و نه حتی پیروزی یا شکست قاطعی بوده است.

جنگ اوکراین قطعا رویداد تغییردهنده جهان در پنج سال گذشته بوده، اما حتی در اینجا، بدون تغییر خطوط نبرد، بدون تشدید درگیری‌ها و بدون درگیری مستقیم روسیه و ناتو، می‌توان درس‌های مهمی آموخت. رویارویی مستقیم ارتش‌ها یک توهم است. بنابراین، جنگ جهانی سوم به معنای حمله یک ارتش برای تسخیر کل قاره نیست. در هیچ زمانی در اوکراین بیش از ۳۰۰ هزار سرباز در میدان نبرد حضور نداشته، در حالی که در جنگ جهانی دوم، تقریباً روزانه ۱۰ میلیون نفر روبروی هم قرار می‌گرفتند و در مجموع، حدود ۱۲۵ میلیون نفر بسیج شدند. به دلیل قدرت مرگبارتر تسلیحات، تلفات نظامی در اوکراین بسیار زیاد بود، اما بیشتر درگیری‌های زمینی در سطح گروهان یا حتی دسته رخ داده است. در دنیای امروز، تجمع تعداد زیادی نیرو در یک مکان بسیار خطرناک است. همه این اتفاقات در حالی رخ داده که نه روسیه و نه اوکراین نتوانسته‌اند از نیروی هوایی به همان شکلی که ایالات متحده استفاده کرده، استفاده کنند. به جز تهاجم بی‌رحمانه ولادیمیر پوتین که از مردان جوان روس به عنوان گوشت دم توپ استفاده کرد، تعداد کمی از کشورها به دنبال جنگ این‌چنینی بوده و حملات هوایی و موشکی و اکنون پهپادی از راه دور را ترجیح می‌دهند.

آتش در آسیا

در جنوب اوکراین، مناقشه بین آذربایجان و ارمنستان همچنان ادامه دارد. سال گذشته، آذربایجان به جمهوری خودمختار قره‌باغ حمله کرد. آذربایجان با حمایت ترکیه و تسلیحات اسرائیلی تلاش کرد تا برای همیشه منطقه ارمنی‌نشین را سرکوب کند و موفق شد ده‌ها هزار غیرنظامی را به کشورهای همسایه فراری دهد.

گذشته از خلیج عدن و اقیانوس هند، دریای چین جنوبی نیز مملو از درگیری‌های دریایی است. عبور و مرور مداوم نیروی دریایی چین در اطراف مرزهای تایوان با برخوردهای نزدیک با کره جنوبی، ژاپن و فیلیپین و ایالات متحده همراه است. در همین حال، جنگ داخلی میانمار همچنان بدون وقفه ادامه دارد.

در شبه‌جزیره کره، کره شمالی همچنان به آزمایش هسته‌ای و پرتاب غیرمنتظره موشک‌های بالستیک به اقیانوس ادامه می‌دهد و تشدید تنش‌ها همراه دائمی رزمایش‌های جنگی، حملات نظامی و حوادث مرزی هستند. هزاران قبضه توپخانه در سراسر منطقه غیرنظامی‌شده به سمت هم نشانه رفته و در عین حال، کره جنوبی انگشت اتهام را به سوی فناوری کره شمالی در موشک‌های ایرانی شلیک‌شده به سمت اسرائیل نشانه می‌رود. ایالات متحده و سایر «شرکا» نیز در این منطقه فعال هستند.

علی‌رغم وجود مفهوم به اصطلاح «نظم بین‌المللی»، هند و پاکستان همچنان برای چندین دهه است که بر سر مرز مشترک خود در حال جنگ هستند. همچنین هند و چین با هم در تقابل قرار داشته که برخی آن را نقطه‌ای داغ می‌دانند که می‌تواند به جنگ جهانی سوم بیانجامد؛ اما در واقعیت، این جنگ هم‌اکنون در حال وقوع است.

از آفریقا تا آمریکا، مبارزه با شورشیان و تروریست‌ها

طبق گزارش پروژه «داده و موقعیت رویدادهای درگیری مسلحانه»، در آفریقا گروه‌های نظامی، تروریست‌ها، شبه‌نظامیان، مزدوران، شورشیان، راهزن‌ها، دزدان دریایی و جدایی‌طلبان آنگولا، بورکینافاسو، کامرون، جمهوری آفریقای مرکزی، چاد، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، کنیا، ماداگاسکار، مالی، موزامبیک، نیجر، نیجریه، رواندا، سودان جنوبی و سودان فعال هستند. چین و روسیه برای به دست آوردن پایگاه و نفوذ با هم رقابت می‌کنند. گروه روس واگنر در آفریقا فعال بوده و درگیر نبرد است و در دو ماه گذشته، نیروهای نظامی رواندا به اهدافی در جمهوری دموکراتیک کنگو حمله کرده و مراکش نیز حملات پهپادی علیه نیروهای پولیساریو در نزدیکی مرز صحرای غربی انجام داده است.

در قاره آفریقا، ایالات متحده، فرانسه و انگلستان درگیر جنگ‌های گسترده اما پنهانی، ظاهراً علیه تروریست‌های تکفیری بوده‌اند؛ در عین حال، کل قاره در ناآرامی قرار داشته و هیچ‌کدام از این کشورها در دو جبهه مبارزه با تروریسم و حفظ صلح نمی‌توانند ادعای پیروزی بلندمدت داشته باشند. نیروهای آمریکایی مستقر در نیجر گرفتار شده‌اند، زیرا حکومت نظامی آموزش‌دیده توسط دولت آمریکا در این کشور ادعا می‌کند که حضور آمریکا غیرقانونی است. همچنین سال‌هاست که ایالات متحده اهدافی را در سومالی بمباران می‌کند و مأموریت اتحادیه آفریقا در سومالی نقش فعالی در مبارزه با گروه تکفیری الشباب داشته است.

نیروهای آمریکایی همچنان با استفاده از رزم‌ناوهای موشک‌انداز برای رهگیری زیردریایی‌های قاچاق مواد مخدر، اعزام تیم‌های ضدتروریستی تفنگداران دریایی به هائیتی کاملاً بی‌ثبات و تسریع صادرات هلیکوپتر، هواپیما و پهپادهای دریایی به گویان که با تهدید حمله ونزوئلا روبروست، به سراسر آمریکای لاتین و کارائیب نفوذ می‌کنند. مقامات ارشد دولت بایدن احتمال اعزام نیروهای آمریکایی به منطقه خطرناک جنگلی به نام شکاف دریان (Darién Gap) را مطرح کرده‌اند که آمریکای مرکزی و جنوبی را به هم متصل می‌کند تا جلوی جریان مهاجران و مواد مخدر به مرز جنوبی ایالات متحده را بگیرد.

اپیدمی جنگی

در چند سال گذشته چه بر سر بی‌طرفی آمده است؟ سوئیس و اتریش برای اوکراین سلاح فرستاده‌اند. سوئد و فنلاند به ناتو پیوسته‌اند. تنها کاستاریکا، ایسلند، موریس، پاناما و وانواتو هستند که نیروی نظامی رسمی ندارند، اما حتی ایسلند هم عضو بسیار فعالی از ناتو بوده و پاناما هم متحد نظامی نزدیکی برای آمریکا به شمار می‌رود. درباره کشورهای کوچک که در جنگ‌های بزرگ شرکت می‌کنند، فیجی و لوکزامبورگ هر دو خود را جزئی از ائتلاف جهانی برای شکست داعش می‌دانند.

جنگ همه‌گیر دائمی، جنگ جهانی سوم ما، تصویری جهانی ترسیم کرده که طاقت‌فرسا بوده و امید کمی برای بهبود وضعیت باقی می‌گذارد. به راحتی می‌توان نتیجه گرفت که ابرقدرت‌ها و نهادهای امنیت ملی کشورها به نوعی از وضع موجود راضی‌اند. اما همان‌طور که در اعتیاد، اولین قدم برای بهبود، پذیرفتن مشکل است، در این مورد هم، اولین قدم برای پایان‌دادن به جنگ جهانی، پذیرفتن این است که ما درگیر یک جنگ جهانی هستیم.