به گزارش اکوایران، بازی خطرناکی با تبعات جهانی در سراسر خاورمیانه و آسیا در حال وقوع است؛ اسرائیل و ایران حملات موشکی رد و بدل می‌کنند، هند و پاکستان درگیر رقابت تسلیحاتی موشک‌های پیشرفته هستند و مناقشه قدرت در شبه‌جزیره کره و دریای چین جنوبی با هم ترکیب شده تا زنجیره خطرناکی از مناطق بالقوه درگیری هسته‌ای را ایجاد کنند.

به نوشته تام حسین برای وبگاه ساوث‌چاینا مورنیگ‌پست، تنها طی هفته گذشته، تبادل آتش ایران و اسرائیل در بحبوحه جنگ غزه، توانایی آن‌ها برای هدف قرار دادن تأسیسات غنی‌سازی اورانیوم یکدیگر را برجسته ساخته و در همین حین، ایالات متحده برای اولین‌بار از زمان جنگ سرد، موشک‌های بالستیک میان‌برد خورد را در فیلیپین مستقر کرده است.

بازی موش و گربه هسته‌ای

هفته گذشته، فیلیپین اولین محموله موشک‌های ضدکشتی براهموس ساخت هند را تحویل گرفت. این تحویل همزمان با اولین آزمایش موفقیت‌آمیز هند بر روی نوعی از موشک بالستیک قاره‌پیما (ICBM) آگنی-۵ بود که قادر به پرتاب کلاهک‌های هسته‌ای متعدد علیه هر هدفی در داخل چین است.

موشک هند

اندیشکده فدراسیون دانشمندان آمریکا آزمایش ۱۱ مارس نوع MIRV (هدف‌گیری مستقل چندگانه) موشک آگنی-۵ را پاسخی به استقرار قبلی موشک‌های قاره‌پیمای دی‌اف-۵ چین با قابلیت MIRV دانستند.

پاکستان اولین پرتاب موشک بالستیک میان‌برد ابابیل با قابلیت MIRV را در سال ۲۰۱۷ انجام داد. در حال حاضر، این کشور منتظر تحویل هشت زیردریایی کلاس هنگور ساخت چین است که تصور می‌شود قادر به حمل موشک‌های کروز با کلاهک هسته‌ای بابور-۳ باشند.

ویلفرد وان، مدیر برنامه سلاح‌های کشتارجمعی مؤسسه تحقیقات صلح بین‌المللی استکهلم گفت: «در آسیای جنوبی چیزی وجود دارد که برخی آن را «زنجیره استراتژیک» می‌نامند که با وابستگی رقابت‌های استراتژیک و تأثیرات جانبی در سطوح منطقه‌ای و زیرمنطقه‌ای همراه است. تأکید بر MIRVها نیز این موضوع را نشان می‌دهد».

با این حال، به گفته شان روتکر، تحلیلگر مرکز کنترل تسلیحات و منع گسترش تسلیحات هسته‌ای، هند و پاکستان همچنان «احتمالاً چند سال» تا استقرار زیردریایی‌های مسلح به سلاح هسته‌ای فاصله دارند.

او گفت: «احتمالاً مدتی طول می‌کشد تا آن‌ها موشک‌های زیرآبی را مستقر کرده و زمان بیشتری طول می‌کشد تا چنین موشک‌هایی قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای داشته باشند».

اولین زیردریایی هسته‌ای ساخت هند، یعنی شناور پیشرو در کلاس آریهانت، اولین گشت بازدارنده خود را در سال ۲۰۱۸ به پایان رساند و در اکتبر ۲۰۲۲، یک موشک بالستیک را با موفقیت از زیردریایی پرتاب کرد.

اسرائیل که داشتن زرادخانه هسته‌ای را تکذیب می‌کند، فناوری MIRV در اختیار داشته یا در حال توسعه آن است. گزارش شده که تل‌آویو جدیدترین زیردریایی ساخت آلمان خود را در آگوست سال گذشته به آب انداخت. تحلیلگران بر این باورند که این زیردریایی و سایر زیردریایی‌های اسرائیلی قادر به حمل موشک‌های مسلح به کلاهک هسته‌ای هستند.

این شرایط اسرائیل را در حال حاضر به تنها قدرت هسته‌ای خاورمیانه تبدیل می‌کند. هرچند ایران نیز به عنوان کشوری در آستانه گریز هسته‌ای شناخته می‌شود؛ زیرا توانایی ساخت کلاهک‌های هسته‌ای را دارد.

زیردریایی اسرائیل

در همین حال، ایالات متحده و روسیه در حال تزریق پول به نوسازی زرادخانه‌های هسته‌ای دوران جنگ سرد خود هستند و ارتش چین نیز در حال گسترش و ارتقای توانایی‌های خود برای تبدیل‌شدن به قدرتی «در سطح جهانی» تا سال ۲۰۵۰ است.

وان گفت: «پویایی‌های استراتژیک تأثیرات جانبی دارند». او تأکید کرد که جداکردن «تحولات منطقه‌ای» آسیا از افزایش قدرت نظامی جهانی در سال‌های اخیر دشوار است.

او خاطرنشان کرد که برای مثال، آزمایش موشک آگنی-۵ هند با قابلیت حمل چند کلاهک توسط تحلیلگران به عنوان پاسخی به استقرارهای اخیر چین تلقی شد که خود ممکن است واکنشی به توسعه قابلیت‌های ایالات متحده باشد.

او توضیح داد: «این ارتباط در موارد دیگر حتی واضح‌تر است. ما این را در جنگ اوکراین دیده‌ایم؛ جایی که روسیه ظاهراً از موشک‌های بالستیکی که از کره شمالی به دست آورده استفاده می‌کند».

ماسائو دالگرن، عضو پروژه دفاع موشکی مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی واشنگتن گفت: «هیچ عامل واحدی وجود ندارد که پشت این تحولات در زمینه MIRV باشد». او افزود: «بدیهی است که تغییراتی در محیط امنیتی خارجی» مانند افزایش ناگهانی تسلیحات هسته‌ای چین وجود دارد؛ اما تغییرات سیاسی داخلی نیز می‌تواند نقش داشته باشد.

حذف تدابیر حفاظتی

تحلیلگران می‌گویند که دستیابی به فناوری MIRV می‌تواند رهبران ملی جاه‌طلب را وسوسه کرده تا به جای تکیه صرف بر چنین سلاح‌هایی به عنوان بازدارنده، یک رویکرد هسته‌ای تهدیدآمیزتر اتخاذ کنند که نمونه‌ای از این رویکرد، رویکرد فزاینده تهاجمی روسیه از زمان حمله فوریه ۲۰۲۲ به اوکراین است.

در دهه‌های اخیر، روسیه تقریباً تمام تسلیحات هسته‌ای دوران شوروی خود را با سیستم‌های مدرن جایگزین کرده است؛ روندی که شامل جایگزینی موشک‌های بالستیک قاره‌پیما با کلاهک‌های منفرد با MIRV و ارتقای ناوگان زیردریایی‌های خود برای حمل تعداد بیشتری از موشک‌های کروز چندکلاهکه جدیدتر می‌شود.

همچنین زیردریایی‌های هسته‌ای جدید کلاس بورئی که قادر به حمل ۱۶ موشک بالستیک با کلاهک‌های MIRV هستند، در حال راه‌اندازی بوده تا جایگزین تعداد کمی از زیردریایی‌های باقی‌مانده کلاس دلتای دوران شوروی نیروی دریایی روسیه شوند.

زیردریایی روسیه

در طول جنگ سرد و در دهه ۱۹۶۰، آمریکا تا ۹۵۰ کلاهک هسته‌ای در کره جنوبی مستقر کرده بود؛ هرچند که آخرین آن‌ها در سال ۱۹۹۱ از این شبه‌جزیره خارج شدند.

با این حال، واشنگتن همچنان به حفظ نیرویی از بمب‌افکن‌های دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای و زیردریایی‌های حامل موشک‌های بالستیک در آسیا-اقیانوسیه ادامه می‌دهد. علاوه بر این، پنتاگون ذخیره‌ای از بمب‌های هسته‌ای تاکتیکی بی۶۱ را برای عملیات در منطقه در نظر گرفته است.

همچنین در جولای سال گذشته و به دنبال تعداد بی‌سابقه آزمایش‌های موشک‌های بالستیک توسط کره شمالی، اولین زیردریایی حامل موشک بالستیک آمریکا پس از ۴۰ سال به کره جنوبی رسید.

سنگین‌وزن‌های باشگاه هسته‌ای

ایالات متحده و روسیه مجموعاً حدود ۹۰ درصد از کلاهک‌های هسته‌ای جهان را در اختیار دارند. فدراسیون دانشمندان آمریکایی تخمین می‌زند که روسیه حدود ۵۵۸۰ و ایالات متحده ۵۰۴۴ کلاهک هسته‌ای در اختیار داشته باشند که شامل کلاهک‌های غیرفعال، ذخیره‌شده یا در حال آماده‌باش می‌شود.

معاهده‌ای تحت عنوان استارت جدید که در سال ۲۰۱۱ به اجرا درآمد، هر کشور را به حداکثر ۱۵۵۰ کلاهک هسته‌ای استراتژیک مستقر محدود ساخته و محدودیت‌های اضافی را برای موشک‌های بالستیک قاره‌پیما و بمب‌افکن‌ها اعمال می‌کند. با پایان‌یافتن این معاهده در سال ۲۰۲۶، ترس از رقابت تسلیحاتی هسته‌ای جدیدی در حال افزایش است.

یک معاهده پیشنهادی که به عنوان استارت ۲ شناخته می‌شود، می‌توانست موشک‌های بالستیک قاره‌پیما با قابلیت حمل کلاهک‌های چندگانه مستقل و قابل مانور (MIRV) را ممنوع کند، اما هرگز به اجرا درنیامد.

در فوریه سال گذشته، روسیه به دلیل حمایت ایالات متحده از اوکراین، مشارکت خود در پیمان استارت جدید را به حالت تعلیق درآورد. همچنین جلوی بازرسی از نیروهای هسته‌ای خود را گرفته و به اشتراک گذاری اطلاعات استراتژیک پایان داده است.

این کشور همچنین در ماه نوامبر از پیمان جامع منع آزمایش‌های هسته‌ای خارج شد که احتمال انجام آزمایش‌های آتی را افزایش داد.

وان گفت: «ساختار کنترل تسلیحات و خلع سلاح در حال وخامت است. حفاظ‌های جلوگیری از خطر جنگ هسته‌ای و رقابت تسلیحاتی در حال حذف‌شدن هستند». او افزود که برنامه‌های نوسازی نیروهای دارای سلاح هسته‌ای به ایجاد جهانی بی‌ثبات می‌انجامد.

ایالات متحده هنوز در پاسخ به اقدامات مسکو، سیاست هسته‌ای تهاجمی‌تری را اتخاذ نکرده، اگرچه گزارش اکتبر کمیسیون وضعیت راهبردی کنگره خواستار افزایش زرادخانه هسته‌ای شده است.

تسلیحات هسته‌ای آمریکا و روسیه

یک اندیشکده آمریکایی که در زمینه کنترل تسلیحات و منع اشاعه تحلیل ارائه می‌دهد، برآورد کرده که در حال حاضر، چین حدود ۵۰۰ کلاهک هسته‌ای در اختیار دارد که به گفته پنتاگون، پکن امیدوار است تا سال ۲۰۳۰ آن را دو برابر کند.

هند و پاکستان به ترتیب ۱۶۴ و ۱۷۰ کلاهک در اختیار دارند؛ در حالی که اسرائیل ۹۰ کلاهک و مواد شکافت‌پذیر کافی برای تولید ۲۰۰ کلاهک در انبار دارد.

کارشناسان گمان می‌کنند که کره شمالی حدود ۴۰ تا ۵۰ کلاهک هسته‌ای جمع‌آوری کرده است.

روستکر گفت: «انباشت تسلیحات هسته‌ای در هر کجا می‌تواند باعث بی‌ثباتی در همه‌جا شود. ما امروز در دنیای بسیار پیچیده‌تری نسبت به دوران جنگ سرد زندگی می‌کنیم؛ زمانی که رقابت هسته‌ای به دو ابرقدرت محدود می‌شد».