فتح دروازه‌های استرتژیک اروپا به دست پکن؛ پیوند آهنین با شرق پاشنه آشیل غرب می‌شود؟

به گزارش اکوایران، اگرچه شی جین‌پینگ سفر اخیر اروپایی خود را با طرح مسائلی حساس در مورد اختلافات تجاری و جنگ اوکراین آغاز کرد، اما اواخر هفته گذشته، رهبر چین با ارائه پیامی واضح به سفر خود پایان داد: علی‌رغم اصطکاک با بسیاری کشورهای قاره سبز، چین همچنان در برخی از پایتخت‌های اروپایی طرفدارانی دارد.

به نوشته سی‌ان‌ان، در جریان تور اروپایی شی، قدرت نفوذ پکن در بلگراد و بوداپست به نمایش گذاشته شد؛ جایی که خیابان‌ها با پرچم‌های چین تزیین شده بود. با فرود هواپیمای حامل رهبر چین و همسرش در هر دو فرودگاه، رقصندگان محلی روی باند فرودگاه به اجرا پرداخته و برخلاف استقبال خشکی که زوج چینی در پاریس دریافت کردند، الکساندر ووچیچ، رئیس‌جمهور صربستان و ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان برای استقبال از آن‌ها حضور یافتند.

رسانه‌های دولتی چین بر این دیپلماسی گرم مانور داده و تیترهایی با عنوان «پیوند آهنین» چین با صربستان و «دوستی طلایی» با مجارستان منتشر نمودند. هر دو کشور که از دریافت‌کنندگان اصلی سرمایه‌گذاری چین هستند، در جریان این بازدیدها ارتقای روابط خود با چین را اعلام کردند. به گفته تحلیلگران، این یک پیروزی نمادین برای شی است که می‌تواند در نرم‌شدن سیاست اروپا در قبال چین در حوزه‌های پر تنشی مانند تجارت، امنیت و حقوق بشر نقش داشته باشد.

اما تحلیلگران می‌گویند که ممکن است در سایر نقاط اروپا، خبری از خوش‌آمدگویی گرم ووچیچ و اوربان که هر دو به عنوان رهبران غیرآزادی‌خواه و دوست روسیه شناخته می‌شوند، نباشد. این مسئله نشان‌دهنده تعداد کاهنده پایتخت‌های اروپایی است که با آغوش گرم پذیرای شی خواهند بود.

روابط چین و اروپا به دلیل افزایش لیست گلایه‌های اقتصادی اتحادیه اروپا از چین که می‌تواند به یک جنگ تجاری تمام‌عیار تبدیل شود، رو به تیرگی گذاشته است. همچنین در این میان، سوءظن‌هایی در سراسر اروپا در مورد جاه‌طلبی‌های جهانی و نفوذ پکن، به ویژه حمایت آن از روسیه وجود دارد.

در اولین سفر خود به اروپا پس از پنج سال، شی در اوایل هفته گذشته توسط امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه و اورسولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا در مورد این مسائل تحت فشار قرار گرفت. هر دوی آن‌ها قطعا با دقت هرگونه نشست سران بین شی و ولادیمیر پوتین در چین را که به زودی برگزار می‌شود، زیر نظر خواهند داشت.

در پاریس، شی تأکید کرد که چین به جز «کمک به برقراری صلح» در اوکراین نقشی ایفا نکرده و ادعای وجود «ظرفیت مازاد» صنعتی چین که بازار اروپا را تحت‌الشعاع قرار داده را رد کرد.

چنین تنش‌هایی در ملاقات شی با ووچیچ و اوربان دیده نشد.

فیلیپ لو کور، پژوهشگر ارشد مرکز تحلیل چین در مؤسسه سیاست انجمن آسیا در رویدادی که توسط این مرکز همزمان با آغاز سفرهای اروپایی شی برگزار شد، گفت که دیدار او از صربستان و مجارستان پیام بسیار خوبی برای مخاطبان داخلی چین ارسال می‌کند: «ما در اروپا دوستان نزدیکی داریم. مجارستان و صربستان دوستان واقعی هستند که می‌توانیم با آن‌ها تجارت کنیم».

اما لو کور افزود که قرارگرفتن این کشورها در برنامه سفر او برای پاریس «شرم‌آور» بود؛ زیرا در اکتبر سال گذشته، اوربان و ووچیچ در کنار پوتین در اجلاس کمربند و جاده پکن شرکت کردند.

آینده مشترک

بازدیدهای شی جین‌پینگ از صربستان و مجارستان به او در رسیدن به هدف دیگری نیز کمک کرد: ضربه‌زدن به نظم جهانی که او آن را تحت سلطه ایالات متحده می‌بیند.

با امضای بیانیه مشترک، ووچیچ اولین رهبر اروپایی شد که برای پیوستن به چین جهت ایجاد یک «جامعه با آینده مشترک» متعهد شد. این مفهوم خواستار همکاری در زمینه منافع مشترک بوده و نشان می‌دهد که کشورها نباید بر اساس اتحادیه‌ها با یکدیگر تعامل داشته و یا بر اساس سیاست داخلی و سوابق حقوق بشریشان قضاوت شوند.

روز چهارشنبه، ووچیچ در مورد این توافق که با یک توافقنامه تجارت آزاد و تعهدات دیگر از سوی شی در مورد گسترش واردات کشاورزی و پروازهای مستقیم همراه بود، گفت: «این بالاترین سطح همکاری دو کشور است و من به عنوان رئیس‌جمهور صربستان افتخار می‌کنم که فرصت امضای این توافق با رئیس‌جمهور شی را داشتم».

شی همچنین در دیدار خود با اوربان که هم عضو اتحادیه اروپا و هم ناتو است، دیدگاهی مشترک از جهان را تبلیغ کرد. اوربان که حکومت اقتدارگرایانه‌اش به طور فزاینده‌ای باعث ایجاد نگرانی در اتحادیه اروپا شده، با نادیده‌گرفتن نگرانی‌های فزاینده در هر دو بلوک، روابط کشور خود با چین را به یک «مشارکت استراتژیک جامع در هر شرایطی» ارتقا داد.

تحلیلگران می‌گویند این امر به جز یک پیروزی نمادین دیگر برای شی، می‌تواند اوربان را به پس‌زدن تلاش‌های اتحادیه اروپا برای «کاهش ریسک» زنجیره‌های تأمین و اعمال تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای چینی تشویق کند. به نظر می‌رسد که شی در سخنرانی خود در کنار اوربان به این همین موضوع اشاره کرد و گفت که امیدوار است مجارستان از ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا که از جولای آغاز می‌شود، برای «پیشبرد توسعه باثبات و سالم روابط چین و اتحادیه اروپا» استفاده کند.

این دو رهبر همچنین حدود ۱۸ توافقنامه همکاری امضا کردند که به گفته اوربان، بخش‌هایی مانند راه‌آهن، فناوری اطلاعات و انرژی هسته‌ای را پوشش می‌دهد. شی اعلام کرد که دو کشور «همکاری اقتصادی، تجاری، سرمایه‌گذاری و مالی» را عمیق‌تر خواهند کرد و پروژه‌های کلیدی، از جمله راه‌آهن بوداپست-بلگراد را پیش خواهند برد.

صربستان و مجارستان هم‌اکنون مقاصد اصلی سرمایه‌گذاری چین بوده و مجارستان به عنوان یک مرکز تولید فزاینده مهم در اروپا برای تأمین‌کنندگان قطعات خودروهای چینی، از جمله سازندگان خودروهای برقی، در حال ظهور است.

برونو لو مِر، وزیر دارایی فرانسه در اوایل این هفته به خبرنگاران گفت که از شرکت چینی BYD برای افتتاح کارخانه‌ای در فرانسه «استقبال» می‌کنیم؛ اما به نظر می‌رسد غول خودروسازی برقی چین اولین گام خود برای تولید خودرو در اروپا را انتخاب کرده و اواخر سال گذشته، به افتتاح کارخانه‌ای در مجارستان متعهد شد.

همچنین ممکن است پکن امیدوار باشد که کشورهای دیگر قاره سبز به این موضوع توجه کنند. تحلیلگران می‌گویند همه این‌ها بخشی از تلاش‌های شی برای به تصویر کشیدن بخش‌هایی از اروپا به عنوان بهره‌مند از دیدگاه‌های روشن نسبت به چین، در مقابل سایر کشورهایی است که به تقلید از تلاش‌های آمریکا برای مهار چین می‌پردازند.

لیو دونگشو، استادیار امور عمومی و بین‌المللی دانشگاه هنگ کنگ گفت: «نزدیکی به این کشورها با روایت داخلی چین مطابقت دارد که در اروپا «کشورهایی زرنگ» وجود دارند که چین را به خوبی درک کرده و از ایالات متحده حمایت نمی‌کنند و چین نیز برای منافع اروپا با این کشورها همکاری دارد».

دروازه‌های اروپا

با این حال، برخی دیگر می‌گویند برنامه سفر شی همچنین محدودیت‌های او در اروپا، از جمله در اروپای مرکزی و شرقی را برجسته می‌کند؛ جایی که پیش از این، پکن تلاش‌های گسترده‌ای برای تعمیق روابط و جلب اعتماد، از جمله از طریق طرح زیرساختی کمربند و جاده که از ابتکارات اصلی شی است، انجام داده بود.

یک سازوکار چینی برای تقویت روابط با ۱۶ کشور اروپای مرکزی و شرقی نیز تدریجاً حمایت‌ها را از دست داده است. بخشی از علتش این بوده که سرمایه‌گذاری‌ها در مقیاس مورد انتظار تحقق نیافته و بخشی نیز به خاطر حمایت چین از روسیه در منطقه‌ای است که هنوز سلطه تاریک شوروی را به خاطر دارد.

تاماس ماتورا، پژوهشگر ارشد مرکز تحلیل سیاست اروپا می‌گوید: «مشارکت نامحدود و حمایت اخلاقی و مادی پکن از مسکو، رهبران و مردم بسیاری از کشورهای اروپای مرکزی و شرقی را خشمگین ساخته و این موضوع قطعاً جایگاه چین را در اروپا تضعیف کرده است».

ماتورا افزود که در همین حال، تنش‌های دیرینه با کشورهای اسکاندیناوی و خروج ایتالیا از طرح کمربند و جاده در اوایل سال جاری و همچنین سفرهای اخیر مارک روته، نخست‌وزیر هلند و اولاف شولتز، صدراعظم آلمان به چین باعث شد هیچ یک از این کشورها مقصد ایدئالی برای بازدید شی نباشند. او خاطرنشان کرد که احتمالاً از نگاه چین، سفر به فرانسه به دلیل طرفداری پاریس از استقلال استراتژیک اروپا از ایالات متحده، بتواند گشایش دیپلماتیکی برای پکن بیافریند.

اما علی‌رغم سفر و تأکید ماکرون و فون در لاین بر اهمیت گفتگو و دیدار دو روزه شی با رئیس‌جمهور فرانسه که شامل امضای ۱۸ توافق همکاری بود، نشانه‌های ملموسی از کاهش اصطکاک با کشورهای اروپای غربی و اتحادیه اروپا دیده نشد.

علی‌رغم نفوذ اقتصادی محدود صربستان و مجارستان در اروپا که طبق آمار صندوق بین‌المللی پول، تنها ۱۶ میلیون جمعیت داشته و تولید ناخالص داخلیشان به حدود یک‌دهم فرانسه می‌رسد، ممکن است با ادامه تنش‌های پکن با بروکسل و ریسک جنگ تجاری، این دو کشور در محاسبات چین باارزش‌تر شوند.

گابور شیرینگ، عضو سابق پارلمان مجارستان و استادیار سیاست تطبیقی در دانشگاه جورج‌تاون قطر گفت: «اوربان و ووچیچ هر دو رهبرانی غیرلیبرال به شمار می‌آیند که در حال موضع‌گیری کشورهای خود بین بلوک‌های ژئوپلیتیکی رقیب هستند؛ به این امید که از وابستگی بیش از حد به هر یک از آن‌ها اجتناب کنند. این کشور به دموکراسی یا حقوق بشر اهمیت نمی‌دهند. برای آن‌ها، سیاست خارجی صرفاً به طور عمل‌گرایانه‌ای در خدمت منافع اقتصادی است.»

این امر می‌تواند برای چین مفید باشد.

او افزود: «مجارستان و صربستان دروازه‌های استراتژیک پکن به سمت اروپا هستند. ارزش این دو کشور به عنوان دروازه‌های اروپا با تشدید جنگ تجاری افزایش خواهد یافت».