مثلث استراتژیک ریاض در شرق دور؛ راز محبوبیت ژاپن در چشم بن سلمان/ پکن از چشم افتاد؟

به گزارش اکوایران، برای اولین بار از سال ۲۰۱۹، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی برای سفری سه‌روزه در روز دوشنبه به توکیو خواهد رفت. در این سفر او با فومیو کیشیدا، نخست‌وزیر ژاپن دیدار و گفتگو خواهد کرد، با امپراطور ناروهیتو دیدار خواهد داشت و در ضیافت دربار شرکت می‌کند.

به نوشته المانیتور، یوشیماسا هایاشی، سخنگوی دولت ژاپن گفت که کیشیدا در این دیدار طیف وسیعی از مسائل مربوط به خاورمیانه و جامعه جهانی را با مهمان خود مورد بحث قرار خواهد داد.

روابط عربستان سعودی و ژاپن با تمرکز بر انرژی و تجارت، روابطی بادوام و فاقد هرگونه پیچیدگی است. توکیو به عنوان چهارمین اقتصاد بزرگ جهان، برای چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی حیاتی بوده و در عین حال، ریاض برای امنیت انرژی ژاپن اهمیت دارد.

بر اساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، پادشاهی سعودی طی سال گذشته به هشتمین شریک تجاری بزرگ ژاپن تبدیل شد و حجم تجارت دوجانبه آن‌ها به ۴۲ میلیارد دلار رسید.

روابط دوجانبه عربستان سعودی و ژاپن

روابط اولیه عربستان سعودی و ژاپن به دهه ۱۹۳۰ برمی‌گردد، دورانی که ملک عبدالعزیز آل سعود، اولین پادشاه عربستان سعودی به همراه نماینده‌اش برای افتتاح مسجدی در توکیو به ژاپن سفر کرد. روابط دیپلماتیک رسمی این دو کشور در سال ۱۹۵۵ برقرار گشت و مقامات دولتی از هر دو طرف طی دهه‌های گذشته دیدارهای متعددی با یکدیگر داشته‌اند.

برای تقویت روابط اقتصادی محکم، طی سال‌های متمادی چندین معاهده و توافقنامه دوجانبه، از جمله توافقنامه همکاری فنی و اقتصادی در سال ۱۹۷۵ و دستورکار همکاری عربستان سعودی و ژاپن در سال ۱۹۹۸، به امضا رسیده است. در آن دوران، تجارت دوجانبه عمدتاً شامل صادرات نفت و محصولات پتروشیمی عربستان به ژاپن در برابر صادرات فناوری ژاپن به عربستان بود.

در حال حاضر، ریاض مهم‌ترین تأمین‌کننده نفت خام توکیو به شمار رفته و سالانه حدود ۳۴.۳ میلیارد دلار نفت به ژاپن صادر می‌کند. در واقع، ژاپن همواره بخش قابل توجهی از واردات نفت خام خود را از عربستان سعودی تأمین دریافت می‌کند؛ به طوری که در دسامبر ۲۰۲۳، نزدیک به ۴۴ درصد از کل نیاز نفت خود، معادل حدود ۳۶.۲۸ میلیون بشکه در آن ماه را از این کشور وارد کرد.

به احتمال زیاد، سفر پیش روی منجر به پیشرفت در توافقنامه مشارکت راهبردی «چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان سعودی و ژاپن» خواهد شد که در سال ۲۰۱۶ به امضا رسید. بر اساس این توافق، قرار است شرکت‌های ژاپنی در بخش‌های انرژی، کشاورزی، بهداشتی و زیرساختی عربستان سعودی سرمایه‌گذاری کنند.

امروزه، شرکت‌های انرژی ژاپنی به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تولید هیدروژن و آمونیاک در خلیج فارس علاقه‌مند شده تا از این گازها به عنوان سوختی برای کاهش انتشار کربن ژاپن استفاده کنند.

علاوه بر این، در جولای سال گذشته، بن سلمان با کیشیدا در جده دیدار داشت و دو رهبر به گفتگو درباره جنبه‌های مختلف روابط دوجانبه پرداختند. همچنین جلسه‌ای با نمایندگان تجاری ژاپن برگزار گشت.

روابط دفاعی

در جولای سال گذشته، یاسوکازو هامادا، وزیر دفاع ژاپن با شاهزاده خالد بن سلمان بن عبدالعزیز، همتای سعودی خود برای گسترش روابط نظامی گفتگو کرد.

تئودور کاراسیک، مشاور ارشد مؤسسه Gulf State Analytics در مورد پتانسیل دفاعی روابط عربستان و ژاپن به المانیتور گفت: «روابط عربستان سعودی و ژاپن پس از سفر ولیعهد عربستان به ژاپن در سال ۲۰۱۹ به سطح جدیدی رسید». او افزود: «دو طرف مشغول بحث در مورد مسائل وسیعی در حوزه سرمایه‌گذاری و احتمالاً همکاری‌های دفاعی، به ویژه در مورد یک جنگنده بال‌ثابت جدید یا سایر قراردادهای دفاعی هستند که ممکن است تحت پوشش صنایع نظامی عربستان سعودی (سامی) که زیرمجموعه صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان است، قرار گیرد».

کاراسیک با تأکید بر اینکه عربستان سعودی به دلیل تجارت با کره جنوبی و چین، ژاپن را بخشی از استراتژی خود در شمال شرق آسیا می‌داند، گفت: «این مثلث‌بندی به دلیل رویکرد شرقی سیاست عربستان و نحوه برقراری توازن بین این سه کشور و سیاست‌هایشان قابل توجه است. به عنوان مثال، عربستان سعودی پالایشگاه کِی-اویل در کره جنوبی را در اختیار دارد و دهه‌هاست که با چین نیز در حوزه دفاعی روابط برقرار کرده است. بنابراین روابط با ژاپن متعادل‌کننده محسوب می‌شود».

کاراسیک با اشاره به اینکه ممکن است اکنون عربستان سعودی همکاری با ایالات متحده و متحدان غربی در زمینه مسائل دفاعی را نیز مفید بداند، گفت: «ژاپن بخش مهمی از سیستم‌های نوظهور اتحاد بوده و ریاض می‌تواند در این زمینه نقشی داشته باشد و توکیو نیز می‌تواند در ایجاد چنین چهارچوبی کمک کند. کره جنوبی از این اقدام حمایت خواهد کرد، در حالی که چین احتمالاً ناراحت خواهد شد، اما به دلیل روابط منحصر به فرد ریاض و پکن، به احتمال زیاد اختلافات خود را به صورت حل‌وفصل خواهند کرد».

کاراسیک خاطرنشان کرد که با توجه به علاقه عربستان به چنین برنامه‌هایی، بن سلمان به احتمال زیاد با مقامات ژاپنی در مورد همکاری فضایی صحبت خواهد داشت. او توضیح داد: «ایالات متحده و عربستان سعودی نیز به تازگی توافقنامه‌ای فضایی امضا کرده‌اند، بنابراین احتمالاً شاهد یک مثلث‌بندی جالب خواهیم بود».

فراتر از چین

بازدید ولیعهد سعودی از ژاپن همچنین بر چرخش راهبردی اقتصادی پادشاهی به سمت آسیا تأکید می‌کند. این چرخش به معنای نگاه فراتر از چین و روی‌آوردن به قدرت‌های دیگری مانند ژاپن و کره جنوبی است. احمد قریشی، روزنامه‌نگاری که با دقت سیاست و جامعه عربستان را مورد بررسی قرار داده، به المانیتور گفت: «در حالی که اقتصادهای هند و چین برای سعودی‌ها جذاب هستند، سفر ولیعهد عربستان به ژاپن نشان می‌دهد که ریاض به طور راهبردی فکر کرده و به سایر نقاط آسیا نیز نگاه دارد. سعودی‌ها گزینه‌هایی داشته و آن‌ها را بررسی می‌کنند».

ژاپن و عربستان سعودی عضو گروه ۲۰ (G20) هستند که بزرگترین اقتصادهای جهان را تشکیل می‌دهد و بیش از ۸۰ درصد از خروجی اقتصادی جهانی را به خود اختصاص داده است.

قریشی افزود: «عربستان سعودی در حال ایجاد شراکتی راهبردی با دومین اقتصاد بزرگ آسیاست. این شراکت بازار تشنه انرژی ژاپن را برای ریاض تضمین کرده و اقتصاد صنعتی رو به رشد سعودی را با کشور صنعتی پیشرفته‌ای که می‌تواند نیاز عربستان به فناوری و تنوع‌بخشیدن به اقتصادش را برآورده سازد، پیوند می‌دهد. این یک تطابق فوق‌العاده است».

ولعیهد گیمر

نهایتاً در بخش کاملاً متفاوتی، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان یکی از بزرگترین سهام‌داران شرکت نینتندو، غول بازی‌سازی ژاپن به شمار می‌آید. بن سلمان نیز خودش یک گیمر مشتاق بوده که علاقه زیادی به بازی «کال آو دیوتی» دارد.

در واقع، از زمانی که شاهزاده ۳۸ساله در سال ۲۰۱۷ به ولیعهدی عربستان رسید، ریاض سرمایه‌گذاری‌های کلانی در این زمینه انجام داده است. تایلر کرزیک، کارشناس مسائل خاورمیانه در توضیح اینکه چرا صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان سرمایه‌گذاری‌های کلانی در ژاپن، به ویژه در نینتندو و سایر شرکت‌های الکترونیکی انجام داده، می‌گوید: «فرهنگ‌های شرق آسیا ولیعهد را مجذوب خود ساخته و صنعت بازی بخشی از این علاقه است».

در سال ۲۰۲۲، بن سلمان از استراتژی سرمایه‌گذاری ۳۸ میلیارد دلاری برای «گروه بازی‌های سَوی» (Savvy Games Group) تحت مالکیت پادشاهی سعودی رونمایی کرد و صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان در سال ۲۰۲۳ نیز با سهم ۸.۶ درصدی به بزرگترین سهام‌دار خارجی نینتندو تبدیل شد.

صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان پس از سرمایه‌گذاری در شرکت اکتیویژن بلیزارد، سازنده بازی «کال آو دیوتی»، اقدام به خرید سهام در الکترونیک آرتز، سازنده بازی «بتلفید» و کپکام، سازنده بازی «استریت فایتر» کرد. علاوه بر این، عربستان برای تبدیل‌شدن به «قطب جهانی بازی‌های ویدئویی»، قصد دارد از همین سال مسابقات جام جهانی ورزش‌های الکترونیکی (e-sports) را برگزار کند.

عربستان همچنین در حال بررسی ایجاد پارکی بر اساس مجموعه مانگای «دراگون بال» است.

طی روزهای آینده، سرمایه‌گذاری‌های صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان در شرکت‌های الکترونیکی ژاپن نه تنها به پیشبرد چشم‌انداز ۲۰۳۰ ولیعهد برای متنوع‌سازی اقتصاد کشورش از نفت کمک می‌کند، بلکه این اقدامات به محبوبیت بن سلمان و ایجاد تصویری نرم برای کل ملت جوان عربستان که ۶۳ درصد از آن زیر ۳۰ سال هستند نیز کمک خواهد کرد.