به گزارش اکوایران، با وجود افزایش تنش‌ها میان قاهره و تل‌آویو بر سر حمله اسرائیل به منطقه جنوبی رفح در غزه، مصر همچنان به معاهده خود با اسرائیل پایبند مانده است.

تشدیدی خطرناک

به نوشته المانیتور، مصر در سال ۱۹۷۹ به عنوان اولین کشور عربی، توافق عادی‌سازی روابط با اسرائیل را امضا کرد که بر اساس آن، تل‌آویو از شبه‌جزیره سینا عقب نشست. اما مصر علنا حملات اسرائیل به غزه که از ۷ اکتبر سال گذشته، جان بیش از ۳۵ هزار فلسطینی را گرفته، محکوم کرده است.

مصر به ویژه نگران حمله زمینی تمام‌عیار اسرائیل به رفح است؛ جایی که به گفته سازمان ملل متحد، حدود ۱.۳ میلیون آواره فلسطینی در آن پناه گرفته‌اند. قاهره بیم آن دارد که حمله اسرائیل به آنجا باعث فرار هزاران فلسطینی به شبه‌جزیره سینا شود.

در اوایل ماه میلادی جاری، دولت مصر حمله اسرائیل به رفح را «تشدیدی خطرناک» دانست و محکوم کرد؛ اما هنوز آن را نقض توافقنامه خود با اسرائیل به حساب نیاورده است.

آیا معاهده اسرائیل-مصر در خطر است؟

بر اساس گزارش‌های متعدد رسانه‌های اسرائیلی و بین‌المللی، مصر پس از تصرف گذرگاه مشترک رفح توسط نیروهای اسرائیلی در تاریخ ۷ می ۲۰۲۴، تهدید کرد که معاهده صلح ۱۹۷۹ خود با اسرائیل را به حالت تعلیق در خواهد آورد.

معاهده مصر اسرائیل انور سادات جیمی کارتر

با این حال، سامح شکری، وزیر امور خارجه مصر در ۱۲ می برای آرام‌کردن نگرانی‌ها درباره آینده توافقنامه صلح وارد ماجرا شد. شکری در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای اسلوونیایی خود در قاهره گفت: «این توافقنامه به مدت ۴۰ سال انتخاب استراتژیک مصر بوده و ستونی برای صلح در منطقه است». او افزود که سازوکارهای مشخصی برای رسیدگی به هرگونه نقض توافق وجود دارد.

سمیر راغب، سرتیپ بازنشسته و تحلیلگر ساکن قاهره و رئیس بنیاد عربی برای توسعه و مطالعات استراتژیک با این نظر که اسرائیل معاهده با مصر را نقض نکرده، موافق است. راغب در گفتگویی تلفنی با المانیتور گفت که اسرائیل «کریدور فیلادلفیا»، منطقه‌ای حائل به عرض ۱۰۰ متر و به طول ۱۴ کیلومتر در امتداد مرز مصر و غزه را اشغال نکرده است. او افزود: «نیروهای اسرائیلی تنها حدود سه کیلومتر در داخل این کریدور پیشروی کرده و بیشتر نیروها از سمت غزه وارد شدند».

دیا رشوان، رئیس سرویس اطلاعات دولتی مصر در ژانویه ۲۰۲۴ هشدار داد که کنترل اسرائیل بر کریدور فیلادلفیا معاهده با مصر را نقض خواهد کرد. زمانی که در سال ۲۰۰۵، اسرائیل از نوار غزه عقب‌نشینی کرد و خارج شد، تل‌آویو و قاهره «پیمان فیلادلفیا» را امضا کردند که عملاً کنترل اسرائیل بر این کریدور را پایان داد.

این پیمان به مصر اجازه می‌دهد تا در امتداد مرز مصر در کریدور فیلادلفیا، ۷۵۰ نیروی گارد مرزی را مستقر کند. پیمان فیلادلفیا صراحتاً بیان می‌کند که این توافق کاملاً تابع مفاد معاهده صلح ۱۹۷۹ است.

انور سادات مصر اسرائیل

معاهده ۱۹۷۹ مصر و اسرائیل سینا را به سه منطقه A، B و C تقسیم کرده و محدودیت‌هایی برای نیروهای نظامی که قاهره می‌تواند در هر منطقه مستقر کند را اعمال می‌دارد. همچنین منطقه چهارم به نام D را درون سرزمین‌های اشغالی و شامل کریدور فیلادلفیا ایجاد کرده که تل‌آویو تنها مجاز به استقرار چهار گردان پیاده‌نظام در آن است.

حسین حریقی، معاون سابق وزیر خارجه مصر در گفتگویی تلفنی با المانیتور گفت: «هر گونه حضور نظامی اسرائیل در منطقه D با نیروهایی فراتر از تعداد ذکرشده در توافقنامه، نقض معاهده ۱۹۷۹ تلقی می‌شود». او افزود که با این حال، کنترل اسرائیل بر طرف فلسطینی گذرگاه رفح نقض معاهده به شمار نمی‌رود.

راغب نیز با این دیدگاه هم‌نظر است. او توضیح داد: «کنترل اسرائیل بر گذرگاه رفح پیامد جنگ غزه است. این اقدامی علیه مصر نبوده و این گذرگاه، مانند سایر پایانه‌های غزه، اکنون تحت کنترل اسرائیل است».

تشدید تنش میان مصر و اسرائیل

مصر میانجی کلیدی مذاکرات غیرمستقیم بین اسرائیل و حماس برای دستیابی به آتش‌بس در غزه است. پیشنهاد آتش‌بس مشترک مصر و قطر توسط حماس در ۶ می پذیرفته شد، اما اسرائیل گفت این پیش‌نویس خواسته‌های اصلی آن را برآورده نمی‌کند و تصمیم گرفت تا حمله خود به رفح را ادامه دهد؛ اقدامی که خشم قاهره را برانگیخت.

رفح کریدور فیلادلفیا

در نشانه‌ای از تشدید شکاف بین مصر و اسرائیل، قاهره در ۱۲ می اعلام کرد که به پرونده شکایت آفریقای جنوبی در دادگاه بین‌المللی دادگستری که اسرائیل را به ارتکاب نسل‌کشی در غزه متهم می‌کند، می‌پیوندد.

مصر و اسرائیل در مورد بسته‌شدن گذرگاه مرزی رفح، یکی از دو کریدور کمک‌رسانی به غزه، یکدیگر را مقصر می‌دانند.

اسرائیل کاتز، وزیر امور خارجه اسرائیل در ۱۴ می گفت که با همتایان انگلیسی و آلمانی خود «در مورد لزوم متقاعدساختن مصر برای بازگشایی گذرگاه رفح برای اجازه‌دادن به ادامه ارسال کمک‌های بشردوستانه بین‌المللی به غزه صحبت کرده است».

با این حال، قاهره تل‌آویو را به «تحریف حقایق و فرار از مسئولیت» متهم کرد. وزارت خارجه مصر در بیانیه‌ای گفت: «اسرائیل به تنهایی مسئول فاجعه انسانی بوده که فلسطینیان در غزه با آن روبرویند».

رفح

برای کاهش تنش میان مصر و اسرائیل در مورد گذرگاه رفح، یک هیئت امنیتی اسرائیلی در تاریخ ۱۵ می به قاهره سفر کرد تا طرحی جهت هماهنگی کنترل این پایانه مرزی ارائه دهد. در این طرح آمده که از این ترمینال تنها برای رفت‌وآمد افراد به غزه و انتقال سوخت از مصر استفاده خواهد شد. کامیون‌های امدادی که از مصر می‌آیند، تنها از طریق گذرگاه کرم شالوم بین سرزمین‌های اشغالی و غزه مجاز به ورود خواهند بود و قبل از واردشدن به قلمروی فلسطینیان، توسط نیروهای اسرائیل بازرسی می‌شوند.

دو منبع امنیتی مصری به رویترز گفته‌اند که این طرح با مخالفت مصر روبرو شد؛ زیرا قاهره اصرار دارد که گذرگاه رفح تنها باید توسط فلسطینیان اداره شود.

طارق فهمی، استاد علوم سیاسی دانشگاه قاهره معتقد است که هرگونه اقدام یک‌جانبه اسرائیل در رفح، تنش‌ها با مصر را بیشتر تشدید می‌کند. فهمی که همچنین ریاست واحد مطالعات اسرائیل در مرکز ملی مطالعات خاورمیانه را برعهده دارد، افزود: «هنوز صحبت درباره تعلیق یا لغو معاهده ۱۹۷۹ زود است. حداقل در حال حاضر، این کار امکان‌پذیر نیست».

فهمی خاطرنشان کرد: «هر اقدام یک‌جانبه اسرائیل با پاسخ مستقیم مصر با اقداماتی نمادین، مانند پیوستن به شکایت نسل‌کشی در دیوان بین‌المللی دادگستری، یا اقدامات دیگر در رابطه با مواضع استراتژیک و امنیتی مواجه خواهد شد؛ موضوعی که اسرائیل را نگران می‌کند».

رفح کریدور فیلادلفیا مصر