به گزارش اکوایران رسانه‌های رویترز و آسوشیتدپرس بر اساس گزارش گروسی مدعی شدند که ایران اکنون 142.1 کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده بیش از 60 درصد دارد که 20.6 کیلوگرم از زمان انتشار گزارش قبلی افزایش یافته است.

به نوشته آسوشیتدپرس، مجموع ذخیره اورانیوم غنی شده ایران 6201.3 کیلوگرم است که نشان دهنده 675.8 کیلوگرم افزایش از زمان انتشار گزارش قبلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.

دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل همچنین ادعا کرد که ذخایر تخمینی اورانیوم غنی شده ایران به بیش از 30 برابر حد تعیین شده در توافق هسته‌ای سال 2015 رسیده است.

این در حالی است که گروسی دو هفته پیش از سانحه بالگرد در تاریخ 30 اردیبهشت که منجر به شهادت رئیس‌جمهور و وزیر خارجه شد، سفری به ایران داشت. 

سفر روز دوشنبه و سه‌شنبه 17  و 18 اردیبهشت ماه رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران که با دیدارهای سطح بالایی در تهران و اصفهان همراه بود، این پرسش را ایجاد می‌کند آیا سفر گروسی منجر به گشایش خاصی در اختلافات ایران و آژانس شد؟ رحمن قهرمانپور، پژوهشگر مسائل بین‌الملل در این رابطه توضیح داد:« بعد از خروج دونالد ترامپ از برجام، شکل همکاری‌های ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاحدودی تغییر کرد؛ به این معنا که ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را کنار گذاشت و روابط با آژانس بر اساس توافق جامع پادمانی تنظیم شد. تفاوت پروتکل الحاقی و توافق جامع پادمانی این است که در پروتکل الحاقی بازرسی‌‌‌ها منوط به اعلام کشور دارنده فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای‌‌ نیست و آژانس می‌تواند از هر مکان مشکوک به فعالیت‌‌‌های هسته‌‌‌ای بازدید کند. اما در توافق جامع پادمانی، آژانس فقط از مکان‌‌‌هایی می‌تواند بازدید کند که کشور دارنده فعالیت هسته‌‌‌ای اعلام کند که آنجا فعالیت انجام می‌دهد.

رحمان قهرمانپور در این باره توضیح داد: «همچنین ایران می‌‌‌گوید آژانس در مکان‌‌‌هایی می‌تواند دوربین نصب کند که ایران اجازه دهد. ولی آژانس می‌‌‌گوید در مکان‌‌‌هایی که تشخیص می‌دهد، وجود دوربین ضروری است از جمله مراکز مونتاژ سانتریفیوژها باید دوربین نصب کند.»

این کارشناس درباره دیگر اختلافات بین ایران و آژانس تاکید کرد:«آژانس می‌گوید به واسطه کاهش همکاری‌های ایران، دسترسی‌اش به اطلاعات لازم در خصوص برنامه هسته‌ای ایران کمتر شده است. لذا دو طرف در اسفند 1401 توافقی را امضا کردند تا دغدغه‌های آژانس برطرف شود. اما این توافق به شکلی که آژانس می‌خواست اجرا نشد. چرا که ایران می‌گوید در چارچوب توافق جامع پادمانی، همکاری‌هایش را با آژانس محدود کرده است. زیرا آمریکا به صورت یک‌جانبه از برجام خارج شده و آن را اجرا نمی‌کند. »

وی افزود: «آژانس در مقابل به یک تفسیر حقوقی موسع از توافق جامع پادمانی متوسل شده که بر اساس آن از ایران می‌خواهد یک سری همکاری‌ها انجام دهد تا آژانس مطمئن شود که برنامه هسته‌ای ایران به سمت نظامی شدن منحرف نشده است. اما ایران می‌گوید چنین همکاری‌هایی در توافق جامع پادمانی ذکر نشده است. این مسئله، اختلاف اصلی است که در همکاری‌های ایران و آژانس وجود دارد و در سفر اخیر رافائل گروسی به ایران نیز مشخص شد که این اختلاف حل نشده است.» 

همچنین طی سفر گروسی، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران پیشنهاد جدیدی به آژانس داده مبنی بر اینکه موضوعات مربوط به گذشته، حال و آینده از یکدیگر تفکیک شوند. 

قهرمانپور گفت: «این مسئله، مسئله مهمی است و یکی از مسائل باقی‌مانده بین ایران و آژانس، دو مکانی است که آژانس می‌خواهد از آنها بازدید کند. ایران در پیشنهادش گفته که قبول می‌کند از این دو مکان بازدید شود به این شرط که آژانس بپذیرد این مسئله مربوط به گذشته است. به باور من آژانس چنین تفسیری را قبول ندارد. لذا امروز اتفاق جدیدی در مناسبات و اختلافات بین ایران و آژانس رخ نداده است.»

این در حالی است که در گزارش مدیر کل آژانس که دوشنبه شب رویترز بخش‌هایی از آن را منتشر کرد آمده است که ایران هنوز پاسخی به تحقیقات چندین ساله آژانس در مورد منشاء و مکان فعلی ذرات اورانیوم دست‌ساز یافت شده در دو مکان ورامین و تورقوزآباد ارائه نکرده است. لذا آژانس قادر نخواهد بود صحت و کامل بودن اظهارات ایران را ذیل موافقتنامه پادمان NPT خود تأیید کند.

این کارشناس توضیح داد:« با توجه به این گزارش، دو مکان مورد اختلاف یعنی ورامین و تورقوزآباد که آژانس ادعا می‌کند در آنها ذرات اورانیوم با غنای بالا پیدا کرده هنوز حل نشده در حالی که در سفر اخیر گروسی به ایران، وی ابراز امیدواری کرده بود که این مسائل حل شود.»

به گفته قهرمانپور، مشخص نیست که مدیر کل آژانس در گزارش دوشنبه شب خود در خصوص پیشنهاد آقای اسلامی درباره تفکیک موضوعات به حال، گذشته و آینده نظر داده است یا خیر.

مولفه‌های اثرگذار بر ایران و آژانس

کارشناس مسائل بین‌الملل با بیان اینکه در بیرون از آژانس یعنی در فضای بین‌المللی اتفاقات جدیدی به خصوص بعد از حمله روسیه به اوکراین رخ داده گفت که طبیعتا آژانس هم متاثر از این اتفاقات است. مهمترین اتفاق تشدید تنش میان آمریکا با روسیه و چین هست که باعث شده همکاری‌های سابق طرفین در خصوص همکاری‌های هسته‌ای ایران دیگر شکل نگیرد. 

پژوهشگر مسائل بین‌الملل درباره تاثیر مولفه‌های بین‌المللی بر برنامه هسته‌ای ایران و مناسبات ایران و آژانس گفت:« تصمیم‌های ایران و آژانس فقط تابع شرایط حقوقی یا توافق جامع پادمانی نیست و تابع شرایط بیرونی هم هست. امروز ایران حس می‌کند فشار قبلی که بر ایران وجود داشت مبنی بر پذیرش یک سری الزامات دیگر وجود ندارد زیرا روسیه با آمریکا درگیر است و اختلافات چین با آمریکا نیز افزایش یافته است.»

وی افزود:« در مقابل آژانس هم حس می‌کند همکاری و همراهی قدرت‌های بزرگ بر سر برنامه هسته‌ای ایران با این نهاد کمتر شده است. زیرا در حال حاضر مسئله جنگ اوکراین و جنگ غزه مطرح است و موضوع هسته‌ای ایران در مقایسه با 4،5 سال گذشته خیلی در دستورکار سیاستمداران آمریکا نیست.»

قهرمانپور درباره احتمال حل شدن اختلافات میان ایران و آژانس شامل اختلافات پادمانی، فراپادمانی و مسائل مربوط به گذشته توضیح داد:« وقتی برجام امضا شد در زمان مدیر کلی یوکیا آمانو بر آژانس یکی از پیچیده‌ترین موضوعات ایران با آژانس یعنی موضوع پی‌ام‌دی یا مطالعات ادعایی غرب حل شد. یعنی آژانس و ایران مستقل از قدرت‌های بزرگ عمل نمی‌کنند.»

وی با اشاره به  اینکه ممکن است توافقات کوچکی بین ایران و آژانس اتفاق بیفتد، افزود:« همچنانکه مسئله سایت مریوان حل و فصل شد اما اینکه چنین توافقاتی منجر به توافقی مانند برجام شود در افق پیش‌رو دیده نمی‌شود. زیرا اختلافات به خصوص درباره مسائل فنی برنامه هسته‌ای ایران بسیار زیاد است و به زودی شاهد توافق نخواهیم بود.»

قهرمانپور تاکید کرد: «ضمن اینکه جو بایدن در حال حاضر با مسئله جنگ غزه و انتخابات آمریکا درگیر است و دستگاه سیاست خارجی آمریکا فعلا خیلی فرصت رسیدگی به موضوعات دیگر را ندارد.»

چشم‌انداز نشست ژوئن

کارشناس مسائل هسته‌ای در رابطه با پیش‌بینی نشست پیش‌روی ماه ژوئن(خرداد ماه) گفت:« در نشست فصلی آژانس احتمالا قطعنامه‌ای صادر نخواهد شد اما ممکن است مانند نشست‌های قبلی، تروئیکای اروپا بخواهند بیانیه‌ای صادر کنند.»