گاز یا صلح؟؛ آینده انرژی اروپا در دستان روسیه و ترامپ

به گزارش اکوایران، وضعیت دمایی و شرایط بارش در زمستان امسال به‌گونه‌ای بوده که بار دیگر بحث‌ها پیرامون تأمین انرژی در اتحادیه اروپا داغ شده است.

به نوشته اکونومیست، با هوای سرد و رقابت شدید از سوی کشورهای آسیایی برای تأمین منابع انرژی، قیمت لحظه‌ای گاز در قطب تجارت گاز اروپا در هلند در تاریخ 10 فوریه (22 بهمن) به 58 یورو (61 دلار) به ازای هر مگاوات ساعت رسید که بالاترین قیمت آن در بیش از دو سال اخیر به حساب می‌آید.

سپس در تاریخ 12 فوریه (24 بهمن) دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، اعلام کرد مذاکرات برای پایان جنگ روسیه در اوکراین به‌سرعت آغاز خواهد شد. به نظر می‌رسد بازارهای مالی این اعلان ترامپ را جدی گرفته‌اند.

نگاه اروپا به گاز روسیه پس از زمزمه صلح

با پدیدار شدن چشم‌انداز صلح در اوکراین، جای تعجب نیست که برخی مقامات اروپایی به‌شکل حریصانه به گاز روسیه چشم‌ دوخته‌اند. کاهش هزینه‌های انرژی ممکن است صنعت راکد اروپا را احیا کند و خانوارها را آرام سازد. جاری استهن از بانک سرمایه‌گذاری گلدمن‌ ساکس پیش‌بینی کرده است که پایان جنگ در اوکراین می‌تواند تولید ناخالص داخلی اروپا را 0.5 درصد افزایش دهد و علت اصلی این رشد به گاز طبیعی ارزان‌تر مربوط می‌شود.

همچنین طرفداران این موضوع معتقدند جریان یافتن دوباره گاز روسیه به اروپا باعث می‌شود ولادیمیر پوتین‌، رئیس‌جمهور این کشور، به مذاکره برای توافق صلح ترغیب شود و به آن پایبند بماند. مجارستان و اسلواکی در حال پیشبرد این هدف هستند.

فردریش مرتس که احتمالا به‌زودی صدراعظم آلمان خواهد شد، اخیرا در مصاحبه‌ای با اکونومیست اعلام کرد در حال حاضر هیچ بازگشتی به گاز روسیه وجود نخواهد داشت، اما او نتوانست آشکارا این احتمال را رد کند. هر گونه توافق در این زمینه نشان‌دهنده یک چرخش چشمگیر خواهد بود.

موضع کمیسیون اروپا به این شکل است که این نهاد هیچ پیوندی میان آغاز مجدد جریان گاز روسیه به اروپا و مذاکرات صلح اوکراین برقرار نمی‌کند. در واقع، جاه‌طلبی کمیسیون اروپا این است که تا سال 2027 به‌ هیچ وجه به واردات گاز یا نفت روسیه اقدام نکند تا بتواند وابستگی به همسایه خود را کاهش دهد.

اکثر تحویل‌ گاز روسیه در سال 2022 متوقف شد، یعنی زمانی که این کشور خط لوله اصلی خود به اروپا - نورد استریم 1 - را تعطیل کرد؛ خط لوله دیگری که از اوکراین عبور می‌کرد هم از اول ژانویه امسال جریان خود را متوقف کرد.

اتحادیه اروپا اکنون تنها 10 درصد گاز خود را از روسیه دریافت می‌کند که در مقایسه با آمار 45 درصدی در سال 2021، نشان‌دهنده یک کاهش شدید است. در همین حال، روسیه نمی‌تواند عمده جریان‌ گاز خود را به‌سوی کشورهای دیگر هدایت کند و همین امر باعث زیان مالی سنگین مسکو شده است.

اروپا و معضل ذخایر گاز

در سال 2022، سهم فروش گاز در بودجه فدرال روسیه در سطح 13 درصد قرار داشت و اکنون این سهم به 8 درصد کاهش یافته است. گازپروم، غول گازی روسیه، در سال 2023 نخستین زیان خود از سال 1999 را ثبت کرد.

در نهایت، تصمیم درباره باز کردن شیرهای گاز توسط کشورهایی که در دو انتهای خطوط لوله و کشورهایی که خطوط لوله از آن‌ها عبور می‌کنند، گرفته خواهد شد؛ روسیه، آلمان و اوکراین، به‌علاوه چند کشور دیگر در اروپای شرقی. رهبران این کشورها هم تحت فشار شدید سایر کشورها قرار خواهند گرفت. اما چه کسی پیروز خواهد شد؟

در سطوح عملیاتی عادی، اتحادیه اروپا سالانه تقریبا 320 میلیارد متر مکعب گاز مصرف می‌کند. ظرفیت ذخیره‌سازی گاز اتحادیه اروپا در سطح حدود 115 میلیارد متر مکعب قرار دارد که یک‌سوم میزان مصرف است. زمانی که زمستان آغاز شد، این ذخایر تقریبا به‌شکل کامل پر بودند. از آن زمان، سردی هوا و مشکلات عرضه باعث شده‌اند اتحادیه اروپا بیش از حد انتظار گاز مصرف کند.

ذخیره گاز اروپا در حال حاضر تنها 48 درصد پر است، در حالیکه این میزان در زمان مشابه سال گذشته در سطح 66 درصد بود. قیمت‌های بالا باعث شده است استفاده‌کنندگان اصلی گاز اروپا از قبیل شرکت‌های تولید مواد شیمایی و کارخانه‌های ذوب فعالیت خود را کاهش دهند. تولید صنعتی در سراسر اتحادیه اروپا که در حال حاضر ضعیف گزارش می‌شود، بیش از پیش در حال کاهش است.

یک مشکل بزرگ‌تر در تابستان از راه می‌رسد. قوانین اتحادیه اروپا این الزام را به وجود می‌آورد که ذخایر گاز تا اول نوامبر به 90 درصد ظرفیت افزایش یابد. ذخایر گاز اروپا عموما از آوریل تا اکتبر پر می‌شود. اروپا در سال جاری میلادی مجبور خواهد بود گاز بیشتری خریداری کند، آن هم در زمانی که واردکنندگان آسیایی هم در تقلا هستند ذخایر گاز خود را افزایش دهند.

در حال حاضر عرضه اضافی کمی وجود دارد و انتظار می‌رود موجی از گاز طبیعی مایع آمریکا و قطر در راه باشد؛ اما این محموله‌ها در سال آینده میلادی در دسترس خواهند بود. در نتیجه، قیمت گازی که باید در تابستان امسال تحویل داده شود، بالاتر از قیمت گاز برای زمستان آینده است؛ موضوعی که ذخیره‌سازی این سوخت را غیراقتصادی می‌کند.

نهاد ناظر گاز آلمان در حال بررسی پرداخت یارانه برای تشویق ذخیره‌سازی گاز است و برخی کشورها می‌خواهند هدف ذخیره‌سازی اتحادیه اروپا را کاهش دهند. 

مجارستان و اسلواکی هنوز گاز طبیعی خط‌ لوله‌ای روسیه را از طریق ترکیه دریافت می‌کنند و این کشورها و چند کشور دیگر از جمله اتریش احتمالا گاز طبیعی مایع روسیه را که از شمال اروپا جریان دارد، دریافت خواهند کرد. اما آن‌ها برای سوخت خود هزینه بیشتری می‌پردازند و تأمین آن نسبت به گذشته کمتر قطعی است.

تغییر قیمت گاز با صلح اوکراین و روسیه

از سرگیری جریان گاز از طریق اوکراین که در ابتدای سال 2025 متوقف شد، به این کشورها کمک خواهد کرد. این موضوع همچنین با کاهش رقابت بر سر عرضه، قیمت‌ها را در سراسر اروپا کاهش می‌دهد. از زمانی که دونالد ترامپ درباره صلح در اوکراین صحبت کرد، قیمت‌ها در بازار گاز طبیعی اروپا در هلند، 9 درصد کاهش یافته است.

آن‌سوفی کوربو از دانشگاه کلمبیا می‌گوید که تنها بازگرداندن 15 میلیارد متر مکعب گازی که خط لوله اوکراین در سال 2023 انتقال می‌داد - که بسیار کمتر از حداکثر ظرفیت آن است - می‌تواند قیمت‌های بازار گاز طبیعی اروپا را نسبت به اوج اخیر خود به یک‌سوم کاهش دهد. بانک MUFG معتقد است که اگر جریان گاز اوکراین از سطح پایین سال 2023 افزایش یابد، قیمت‌ها تا سال 2026 می‌تواند دوباره به نصف کاهش پیدا کند.

اوکراین مصمم است قرارداد خود با روسیه را تمدید نکند، اما راه‌حل‌های جایگزین در حال بررسی هستند. شرکت ملی گاز اسلواکی در حال تأسیس یک شرکت تابعه در اوکراین و درخواست مجوز حمل‌ونقل است که امکان حمل گاز از روسیه را فراهم می‌کند. یک گزینه افراطی‌تر هم وجود دارد؛ از سرگیری فروش از طریق خط لوله نورد استریم 1 که زمانی سالانه 55 میلیارد متر مکعب گاز به اروپا منتقل می‌کرد و شاید حتی نورد استریم 2 که خط لوله‌ای با همان ظرفیت است و هرگز عملیاتی نشده است، البته موانع بسیار بزرگی وجود دارد.

آلمان که قبلا به دلیل گشودگی خود به انرژی روسیه آسیب زیادی دیده است، باید موافقت خود را اعلام کند. پس از یک خرابکاری که به غواصان اوکراینی نسبت داده شده است، از چهار لوله نورد استریم، سه مورد نیاز به تعمیر دارند. مایک فولوود از مؤسسه مطالعات انرژی آکسفورد می‌گوید که این کار صدها میلیون دلار هزینه خواهد داشت. محتاط‌ترین اعضای اتحادیه اروپا در قبال روسیه، به‌شدت علیه وابستگی بیشتر به انرژی این کشور لابی خواهند کرد. 

سپس عامل ترامپ وجود دارد. رئیس‌جمهور آمریکا از یک سو می‌خواهد اروپا گاز طبیعی مایع بیشتری از کشورش خریداری کند که در صورت عدم از سرگیری جریان گاز روسیه به اروپا اتفاق می‌افتد. بازگشت کامل عرضه روسیه ممکن است قیمت‌ها را در سراسر جهان کاهش دهد، به این معنی که بسیاری از شرکت‌های حفاری آمریکایی غیرسودآور خواهند شد و میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری در پروژه‌های ال‌ان‌جی ایالات متحده ناگهان بی‌ارزش می‌شود. از سوی دیگر، ترامپ مایل است جایزه صلح نوبل دریافت کند و بازگشت بخشی از گاز روسیه به‌عنوان بخشی از یک معامله صلح ممکن است بهایی باشد که ارزش پرداخت داشته باشد.