به گزارش اکوایران، با توجه به استمرار روند رو به رشد نرخ ارز، سکه و البته سایر کالاها در کشور و احتمال بروز جهش تورمی دیگر، سیاست‌گذار درصدد برآمده تا محدودیتی دیگر در معاملات مالی بورس کالا وضع کند. محدودیتی که توان مقابله با رشد قیمت را ندارد، اما شاید بتواند نمایش آن را برای زمان محدودی کنترل کند. البته روی دیگر سکه محدودیت در معاملات بازار مالی بورس کالا بی‌اعتبار کردن این بازار میان فعالان آن است، اتفاقی که باعث می‌شود تا گسترش این ابزار مالی مهم از این پس با دشواری به مراتب بیشتری روبرو شود.

بورس کالای ایران طی ابلاغیه حداکثر مقدار ثبت سفارش خرید در هر سفارش ارسالی برای هر کد معاملاتی به استثنای بازارگردان در نمادهای گواهی سپرده سکه طلا را برابر 1000 گواهی معادل 10 قطعه سکه طلا اعلام کرد. گواهی سپرده سکه طلا از سال ۹۴ با هدف افزایش امنیت و آرامش خاطر سرمایه‌گذاران، ایجاد بازاری رسمی برای کشف قیمت رسمی سکه و شفافیت قیمتی آن به وجود آمد.

ابلاغیه فعلی بورس کالای ایران درخصوص محدودیت میزان ثبت خرید در هر سفارش محدودکننده تعداد خرید سکه طلا توسط یک فرد در یک روز نیست، این امکان وجود دارد که با هر کد معاملاتی چندین مرتبه در طول روز نسبت به ثبت سفارش حداکثر 1000 گواهی سکه اقدام کرد. اما نگاهی به محدودیت‌های پیشین اجرایی شده در بازار ارز و سکه و حتی ابزارهای مالی بورس کالا همچون تعطیل کردن معاملات آتی سکه باعث شده تا در شرایط کنونی واهمه اعمال سقف خرید روزانه در بازار گواهی سکه در روزهای پیش‌رو میان فعالان این بازار شکل بگیرد.  

در عین حال برخی منابع غیر رسمی نیز احتمال وضع محدودیت در سقف خرید گواهی سکه در روزهای آینده را تایید کرده و می‌گویند احتمال چنین تصمیمی با اعمال فشار از سوی بانک مرکزی وجود دارد.

گواهی‌های کالایی بورس کالا به بازار فیزیکی نرسید

معاملات گواهی کالایی یکی از ابزارهای مالی بورس‌ها کالایی در دنیا است، این بازار مالی با دارا بودن قابلیت جذب نقدینگی، امکان انجام معاملات پیوسته، معافیت مالیاتی در معاملات، شفافیت و... تبدیل به ابزاری جهت تعیین قیمت در بازار فیزیکی نیز شده است. ظرف سال‌های گذشته بورس کالای ایران در راستای تعمیق روش‌های معاملاتی و در جهت توسعه ابزارهای مالی خود نسبت به تعریف چند گواهی سپرده کالایی بر روی محصولات مختلف اقدام کرد. در شرایط کنونی گواهی سپرده کالایی بر روی سکه طلا، زعفران، زیره و چند محصول دیگر کشاورزی به شکلی محدود تعریف شده و معاملات پیوسته بر روی این نمادها جریان دارد. ظرف هفته‌های اخیر نیز اولین گواهی شمش طلا در بازار مالی بورس کالای ایران تعریف و معاملات آن بازگشایی شد. اگرچه معاملات گواهی کالایی در اغلب بورس‌های کالایی دنیا جایگاه ویژه‌ای داشته و در اغلب موارد تعیین‌کننده جهت بازار هستند، اما بازار مالی بورس کالای ایران هرگز نتوانست به چنین جایگاهی برسد. محدود بودن تعداد نمادهای فعال در این بازار، عدم تعریف گواهی کالایی بر روی محصولات مختلف صنعتی و انجام معاملات پیوسته به دلیل قوانین مالیاتی و جا نیوفتادن آن میان عموم مردم باعث شد تا این بازار در مقیاسی محدود فعالیت داشته باشد. به این ترتیب باید اذعان کرد که معاملات گواهی سپرده کالایی حتی در بخش سکه و زعفران به‌عنوان پرمعامله‌ترین گواهی‌ها، هیچ‌گاه تبدیل به رقیب جدی در بازار فیزیکی کشور نشد و مقیاس آن نسبت به بازار فیزیکی محدود ماند. محدودیت معاملات سکه در بازار مالی بورس کالای ایران، فراگیر نبودن آن میان آحاد جامعه و ورود نقدینگی به مراتب کمتر به این بازار نسبت به بازار فیزیکی باعث می‌شود تا برخلاف رویه معمول در بازارهای دنیا، بازار فیزیکی جهت‌دهنده اصلی معاملات سکه در کشور باشد.

در حالی معاملات گواهی سپرده کالایی و به طور خاص معامله گواهی سکه در کشور نسبت به معاملات آن در بازار فیزیکی مقیاسی محدود دارد که معامله سکه در این بازار دارای مزایایی از جمله سیالیت بالاتر، معاف از مالیات بودن خرید و فروش اوراق گواهی سکه و اطمینان بیشتر است و این مزیت‌ها باعث می‌شود با وجودی که ارزش بنیادی گواهی سکه و بهای سکه فیزیکی برابر است، اما گواهی سکه به دلایل شرایط و قوانین حاکم بر روند معامله ارزنده‌تر از سکه فیزیکی باشد.

انتظارات ارزی، جهت بازار گواهی سکه را تغییر داد

به شکل بنیادی انتظار می‌رود ارزش هر واحد گواهی سکه طلا برابر 01/ 0 ارزش نرخ معامله (میانگین قیمت خرید و فروش روز) سکه در بازار فیزیکی باشد؛ اما بازار گواهی سپرده سکه طلا تابعی از عرضه و تقاضا بوده و از همین‌رو ذهنیت خریداران و فروشندگان می‌تواند قیمت‌ها را در این بازار، در نرخی بالاتر یا پایین‌تر از ارزش بنیادی آن قرار دهد.

در هفته‌های اخیر با کاهش امید نسبت به مذاکرات احیای برجام و ایجاد روند صعودی در بازار ارز، سکه در بازار فیزیکی کشور وارد مسیر شتابان رشد قیمتی شد، به تبع گواهی سکه طلا نیز در این زمان وارد مسیر صعود نرخ شد. ذهنیت استمرار صعود نرخ ارز و افزایش انتظارات تورمی در کشور باعث شد تا معامله‌گران گواهی سکه طلا در هفته‌های اخیر حاضر به خرید سکه با نرخی بالاتر از ارزش بنیادی آن شوند. این در حالی بود که ظرف ماه‌های گذشته عموما انتظارات معامله‌گران گواهی سکه منفی بود و این بخش از فعالان بازار، گواهی سکه را با نرخی کمتر از ارزش فروش آن در بازار فیزیکی خریداری می‌کردند. همانگونه که در ماه‌های گذشته، ذهنیت کاهشی معامله‌گران گواهی سکه نتوانست به کاهش نرخ سکه منجر شود، در شرایط کنونی نیز انتظار رشد قیمت از سوی معامله‌گران بازار مالی بورس کالا نمی‌تواند سکه در بازار فیزیکی را گران کند. نرخ سکه براساس پارامترهای بنیادی تعیین‌کننده قیمت یعنی نرخ ارز و بهای طلا در بازار جهانی تعیین شده و میزان اثرگذاری انتظارات تورمی در این بازار بسیار محدود است.

ترس از تجارب گذشته

در ابتدای سال 97 سکه در بازار فیزیکی و ابزارهای مالی بورس کالای ایران در کانال قیمتی یک میلیون 700 هزار تومان تا یک میلیون 800 هزار تومان مورد معامله قرار می‌گرفت. مثبت شدن انتظارات تورمی و جهش ارزی کشور در این برهه زمانی باعث شد تا سکه هم همانند سایر کالاهای سرمایه‌ای و حتی مصرفی در کشور وارد مسیر شتابان رشد قیمتی شود. در این برهه زمانی برخی سیاست‌گذاران معامله اتی سکه در بازار مشتقه بورس کالای ایران را عامل گرانی سکه عنوان کرده و با ذکر این دلیل که این معاملات سیگنالی افزایشی به بازار فیزیکی سکه می‌دهد، نسبت به تعطیلی معاملات آتی سکه اقدام کردند. اقدامی که هیچ تاثیری بر این بازار نداشت و در ادامه تا پایان سال 97 نرخ سکه در بازار فیزیکی کشور تا سقف 4 میلیون و 500 هزار تومان نیز صعود قیمتی کرد. این روند افزایشی نرخ در سال‌های بعد ادامه یافت به‌نحوی که در مهر سال 99 سکه تجربه صعود قیمت تا 16 میلیون و 200 هزار تومان را نیز داشت، هر چند در ادامه با معکوس شدن نوسان نرخ ارز در بازار داخل بهای سکه تا کف کانال 9 میلیون و 400 هزار تومان در روزهای ابتدایی سال 1400 عقب نشست. نوسان بهای سکه در بازار داخل ظرف 3 سال اخیر شدت بیشتری به خود گرفته، اما نوسان نرخ ارز مهم‌ترین سیگنال جهت‌دهنده به این بازار است، به نحوی که در هفته اخیر (هفته سوم خرداد 1401) سکه در بازار فیزیکی کشور رکورد جدید قیمتی 16 میلیون و 400 هزار تومان را به ثبت رساند، هر چند در ادامه و با کنترل نرخ ارز بهای آن به کانال 15 میلیون تومانی بازگشت.    

در این شرایط و پس از ابلاغیه جدید بورس کالا مبنی بر محدودیت ثبت خرید در هر سفارش در بازار مالی بورس کالای ایران، ترس از تکرار اتفاق سال 97 در بازار آتی سکه در میان فعالان بازار مالی شکل گرفته است. اگرچه ابلاغیه فعلی بورس کالا محدودکننده خرید روزانه سکه از بازار مالی نیست، اما چنین دست تصمیم‌گیری‌های یک مرتبه و بدون پاسخگویی صحیح نسبت به چرایی آن باعث می‌شود تا اعتماد سرمایه‌گذاران به این بازار رسمی از میان رفته و این بازار مالی کارایی محدود خود را از دست بدهد.