نیویورک‌تایمز؛ پیشنهادی که توافق ترامپ را متفاوت از اوباما می‌کند/ پوتین و خلیج فارس گره‌گشایی می‌کنند؟

به گزارش اکوایران، جمهوری اسلامی ایران و ایالات متحده روز شنبه دومین دور از مذاکرات دیپلماتیک درباره فعالیت‌های هسته‌ای تهران را به پایان رساندند و دستور کاری برای مذاکرات سریع‌السیری تعیین کردند که به گفته مقامات ایرانی، نیازمند برچیدن زیرساخت‌های گسترده هسته‌ای این کشور نخواهد بود.

به گزارش نیویورک‌تایمز، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، پس از دیدار با استیو ویتکاف، فرستاده ترامپ، اعلام کرد که یک گروه کارشناسی طی روزهای آینده برای بررسی جزئیات فنی دیدار خواهد کرد. این جزئیات شامل تعیین سطح حداکثری غنی‌سازی اورانیوم، میزان ذخایر هسته‌ای قابل نگهداری توسط ایران، و نحوه نظارت و راستی‌آزمایی پایبندی به هرگونه توافق است.

اما در این توصیف از مذاکرات آینده، یک فرض تلویحی نهفته بود: اینکه ترامپ ممکن است از اصرار اولیه دولت خود مبنی بر لزوم «برچیدن کامل» همه سایت‌های اصلی هسته‌ای و زرادخانه‌های موشکی دوربرد جمهوری اسلامی ایران عقب‌نشینی کند، موضعی که مایکل والتز، مشاور امنیت ملی ترامپ، اخیراً بر آن تأکید کرده بود.

مسئله اینکه آیا باید به ایران اجازه داده شود توانایی تولید سوخت هسته‌ای را حفظ کند، میان مشاوران ترامپ اختلافات شدیدی ایجاد کرده است. این اختلافات در روزهای اخیر در حالی که استیو ویتکاف، در حال آماده‌سازی برای مذاکرات روز شنبه در محل اقامت سفیر عمان در رم بود، به صورت عمومی نیز نمایان شدند. عمان نقش میانجی در این مذاکرات را ایفا می‌کند.

تندروها در دولت، به رهبری مایکل والتز و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، مدعیند که رها کردن جمهوری اسلامی ایران با توانایی تولید سوخت هسته‌ای بسیار خطرناک است.

و توافق بر سر محدودیت‌هایی برای میزان اورانیوم قابل نگهداری یا سطح غنی‌سازی ممکن است ترامپ را در معرض انتقاد قرار دهد که عملاً عناصر کلیدی توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ دوران اوباما را بازسازی می‌کند، توافقی که آن را «فاجعه» خوانده بود و سرانجام در سال ۲۰۱۸ از آن خارج شد.

مقامات ایرانی گفته‌اند که حاضر نیستند زیرساخت هسته‌ای‌ را که میلیاردها دلار در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اند، برچینند یا نابود کنند. ویتکاف به مقامات دولت در جلسات خصوصی گفته که اگر بر برچیدن کامل اصرار کنند، احتمال دستیابی به توافق از طریق این مذاکرات بسیار پایین خواهد بود و این تنها راه جلوگیری از حمله نظامی به تأسیسات ایران است، چیزی که ترامپ هم گفته ممکن است اتفاق بیفتد. اسرائیل فشار زیادی برای اقدام نظامی علیه سایت‌های هسته‌ای ایران وارد کرده، اقدامی که به احتمال زیاد ایالات متحده را نیز درگیر خواهد کرد.

پس از پایان مذاکرات، یکی از مقامات ارشد دولت آمریکا اعلام کرد که در «مذاکرات مستقیم و غیرمستقیم» پیشرفت بسیار خوبی حاصل شده است؛ به این معنا که طرفین هم به‌صورت رودررو گفتگو کرده‌اند و هم از طریق میزبان عمانی خود پیام‌هایی رد و بدل کرده‌اند.

در گفتگوهای خصوصی پیش از جلسه، ایرانی‌ها به مقامات آمریکایی گفته بودند که حاضرند سطح غنی‌سازی اورانیوم را به همان میزان توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ با دولت اوباما کاهش دهند: ۳.۶۷ درصد، که سطحی مناسب برای تولید سوخت نیروگاه‌های هسته‌ای است.

از زمانی که ترامپ از آن توافق خارج شد، جمهوری اسلامی ایران سطح غنی‌سازی را تا حدود ۶۰ درصد افزایش داده است. این به تهران دو گزینه می‌دهد: یا به‌سرعت به سوی گریز هسته‌ای حرکت کند، یا با آمریکا وارد مذاکره شود تا به سطح اولیه توافق ۲۰۱۵ بازگردد.

اما گزینه دوم، ترامپ را در معرض این انتقاد قرار می‌دهد که پس از آنکه توافق چند دهه‌ای را «فاجعه» خواند و پاره‌اش کرد، حالا به چیزی بازمی‌گردد که تفاوت چندانی با آن ندارد.

آرون دیوید میلر از بنیاد کارنگی برای صلح بین‌المللی گفت: «آنچه در رم و عمان اتفاق می‌افتد، در تناقضی عجیب، بازگشت چیزی‌ست که به‌شکل نگران‌کننده‌ای شبیه همان توافقی‌ست که اوباما تصویب کرد و ترامپ تحقیرش کرد.»

استیو ویتکاف راه را برای چنین توافقی هموار کرده بود. او در مصاحبه‌ای در روز سه‌شنبه از توافق احتمالی‌ای سخن گفت که به ایران اجازه می‌داد در سطحی پایین با نظارت و بازرسی دقیق سوخت هسته‌ای تولید کند، اما بعد مجبور شد از این موضع عقب‌نشینی کند. او بعد در شبکه‌های اجتماعی اعلام کرد که موضع آمریکا این است که: «جمهوری اسلامی ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحاتی هسته‌ای خود را متوقف و حذف کند.» واژه کلیدی این بیانیه «حذف» بود.

استیو ویتکاف بلافاصله پس از پایان مذاکرات، دومین دور طی دو هفته اخیر که عصر شنبه در رم برگزار شد در این‌باره اظهار نظر نکرد. عمان اعلام کرد مذاکرات فنی در روزهای آینده در پایتخت این کشور، مسقط، برگزار خواهد شد.

وقتی این هفته از مقامات آمریکایی پرسیده شد که آیا ایالات متحده می‌تواند با توانایی محدود غنی‌سازی هسته‌ای ایران کنار بیاید، آن‌ها از پاسخ مستقیم طفره رفتند و تنها گفتند که ترامپ قول داده اجازه نخواهد داد جمهوری اسلامی ایران به سلاح هسته‌ای دست پیدا کند.

اکنون استیو ویتکاف باید رئیس‌جمهور ترامپ و دیگر مقامات دولتش را درباره آخرین دور مذاکرات مطلع کند. مقامات آگاه از بحث‌های داخلی می‌گویند که مایکل والتز و مارکو روبیو که هر دو در دوران حضورشان در کنگره از منتقدان سرسخت توافق دوران اوباما بودند، همچنان با باقی‌ماندن هرگونه توانمندی هسته‌ای برای ایران مخالف‌اند.

روز جمعه، روبیو به خبرنگاران در جریان سفری به پاریس گفت که هر توافقی باید مانع از آن شود که ایران در آینده نیز هرگز به سلاح هسته‌ای دست یابد: «توافق باید طوری باشد که نه‌فقط در حال حاضر، بلکه در آینده هم ایران را از داشتن سلاح هسته‌ای باز دارد.»

ترامپ خودش تاکنون درباره اهداف راهبردی این مذاکرات موضع شفافی ارائه نکرده است، جز تکرار این جمله که «جمهوری اسلامی ایران نباید هرگز به بمب هسته‌ای دست یابد» اظهار نظری که از پاسخ به این پرسش کلیدی طفره می‌رود: آیا آمریکا می‌تواند با ایرانی که در آستانه توانمندی ساخت سلاح است کنار بیاید؟

علی واعظ، مدیر برنامه ایران در گروه بین‌المللی بحران، گفت اینکه مذاکرات وارد فاز فنی شده نشانه‌ای از عمل‌گرایی است و نشان می‌دهد که بحث درباره برچیدن کامل برنامه هسته‌ای ایران بیشتر جنبه نمایشی و تبلیغاتی دارد.

جمهوری اسلامی ایران پیشنهاد یک سرمایه‌گذاری مشترک برای اداره تأسیسات غنی‌سازی خود را مطرح کرده، گزینه‌ای که به دولت ترامپ امکان می‌دهد اعلام کند توافقی متفاوت از توافق دولت اوباما به دست آورده است.

به گفته واعظ و یکی از مقامات ارشد ایرانی مطلع از این مذاکرات، مشخص نیست آیا ایالات متحده یا کشور ثالثی، ترجیحاً یکی از همسایگان عرب ایران در خلیج فارس، شریک این طرح خواهد بود یا نه. این همکاری می‌تواند لایه‌ای اضافه از اطمینان برای صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایجاد کند. این مقام به دلیل حساسیت مذاکرات نخواست نامش فاش شود.

واعظ افزود که ایده برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان یک پروژه مشترک با آمریکا یا کشورهای عربی «نظارت بیشتری فراهم می‌کند تا ماهیت صلح‌آمیز برنامه حفظ شود.»

به نوشته نیویورک تایمز، مقام ارشد ایرانی همچنین گفته جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌اش را به روسیه یا کشور دیگری منتقل کند، همان‌طور که در اوایل سال ۲۰۱۶ و آغاز اجرای توافق دوران اوباما این کار را انجام داد. از آن زمان ایران به‌شدت حجم این ذخایر را افزایش داده است و اکنون به اندازه‌ای اورانیوم با غنای ۶۰ درصد دارد که در صورت تصمیم به تسلیحاتی‌کردن آن، می‌تواند بیش از شش بمب هسته‌ای تولید کند.

عباس عراقچی به رسانه‌های ایرانی همراهش در رم گفت که آمریکایی‌ها هیچ موضوعی فراتر از برنامه هسته‌ای را مطرح نکرده‌اند. او گفت: «ما به آن‌ها گفته‌ایم مذاکرات ما درباره مسئله هسته‌ای است و درباره هیچ موضوع دیگری گفت‌وگو نخواهیم کرد.»

حمید ابوطالبی، دیپلمات پیشین و مشاور سیاسی رئیس‌جمهور سابق حسن روحانی، در مصاحبه‌ای از تهران گفت که پیشرفت مذاکرات نشانه مثبتی است، اما چالش‌های بسیاری باقی مانده‌اند تا به یک توافق نهایی منجر شوند.

ابوطالبی گفت: «چالش واقعی، جزئیات فنی نیست؛ ما قبلاً این جزئیات را مذاکره کرده‌ایم. مسئله، پایداری و ثبات است. بدون یک بنیان سیاسی و دیپلماتیک باثبات، حتی دقیق‌ترین توافق فنی هم دوام نخواهد آورد.»

رسانه‌های ایرانی و برخی تحلیل‌گران محافظه‌کار، عکسی از پرچم‌های کوچک ایران و آمریکا را که کنار هم روی یک میز قرار داشتند منتشر کردند، تصویری متفاوت از سوزاندن و لگدمال کردن پرچم آمریکا که به یکی از نمادهای رایج در تظاهرات حامیان جمهوری اسلامی تبدیل شده است.