ثبات کافی نیست

دولت روحانی از لحاظ اقتصادی کارش را خوب شروع کرد

به گفته محمدمهدی بهکیش در نیمه نخست امسال سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی و مجموعه دولت تا حدودی فرهیخته‌تر از قبل شد و هیجان کمتری ایجاد کرد. پیش‌ازاین، بعضی اوقات نحوه ورود دولت به بازار تحریک‌کننده و تزریق کننده هیجان بود، اما در این شش ماه و البته مدتی قبل از آن در نحوه نظارت بر بازار و کنترل سیاست‌های پولی آرامش حکم‌فرما شده و مثلاً برخی برداشت‌های بانک‌ها از بانک مرکزی که پایه پولی را افزایش می‌دهد کاهش‌یافته است. بهکیش در بخش دیگری از صحبت‌هایش می‌گوید که فکر می‌کنم دولت آقای روحانی ازنظر اقتصادی کارش را خیلی خوب شروع کرد و همکاران اقتصادی‌ای که برای دولت انتخاب شدند، در شرایط موجود کشور بهترین‌ها بودند. آن زمان وقتی شنیدم آقای دکتر نیلی شروع به تدریس اقتصاد به آقای دکتر روحانی کرده‌اند، بسیار خوشحال شدم. فکر می‌کنم ۱۰، ۱۵ جلسه یا ساعت طول کشید که ایشان اصول علم اقتصاد را برای رئیس‌جمهور تدریس کنند و از این خوشحال‌تر شدم که آقای دکتر روحانی باعلاقه نشستند و گوش کردند ؛ بنابراین، اولاً آدم‌های مناسب را به کار گرفتند و ثانیاً این علاقه در رئیس‌جمهور وجود داشت که بر مبنای اصول اقتصادی عمل کند. این‌طور که از دوستان شنیده‌ام، به‌عنوان مثال در یکی دو سال اول ایشان درک کرده بود که حجم نقدینگی نباید افزایش پیدا کند.

سیاست‌های غلط قیمت‌ها را بالا برده است

موسی غنی‌نژاد، چهره دیگری است که در این میزگرد شرکت نموده، وی در صحبت‌هایش و با کنایه به یکی از مقامات دولتی که گفته بود «باد قیمت‌ها را پایین نیاورده و ثبات در بازار نشان از مدیریت دارد» بیان می‌کند که باید به این مقام دولتی یادآوری کرد که اگرچه باد قیمت‌ها را پایین نیاورده، اما باد قیمت‌ها را بالا هم نبرده بود؛ بلکه سیاست‌های غلطی که باعث ایجاد تلاطم در اقتصاد ایران شد، قیمت‌ها را بالا برده بود. غنی‌نژاد این پرسش را مطرح می‌کند که آیا واقعاً ثبات در اقتصاد ایران مشاهده می‌شود؟ و در پاسخ به این طرح سؤال می‌گوید که فکر نمی‌کنم چنین اتفاقی رخ داده باشد. آنچه شما با عنوان ثبات نسبی از آن یاد می‌کنید، فقط مربوط به نرخ ارز است. باید دید در سایر شاخص‌ها وضعیت چطور است. به عنوان نمونه، آیا تورم واقعاً کنترل شده است؟ به نظر من تورم همچنان وجود دارد، فقط آهنگ آن کمی کند شده که چندان معنادار نیست. او در بخش دیگر صحبت‌هایش بیان می‌کند که باید بگوییم زمانی که دولت تدبیر و امید روی کار آمد، واقعاً هم تدبیر کرد و هم امید را بالا برد. تدبیر این دولت در حوزه سیاست خارجی بود که بسیار مؤثر و مفید واقع شد و انتظارات را مثبت کرد. عمده دستاوردهای اقتصادی دولت اول آقای روحانی مثل کاهش تورم هم مربوط به این انتظارات بود.

تلاطم بازار ارز سال ۹۷ بیشتر از سال ۹۸ بود

مسعود نیلی هم که جزو شرکت‌کنندگان در این میزگرد است، بیان می‌کند که مطمئناً فضای سیاست خارجی سال ۹۸ از سال ۹۷ آرام‌تر نیست، ولی با همان اطمینان هم می‌توان گفت که تلاطم بازار ارز سال ۹۷ بسیار بیشتر از سال ۹۸ بوده است. این واقعیتی است که مشاهده شده و باید بتوانیم برای آن توضیح علمی ارائه کنیم. او می‌گوید که تلاطم ارزی سال ۹۷ یک تلاطم کاملاً منحصربه‌فرد بوده است. البته اقتصاد ایران ازنظر ارزی تلاطم‌هایی را تجربه کرده است؛ سال‌های ۷۳ و ۹۱ سال‌های شاخص بحران ارزی بوده‌اند و سال ۹۷ هم به این سال‌ها اضافه شده، اما در تاریخ ثبت‌شده آماری کشور هیچ‌وقت پدیده‌ای شبیه سال ۹۷ نداشته‌ایم. لذا توضیح این پدیده دارای اهمیت بالاست. او همچنین درباره تورم در کشورمان می‌گوید که الان واقعاً دینامیک تورم بسیار کند شده و مقدار خیلی زیادی از آن به دلیل سیگنالی است که نرخ ارز داده و انتظاراتی که در پی آن ایجاد شده است. وگرنه نرخ رشد نقدینگی ما الان ۵ /۳ واحد درصد بالاتر از متوسط بلندمدت است: امروز نرخ رشد نقدینگی بیش از ۲۵ درصد و نرخ رشد پایه پولی بسیار بالاست، ولی این‌ها هنوز به تورم تبدیل نشده است.

ارز حاصل از صادرات به چرخه اقتصاد کشور برنمی‌گشت

احمد دوست حسینی هم بیان می‌کند که در حالی که ارز حاصل از صادرات کشور باید به چرخه اقتصادی کشور برگردد، در سال‌های ۹۶ و حتی ۹۵ این ارز به طور کامل و خودکار به چرخه اقتصاد کشور برنمی‌گشت و اقدامی هم برای برگشت آن انجام نمی‌شد. وی می گوید: خاطرم هست آقای دکتر نیلی مدتی قبل از آن، به این مسئله توجه داشتند و هشدار می‌دادند که بخشی از ارز حاصل از صادرات غیرنفتی به چرخه اقتصاد کشور برنمی‌گردد، ولی سیستم تجاری و ارزی کشور به این اخطارها توجه درخور و پیگیرانه لازم را نمی‌کرد. او همچنین می‌گوید که این دغدغه که بخش قابل ملاحظه‌ای از ارز صادراتی به کشور بازنمی‌گردد و علائم آن از سال‌های ۹۴ و ۹۵ وجود داشته است، دغدغه به‌جا و مهمی است. طبیعی است وقتی سمت عرضه هر کالایی از جمله عرضه ارز ضعیف شود، قیمت بالا می‌رود. یکی از کارهایی که دولت در ماه‌های گذشته انجام داده، این بوده که از بی‌عملی دست برداشته و برای بازگشت ارز صادراتی پیگیری‌های جدی انجام داده است. البته ما روی روش آن حرف داریم؛ می‌توان مکانیسم دستوری و اداری را برداشت و به جای آن مکانیسم اقتصادی و مالی گذاشت.