نیرنگ هسته‌ای پکن؛ حربه خرید زمان چین در برابر واشنگتن

به گزارش اکوایران، برای اولین‌بار در پنج سال گذشته، ایالات متحده و چین گفتگوهای نیمه‌رسمی در مورد تسلیحات هسته‌ای را در ماه مارس از سر گرفتند.

به نوشته رویترز، طبق گفته دو نماینده آمریکایی که در این گفتگوها حضور داشتند، نمایندگان پکن به همتایان آمریکایی خود اطمینان دادند که در قبال تایوان به تهدیدات اتمی متوسل نخواهند شد. این تضمین‌ها پس از آن داده شد که طرف آمریکایی نگرانی‌هایی در مورد احتمال یا تهدید چین به استفاده از تسلیحات هسته‌ای در صورت شکست در درگیری بر سر تایوان را ابراز کرد. پکن جزیره تایوان که به طور دموکراتیک اداره می‌شود را قلمروی خود می‌داند؛ ادعایی که دولت تایپه آن را رد می‌کند.

دیوید سانتورو، پژوهشگر و برگزارکننده آمریکایی گفتگوهای «مسیر دو» که جزئیات آن برای اولین‌بار توسط رویترز گزارش می‌شود، گفت: «چینی‌ها به طرف آمریکایی گفتند که کاملاً متقاعد شده‌اند می‌توانند بدون استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، در نبردی متعارف بر تایوان پیروز شوند».

به طور کلی، شرکت‌کنندگان در گفتگوهای «مسیر دو» مقامات سابق و دانشگاهیانی هستند که می‌توانند با قاطعیت در مورد موضع دولت خود صحبت کنند، حتی اگر مستقیماً درگیر تعیین سیاست‌های آن نباشند. مذاکرات مستقیم بین دولتی نیز به عنوان گفتگوهای «مسیر یک» شناخته می‌شود.

در این بحث‌های دو روزه که در سالن کنفرانس یک هتل در شانگهای برگزار شد، ایالات متحده با حدود ۶ نماینده از جمله مقامات سابق و پژوهشگران حضور داشت. پکن نیز هیئتی از پژوهشگران و تحلیلگران را فرستاد که شامل چندین افسر سابق ارتش آزادی‌بخش خلق چین می‌شد.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در پاسخ به سؤالات رویترز گفت که گفتگوهای غیررسمی «مسیر دو» می‌تواند مفید باشد. این سخنگو گفت که وزارتخانه در نشست ماه مارس شرکت نکرده، اگرچه از آن مطلع بوده است.

او افزود که چنین گفتگوهایی نمی‌تواند جایگزین مذاکرات رسمی شود، زیرا «شرکت‌کنندگان باید به طور قاطع در مورد مسائلی صحبت کنند که اغلب در محافل دولتی چین به شدت طبقه‌بندی شده است».

این گفتگوهای غیررسمی بین قدرت‌های دارای سلاح هسته‌ای در حالی انجام گرفت که آمریکا و چین بر سر مسائل مهم اقتصادی و ژئوپلیتیکی اختلاف نظر داشته و رهبران واشنگتن و پکن یکدیگر را به بدعهدی متهم می‌کردند.

در ماه نوامبر سال گذشته، این دو کشور به طور خلاصه گفتگوهای «مسیر یک» را در مورد تسلیحات هسته‌ای از سر گرفتند؛ اما از آن زمان به بعد، این مذاکرات متوقف شده و حتی یک مقام ارشد آمریکایی علناً از نحوه پاسخگویی چین ابراز ناراحتی کرده است.

پنتاگون که تخمین می‌زند زرادخانه هسته‌ای پکن بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ بیش از ۲۰ درصد افزایش یافته، در ماه اکتبر گفت که چین «در صورت شکست نظامی متعارف در تایوان، از گزینه هسته‌ای برای بازگرداندن قدرت بازدارندگی خود استفاده خواهد کرد».

چین هرگز از استفاده از زور برای تحت کنترل درآوردن تایوان صرف نظر نکرده و طی چهار سال گذشته، به فعالیت‌های نظامی خود در اطراف این جزیره شدت بخشیده است.

گفتگوهای «مسیر دو» بخشی از گفتگوی دو دهه‌ای درباره تسلیحات هسته‌ای و وضعیت آن‌ها است که پس از قطع بودجه توسط دولت ترامپ در سال ۲۰۱۹ متوقف شد.

پس از همه‌گیری کرونا، مذاکرات نیمه‌رسمی در مورد مسائل امنیتی و انرژی گسترده از سر گرفته شد، اما تنها در نشست شانگهای به طور مفصل، موضوع تسلیحات هسته‌ای و وضعیت آن‌ها مورد بحث قرار گرفت.

سانتورو از «ناامیدی‌های» دو طرف در آخرین بحث‌ها خبر داد، اما گفت که دو هیئت انگیزه ادامه گفتگوها را دارد. او افزود که بحث‌های بیشتری برای سال ۲۰۲۵ برنامه‌ریزی شده است.

ویلیام آلبرکه، تحلیلگر سیاست هسته‌ای در اندیشکده مرکز هنری استیمسون که در مذاکرات مارس شرکت نداشت، مذاکرات «مسیر دو» را در زمان روابط راکد آمریکا و چین مفید ارزیابی کرد. او افزود: «در مسئله تسلیحات هسته‌ای، ادامه گفتگو با چین، آن هم بدون هرگونه انتظاری مهم است».

عدم استفاده اولیه؟

سال گذشته، وزارت دفاع آمریکا تخمین زد که پکن ۵۰۰ کلاهک هسته‌ای عملیاتی دارد و احتمالاً تا سال ۲۰۲۳، آن را به بیش از هزار کلاهک عملیاتی خواهد رساند. پنتاگون گفت که تا سال ۲۰۳۰، احتمالاً بیشتر تسلیحات پکن در سطح آمادگی بالاتری نگهداری خواهند شد.

از سال ۲۰۲۰، چین همچنین زرادخانه خود را نوسازی کرده، تولید نسل بعدی زیردریایی‌های موشک بالستیک خود را کلید زده، کلاهک‌های مافوق‌صوت سرنده را آزمایش کرده و گشت‌های دریایی مسلح به سلاح هسته‌ای را انجام داده است.

به گفته سانتورو، یکی از نکات کلیدی که طرف آمریکایی می‌خواست در مورد آن بحث کند این بود که آیا چین همچنان بر سیاست عدم استفاده اولیه و بازدارندگی حداقلی خود پایبند است؟ بازدارندگی حداقلی به داشتن سلاح‌های اتمی به اندازه‌ای کافی برای منصرف‌کردن دشمنان اشاره دارد.

چین همچنین یکی از دو قدرت هسته‌ای است که متعهد شده نبرد هسته‌ای را آغاز نکند. تحلیلگران نظامی چین گمانه‌زنی کرده‌اند که سیاست عدم استفاده اولیه مشروط بوده و ممکن است پکن از تسلیحات هسته‌ای علیه اعضای تایوان استفاده کند. سانتورو افزود که هیئت چینی به نمایندگان آمریکا گفته‌اند که پکن این مشی سیاسی را حفظ کرده و علاقه‌ای به دستیابی به برابری هسته‌ای با آمریکا، چه برسد به برتری، ندارد.

او با خلاصه‌کردن موضع پکن خاطرنشان کرد: «هیچ‌چیز تغییر نکرده و اوضاع همانند قبل است؛ آمریکایی‌ها اغراق می‌کنند.

توضیحات او از این گفتگوها توسط لایل موریس، عضو آمریکایی و پژوهشگر امنیتی مؤسسه سیاست آسیا تأیید شد.

سانتورو افزود که گزارشی در مورد این بحث‌ها برای دولت آمریکا در حال تهیه است، اما علنی نخواهد شد.

ریسک و ابهام

بنی جنکینز، مقام ارشد کنترل تسلیحات آمریکا در ماه می به کنگره گفت که چین به پیشنهادهای کاهش خطر تسلیحات هسته‌ای که واشنگتن در جریان مذاکرات رسمی سال گذشته مطرح کرده بود، پاسخی نداده است.

پکن هنوز با برگزاری جلسات بیشتر بین دو دولت موافقت نکرده است.

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا به رویترز گفت: «عدم تمایل پکن به تعامل جدی در بحث‌های مربوط به افزایش زرادخانه هسته‌ای سؤالاتی در مورد سیاست عدم استفاده اولیه و دکترین هسته‌ایش را برانگیخته است».

به گفته سانتورو و موریس، هیئت چینی حاضر در گفتگوهای «مسیر دوم» در مورد جزئیات تلاش‌های نوسازی پکن بحثی نکرد.

آلبرکه اذعان داشت که چین برای کاهش برتری هسته‌ای آمریکا شدیداً به «ریسک و ابهام» متکی بوده و «هیچ ضرورتی» برای پکن جهت انجام بحث‌های سازنده وجود ندارد. او افزود: «زرادخانه گسترده چین که شامل موشک‌های کروز ضدکشتی، بمب‌افکن‌ها، موشک‌های بالستیک قاره‌پیما و زیردریایی‌ها می‌شود، از نیازهای یک کشور با حداقل توان بازدارندگی و سیاست عدم استفاده اول فراتر می‌رود».