چگونه جاسوس‌های پوتین جهان را به آشوب می‌کشند؟

به گزارش اکوایران، کن مک کالوم، رئیس MI5، آژانس امنیت داخلی و ضد جاسوسی بریتانیا، در به‌روزرسانی نادری درباره تهدید روسیه و سازمان اطلاعات نظامی آن گفت: «ما شاهد آتش‌سوزی، خرابکاری و موارد دیگر بوده‌ایم: اقدامات خطرناکی که با بی‌احتیاطی فزاینده انجام می‌شوند.» او در 8 اکتبر گفت: «به ویژه سازمان اطلاعات نظامی روسیه در یک ماموریت پایدار برای ایجاد آشفتگی در خیابان‌های بریتانیا و اروپا است.»

به گزارش اکونومیست، جنگ روسیه در اوکراین با اوج گرفتن خشونت، خراب‌کاری و مداخله در جاهای دیگر همراه بوده است. به ویژه، خرابکاری روسیه در اروپا به طور چشمگیری رشد کرده است. نایب دریاسالار نیلز آندریاس استنسونز، رئیس سرویس اطلاعاتی نروژ در ماه سپتامبر گفت: «سطح خطر تغییر کرده است. ما در حال حاضر شاهد انجام اقدامات خرابکارانه در اروپا هستیم.» سر ریچارد مور، رئیس MI6، آژانس اطلاعات خارجی بریتانیا، این را با صراحت بیشتر بیان کرد: «سرویس‌های اطلاعاتی روسیه وحشی شده‌اند.»

مزدوران کرملین رقبای غربی را از چندین کشور آفریقایی بیرون رانده‌اند. سرویس‌های امنیتی لهستان گفتند که هکرهای آن تلاش کرده‌اند کشور را در حوزه‌های سیاسی، نظامی و اقتصادی فلج کنند. تبلیغات‌چی‌های آن اطلاعات نادرست را در سراسر جهان منتشر کرده‌‌اند. نیروهای مسلح آن می‌خواهند یک سلاح هسته‌ای را در مدار زمین قرار دهند. سیاست خارجی روسیه مدت‌هاست که در هرج و مرج به سر می‌برد و اکنون به نظر می‌رسد که یک هدف دارد.

با تابستانی از خرابکاری شروع کنیم. آلمان در ماه آوریل دو شهروند آلمانی-روسی را به ظن طرح‌ریزی برای حمله به تأسیسات نظامی آمریکا و سایر اهداف از طرف سازمان اطلاعات نظامی روسیه دستگیر کرد. در همان ماه لهستان مردی را دستگیر کرد که در حال آماده شدن برای انتقال اطلاعات سازمان اطلاعات نظامی روسیه در فرودگاه ژشوف لهستان، یک مرکزانتقال تسلیحات به اوکراین بود، و بریتانیا چندین مرد را به دلیل آتش زدن یک شرکت لجستیکی متعلق به اوکراین در لندن متهم کرد.

این افراد متهم به کمک به گروه واگنر، یک گروه مزدور در حال حاضر تحت کنترل سازمان اطلاعات نظامی روسیه بودند. در ژوئن فرانسه یک تبعه روسیه-اوکراین را که پس از تلاش برای ساخت بمب در اتاق هتلش در پاریس مجروح شده بود، دستگیر کرد. در ماه جولای مشخص شد که روسیه برای کشتن آرمین پاپرگر، رئیس راین متال، بزرگترین شرکت تسلیحاتی آلمان، نقشه کشیده است. در 9 سپتامبر، ترافیک هوایی در فرودگاه آرلاندا استکهلم پس از مشاهده پهپادها بر فراز باند فرودگاه، برای بیش از دو ساعت متوقف شد. سخنگوی پلیس گفت: «ما گمان می‌کنیم که این یک اقدام عمدی بوده است.» مقامات آمریکایی هشدار می‌دهند که کشتی‌های روسی در حال شناسایی کابل‌های زیر آب هستند.

خرابکاری در اروپا

حتی در جایی که روسیه به خشونت متوسل نشده است، تلاش کرده است تا وضعیت را با روش‌های دیگر بهم بزند. کشورهای بالتیک تعدادی از افراد را به دلیل آنچه که آنها می‌گویند تحریکات تحت حمایت روسیه هستند دستگیر کرده‌اند. مقامات اطلاعاتی فرانسه می‌گویند که روسیه مسئول تابوت‌هایی است که با پرچم فرانسه و حاوی پیام «سربازان فرانسوی اوکراین» در برج ایفل در پاریس در ماه ژوئن رها شده بودند.

هدف بسیاری از این اقدامات تشدید مخالفت با کمک به اوکراین است. اما برخی دیگر صرفاً قصد دارند شکاف‌ها را در انواع مختلف در جامعه گسترش دهند، حتی اگر ارتباط کمی با جنگ داشته باشند یا اصلاً ارتباطی نداشته باشند. فرانسه می‌گوید که روسیه پشت گرافیتی 250 ستاره داوود بر دیوارهای پاریس در ماه نوامبر بوده است، تلاشی برای دامن زدن به یهودستیزی، که از آغاز درگیری اسرائیل و حماس افزایش یافته است.

بیشتر فعالیت‌های روسیه مجازی بوده است. به نظر می‌رسد در ماه آوریل هکرهایی که با سازمان اطلاعات نظامی روسیه در ارتباط هستند، سیستم‌های کنترل نیروگاه‌های آبی در آمریکا و لهستان را دستکاری کرده‌اند. در سپتامبر آمریکا، بریتانیا، اوکراین و چندین کشور دیگر جزئیات حملات سایبری توسط واحد 29155 سازمان اطلاعات نظامی روسیه را منتشر کردند، گروهی که قبلاً به ترور در اروپا معروف بود، از جمله تلاش ناموفق برای مسموم کردن سرگئی اسکریپال، افسر اطلاعاتی سابق روسیه. به گفته آمریکا و متحدانش، تلاش‌های سایبری سازمان اطلاعات نظامی روسیه که حداقل از سال 2020 ادامه داشت، فقط با هدف جاسوسی نبود، بلکه «آسیب به اعتبار» از طریق سرقت و درز اطلاعات و «خرابکاری سیستماتیک» با از بین بردن داده‌ها بود.

فراتر از اروپا، افسران سازمان اطلاعات نظامی روسیه در یمن در کنار حوثی‌ها، که ظاهراً در همبستگی با فلسطینی‌ها به کشتی‌ها در دریای سرخ حمله کرده‌اند، بوده‌اند. به گفته مقامات آمریکایی که با سی‌‌ان‌ان صحبت کردند، روسیه که از ارائه موشک‌های دوربرد آمریکا به اوکراین عصبانی شده بود، در ماه ژوئیه به ارائه تسلیحات برای این گروه نزدیک شد، اما در آخرین لحظه پس از مخالفت شدید عربستان سعودی مسیر خود را تغییر داد.

این واقعیت که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، مایل بود محمد بن سلمان، حاکم پادشاهی را که سال‌ها با او دوست داشت، از خود دور کند، نشان‌دهنده این است که چگونه جنگ روسیه سیاست خارجی گسترده‌تر این کشور را رادیکال کرده است.

فیونا هیل که قبلاً در شورای امنیت ملی آمریکا خدمت می‌کرد، استدلال می‌کند: «آنچه پوتین در تلاش است انجام دهد این است که همه جا به ما ضربه بزند.» او این استراتژی را با فیلم برنده اسکار مقایسه می‌کند: «همه‌چیز، همه‌جا، به یکباره» به عنوان مثال، در آفریقا، روسیه از مزدوران برای جانشینی نفوذ فرانسه و آمریکا در پیامدهای کودتا در مالی، بورکینافاسو و نیجر استفاده کرده است. حدود 100 مشاور از سپاه آفریقا، جانشین گروه واگنر، در آوریل وارد نیجر شدند. آمریکا مجبور به بستن آخرین پایگاه ارزشمند خود در این کشور شده است.

تهدید علیه انتخابات آمریکا

مداخله روسیه در آمریکا شکل بسیار متفاوتی دارد. در ماه می، آوریل هاینس، مدیر اطلاعات ملی آمریکا، روسیه را «فعال‌ترین تهدید خارجی برای انتخابات ما» بالاتر از چین یا جمهوری اسلامی ایران خواند. این تنها تلاش برای شکل دادن به سیاست آمریکا در مورد اوکراین نبود. او گفت: «مسکو به احتمال زیاد چنین عملیات‌هایی را ابزاری برای ضربه زدن به ایالات متحده به‌عنوان دشمن اصلی خود می‌داند که روسیه را قادر می‌سازد تا خود را به عنوان یک قدرت بزرگ معرفی کند.» در ماه ژوئیه، آژانس‌های اطلاعاتی آمریکا گفتند که آنها «شروع به دیدن این موضوع کردند که روسیه جمعیت‌شناسی رای‌دهندگان خاص را هدف قرار می‌دهد، روایت‌های تفرقه‌انگیز را ترویج می‌کند، و سیاستمداران خاصی را تحقیر می‌کند.»

این تلاش‌ها عموماً خام و بی‌اثر هستند. اما آنها فراوان، شدید و گاهی اوقات نوآورانه هستند. در سپتامبر، وزارت دادگستری آمریکا دو کارمند RT، یک رسانه تحت کنترل کرملین را که به طور منظم صحبت‌های روسی و تئوری‌های توطئه مبهم را منتشر می‌کنند، به پرداخت 10 میلیون دلار به یک شرکت رسانه‌ای ناشناس در تنسی متهم کرد. این شرکت که تصور می‌شود تنت میدیا باشد، نزدیک به 2000 ویدیو در تیک‌تاک، اینستاگرام، ایکس و یوتوب منتشر کرده است.

مسئولان تبلیغات روسی نیز در حال آزمایش فناوری هستند. CopyCop، شبکه‌ای از وب‌سایت‌ها، مقالات خبری قانونی را برداشته و از ChatGPT، یک مدل هوش مصنوعی، برای بازنویسی آنها استفاده کرد. بیش از 90 مقاله فرانسوی با این اعلان اصلاح شد: «لطفاً این مقاله را بازنویسی کنید و موضعی محافظه‌کارانه در برابر سیاست‌های لیبرال دولت مکرون به نفع شهروندان طبقه کارگر فرانسوی بگیرید.» یک قطعه بازنویسی شده دیگر حاوی شواهدی از دستورالعمل‌های آن بود که می‌گفت: «این مقاله لحن بدبینانه نسبت به دولت ایالات متحده، ناتو و سیاستمداران ایالات متحده را برجسته می‌کند.»

سرگئی رادچنکو، مورخ سیاست خارجی روسیه اذعان می‌کند که کمپین‌های اطلاعات نادرست روسیه جدید نیستند و به مواردی مانند یادداشت تاناکا اشاره می‌کند، جعل ادعایی شوروی که در سال 1927 برای بی‌اعتبار کردن ژاپن استفاده شد. جنگ‌های نیابتی یا ترورها نیز تازگی ندارند. او خاطرنشان می‌کند که نیروهای شوروی قبلاً در اوایل دهه 1960 در یمن می‌جنگیدند در حالی که که به شکل مصری‌ها ظاهر شده بودند. پیشینیان و جانشینان KGB بسیاری از افراد را در خارج از کشور کشته‌اند، از لئون تروتسکی گرفته تا جاسوس سابق الکساندر لیتویننکو.

رادچنکو می‌گوید بخش واقعاً جدید این است که در حالی که قبلاً عملیات ویژه از سیاست خارجی حمایت می‌کرد، امروز عملیات ویژه تمام سیاست خارجی است. ده سال پیش کرملین با آمریکا و اروپا برای مقابله با برنامه هسته‌ای ایران و کره شمالی همکاری کرد. چنین همکاری‌هایی اکنون غیرممکن به نظر می‌رسد. رادچنکو می‌گوید: «گویی روس‌ها دیگر احساس نمی‌کنند که در حفظ نظم بین‌المللی پس از جنگ سهمی دارند». این دوره او را بیشتر به یاد سیاست خارجی نیهیلیستی مائو در طول انقلاب فرهنگی چین می‌اندازد تا تفکر جنگ سرد اتحاد جماهیر شوروی که شامل دوره‌هایی از عمل‌گرایی و احتیاط بود. هیل آن را به گونه‌ای دیگر بیان می‌کند: «این تفوق تروتسکی بر لنین است.»

پوتین از این ایده‌ها استقبال می‌کند. او در اواخر سال 2022 گفت: «ما احتمالاً در خطرناک‌ترین، غیرقابل پیش‌بینی‌ترین و در عین حال مهم‌ترین دهه از زمان پایان جنگ جهانی دوم هستیم.» او «برای استناد به یک نمونه کلاسیک» بخشی از مقاله‌ای از ولادیمیر لنین در سال 1913 را خواند: « این یک وضعیت انقلابی است. این باور، که نظم پس از جنگ پوسیده است و نیاز به بازنویسی در صورت لزوم حتی با زور دارد، به روسیه نیز با چین آرمانی مشترک می‌دهد.»

شی جین پینگ سال گذشته در مسکو به پوتین گفت: «در حال حاضر تغییراتی وجود دارد که 100 سال است مانند آن را ندیده‌ایم، و ما کسانی هستیم که این تغییرات را با هم انجام می‌دهیم.»

روسیه را می‌توان متوقف کرد

البته این بدان معنا نیست که روسیه یک کشور غیرقابل توقف است. این کشور به طور فزاینده‌ای یک شریک کوچک برای چین است. نفوذ آن در برخی کشورها مانند سوریه کاهش یافته است. روسیه همیشه از نیروهای نیابتی خود پشتیبانی نمی‌کند. ده‌ها جنگجوی واگنر در یک کمین توسط شورشیان مالی، با کمک اوکراین، در ماه ژوئیه کشته شدند. به گفته سر ریچارد خرابکاری روسیه را می‌توان با «روش‌های قدیمی امنیتی و اطلاعاتی خوب» برای شناسایی افسران اطلاعاتی و نیابتی‌های جنایتکار پشت سر آن مختل کرد. این واقعیت که روسیه برای انجام این اعمال به طور فزاینده‌ای به جنایتکاران متکی است، تا حدی به این دلیل که جاسوسان روسی به طور دسته جمعی از اروپا اخراج شده‌اند، نشانه‌ای از استیصال است. مک کالوم می‌گوید: «استفاده روسیه از نیروهای نیابتی، حرفه‌ای بودن عملیات آن‌ها را بیشتر کاهش می‌دهد و فقدان مصونیت دیپلماتیک گزینه‌های ما را افزایش می‌دهد.»

مداخله روسیه به منظور اعمال فشار بر ناتو بدون تحریک جنگ است. هیل می‌گوید: «ما همچنین خطوط قرمزی داریم و پوتین تلاش می‌کند آن‌ها را در نظر بگیرد.» اما اگر او واقعاً توسط یک روحیه انقلابی هدایت می‌شود و متقاعد شده است که غرب یک بنای پوسیده است، این نشان می‌دهد که در ماه‍‌ها و سال‌های آینده از خطوط قرمز بیشتری عبور خواهد کرد.