بازدارندگی یا تقابل بزرگ؛ پیامدهای عبور از نقطه گریز

به گزارش اکوایران، حملات پینگ‌پنگی ایران و اسرائیل در ماه‌های اخیر باعث شده که تحلیل‌های جدیدی در خصوص دکترین هسته‌ای ایران مطرح شود. هفته‌ها پیش، ۳۹ نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به شورای امنیت ملی نامه‌ای نوشتند که بر تجدید نظر در دکترین دفاعی جمهوری اسلامی ایران تأکید داشت؛ بخشی از این موضوع نیز به دکترین هسته‌ای ایران مربوط می‌شد.

از سوی دیگر شاهد مصاحبه کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران، با شبکه المیادین در مورد دکترین نظامی ایران در خصوص سلاح هسته‌ای هستیم. او اولین کسی بود که درباره تغییر دکترین هسته‌ای در صورت بروز خطر برای ایران صحبت کرده بود. وی در این مورد گفته است: «صحبتی که من کردم مبنی بر اینکه اگر تهدیدی وجودی شود، جمهوری اسلامی ایران دکترین نظامی خود را تغییر خواهد داد، هنوز پابرجا است و اکنون ما توانایی لازم برای کل سلاح را داریم و مشکلی نداریم. تنها فتوای رهبری است که این را فعلاً ممنوع کرده است.»

موضوع تغییر دکترین هسته‌ای، در حالی که سطح تنش بین تهران و تل‌آویو افزایش یافته، به نقل محافل کارشناسی نیز تبدیل شده است. در واقع، این تغییر به طور جدی در بخشی از جامعه در حال پیگیری است.

فتوا در خصوص ساخت سلاح هسته‌ای

پایه دکترین هسته‌ای ایران بر مبنای فتوای رهبری است که در سال ۱۳۸۹ صادر شده است. در آن زمان، رهبری فرمودند: «به اعتقاد ما، علاوه بر سلاح هسته‌ای، دیگر انواع سلاح‌های کشتار جمعی، نظیر سلاح شیمیایی و سلاح میکروبی نیز تهدیدی جدید علیه بشریت تلقی می‌شوند. ملت ایران که خود قربانی کاربرد سلاح شیمیایی است، بیش از دیگر ملت‌ها خطر تولید و انباشت این گونه سلاح‌ها را حس می‌کند و آماده است همه امکانات خود را در مسیر مقابله با آن قرار دهد. ما کاربرد این سلاح‌ها را حرام و تلاش برای مصونیت بخشیدن ابناء بشر از این بلای بزرگ را وظیفه همگان می‌دانیم.»

در حقیقت، تا زمانی که این فتوای رهبری پابرجا است، ساخت و تولید سلاح هسته‌ای در ایران ممکن نیست. این موضوع را بارها مقامات از گذشته تا امروز مطرح کرده‌اند.

در این روزها نیز مقامات، از جمله عباس عراقچی، وزیر امور خارجه، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی، و دیگر مسئولان بارها اعلام کرده‌اند که روند دکترین هسته‌ای ایران براساس فتوای رهبری پیش خواهد رفت.

با این حال، اخیراً اسرائیل از کانال‌های مختلف ایران را تهدید به حمله اتمی کرده است. به نظر می‌رسد همین رویکرد باعث شده هشدارهایی در داخل ایران مطرح شود.

این هشدارها ممکن است در مرحله تهدید باقی بماند تا جهان به خود بیاید و در خصوص قلدری اسرائیل واکنش نشان دهد، یا ایران را به تغییر دکترین هسته‌ای نزدیک کند.

طبق گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و اظهارات مقامات کشورهای غربی از جمله آمریکا، ایران اورانیوم کافی برای تولید بیش از شش بمب هسته‌ای را در اختیار دارد و در صورتی که تصمیم سیاسی گرفته شود، ایران می‌تواند طی کمتر از دو هفته این بمب‌ها را تولید کند. برخی بر این باورند که اگر ایران این توانمندی را داشته باشد، همین کافی است تا موازنه اتمی ایجاد شود؛ چرا که طرف مقابل می‌داند ایران توانایی تولید سلاح هسته‌ای را دارد و پاسخ مشابه خواهد داد.

سلاح هسته‌ای بازدارندگی یا بحران جدید

با این حال، برخی در داخل ایران تنها راه کنترل تنش و بازدارندگی را تولید سلاح هسته‌ای می‌دانند و بر همین اساس اصرار به تغییر دکترین هسته‌ای دارند. حتی این درخواست در دیدار دانشجویان با رهبری نیز مطرح شد. این گروه معتقدند که تنها راه بازدارندگی در مقابل حملات اسرائیل، داشتن بمب اتم است؛ چراکه اسرائیل با در اختیار داشتن سلاح هسته‌ای ایران را تهدید می‌کند.

اما این دیدگاه مخالفان جدی نیز دارد. برخی بر این باورند که ساخت بمب اتمی در ایران، منطقه را وارد مسابقه تسلیحات هسته‌ای خواهد کرد و این موضوع، خاورمیانه را با چالش‌های جدی مواجه می‌کند.

بزرگ‌ترین دلیل مخالفت این است که در صورت ساخت سلاح هسته‌ای، ایران ناچار به خروج از پیمان NPT می‌شود که این اقدام خودکار نخواهد بود و تبعات سنگینی برای کشور در پی خواهد داشت. تحریم‌های شدیدتری بر ایران تحمیل خواهد شد و پرونده ایران بار دیگر در شورای امنیت گشوده می‌شود؛ در حالی که طبق برجام، سال آینده قرار است پرونده تحریم‌های ایران در شورای امنیت برای همیشه بسته شود. چنین اقدامی دشمنان ایران را متحدتر خواهد کرد و زمینه‌های حقوقی لازم را برای برخوردهای بین‌المللی علیه ایران فراهم می‌کند. این اقدام نه‌تنها مؤثر نخواهد بود، بلکه اوضاع را برای ایران پیچیده‌تر و سخت‌تر خواهد کرد.

از سوی دیگر، در طول تاریخ کشورهایی که به بمب هسته‌ای دست پیدا کرده‌اند، نیازمند حمایت یک قدرت هسته‌ای بزرگ بوده‌اند. علاوه بر این، کشور باید از توان دفاعی کافی برای حفاظت از مراکز هسته‌ای خود در زمان حمله احتمالی دشمن برخوردار باشد.

در حقیقت، اقدامات اسرائیل تاکنون به‌خوبی نشان داده که تلاش دارد ایران را وارد تنش با جهان کند و از این وضعیت به نفع خود بهره‌برداری نماید. بدون شک مطرح شدن این موضوع که ایران می‌تواند در مدت کوتاهی به سلاح هسته‌ای دست یابد، غربی‌ها و حتی کشورهای شرقی را بر آن می‌دارد که برای کنترل تنش، اقدامات جدی‌تری انجام دهند و اسرائیل را مهار کنند. اما دستیابی به سلاح هسته‌ای و اعلام آن می‌تواند شرایط پرونده هسته‌ای ایران را وارد مرحله حساسی کند.