سودای ابرتوافق؛ بن‌سلمان ترمز ترامپ را در منطقه می‌کشد؟

به گزارش اکوایران، کشورهای عربی در حال اتکا به عربستان سعودی در جهت استفاده از روابطش با دونالد ترامپ و وزن سیاسی خود در منطقه است. این کشورها در بحبوحه نگرانی‌ها از این موضوع که ترامپ یک دستور کار شدیدا طرفدار اسرائیل را دنبال خواهد کرد، می‌خواهند که عربستان به‌عنوان یک ناظر بر سیاست‌های خاورمیانه‌ای رئیس‌جمهور منتخب آمریکا عمل کند.

به نوشته فایننشال تایمز، پس از آنکه ترامپ برای پست‌های کلیدی خود تعدادی از کاندیداهای طرفدار اسرائیل و سختگیر علیه ایران را در نظر گرفت، مقامات کشورهای عربی نگران این موضوع هستند که دولت جدید او تمام اقدامات اسرائیل شامل الحاق کرانه باختری اشغالی، اشغال غزه یا افزایش تنش‌ها با تهران را مورد تأیید قرار دهد.

آن‌ها امیدوار هستند که ریاض بتواند سیاست‌های دولت بعدی ایالات متحده در منطقه را تعدیل کند، آن هم از طریق اهرم کردن رابطه محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، با ترامپ، اشتهای بزرگ رئیس‌جمهور منتخب آمریکا برای معاملات مالی و آرزوی دونالد برای انجام یک «ابرتوافق» که طی آن عربستان و اسرائیل به عادی‌سازی روابط خود بپردازند.

یک دیپلمات عرب به فایننشال تایمز اعلام کرده: «به دلیل روابط عربستان با دونالد ترامپ، این کشور بازیگر کلیدی منطقه است، بنابراین ریاض در رابطه با هر اقدام منطقه‌ای که آمریکا ممکن است انجام دهد، یک نقش محوری خواهد داشت.»

یکی دیگر از مقامات کشورهای عربی می‌گوید محمد بن سلمان در تأثیر بر سیاست‌های ترامپ برای پایان دادن به جنگ اسرائیل علیه حماس و به‌طور گسترده‌تر مسئله فلسطین، یک نقش کلیدی دارد، آن هم با وجود اهرمی مانند عادی‌سازی بالقوه روابط با اسرائیل.

این مقام افزود: «عربستان سعودی می‌تواند به شکل قابل توجهی بر چگونگی برخورد ترامپ با مسئله غزه و فلسطین تأثیرگذار باشد. تعداد زیادی از کشورهای منطقه درباره آنچه که رخ خواهد داد، نگران هستند.»

در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، عربستان از سبک معاملاتی او و کمپین فشار حداکثری علیه ایران استقبال کرد. ترامپ حتی زمانی که دیگر رهبران غربی به‌دنبال قتل جمال خاشقچی در سال 2018، ولیعهد سعودی را به‌شدت محکوم کردند، در کنار محمد بن سلمان ایستاد.

ترامپ همچنین به این موضوع افتخار می‌کند که او «توافق نهایی» را میانجی‌گری خواهد کرد تا مناقشه اسرائیل و فلسطین به پایان برسد. اما این برنامه‌ها که تحت نظارت دامادش جرد کوشنر قرار داشته، نتیجه مورد نظر را نداشت زیرا فلسطینیان و کشورهای عربی این پیشنهادها را به این شکل می‌بینند که بیش از اندازه به سوی اسرائیل متمایل شده‌اند.

ترامپ همچنین کمک‌ها به فلسطینی‌ها را قطع کرد، دفتر دیپلماتیک آن‌ها را در واشنگتن تعطیل کرد، سفارت آمریکا را به بیت‌المقدس انتقال داد و ادعاهای اسرائیل در زمینه حاکمیت بر بلندی‌های جولان اشغالی را به رسمیت شناخت. او به میانجی‌گری برای پیمان ابراهیم پرداخت که طی آن امارات متحده عربی و سه کشور عربی به عادی‌سازی روابط خود با اسرائیل پرداختند.

ترامپ همچنین در ماه گذشته میلادی به العربیه، یک شبکه تلویزیونی سعودی، گفت که روابط بین آمریکا و عربستان در دوران ریاست‌جمهوری او «عالی» بودند. ترامپ همچنین گفت: «احترام زیادی برای پادشاه، برای محمد بن‌ سلمان که کارهای فوق‌العاده‌ای انجام داده و یک نوآور است، قائلم.»

پس از آنکه جو بایدن وارد کاخ سفید شد، ریاض روابط خود با ترامپ را حفظ کرد و در این رابطه، صندوق سرمایه‌گذاری عمومی عربستان که ریاست آن‌ را محمد بن سلمان بر عهده دارد، 2 میلیارد دلار را در یک صندوق سهام خصوصی که توسط کوشنر ایجاد شده، سرمایه‌گذاری کرد.

اما محمد بن‌ سلمان از زمانی که بایدن وارد کاخ سفید شد، سیاست‌های منطقه‌ای عربستان را بازتعریف کرده است. ریاض در سال 2023 روابط دیپلماتیک خود با ایران را احیا کرد و سیاست‌ تنش‌زدایی خود را پس از 7 کتبر 2023 نیز ادامه داده است.

در حالیکه برنامه دولت بایدن برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل به‌عنوان بخشی از یک توافق سه‌جانبه که شامل معاهده دفاعی سعودی-آمریکا نیز می‌شود، با آغاز جنگ به وقفه افتاد، آمریکا همچنان عربستان را برای هرگونه راه‌حل منطقه‌ای برای این بحران، یک بازیگر ضروری می‌بیند.

با این حال، ریاض همزمان با افزایش تلفات فلسطینیان، انتقادات خود از دولت بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، را شدت بخشیده است. فیصل بن فرحان، وزیر خارجه عربستان، در ماه اکتبر اعلام کرد تا زمانی که وضعیت کشور بودن فلسطین مشخص نشود، عادی‌سازی روابط با اسرائیل از گزینه‌های روی میز نخواهد بود.

محمد بن سلمان نیز هفته گذشته در یک اجلاس در ریاض اعلام کرده که اسرائیل در حال ارتکاب به نسل‌کشی در غزه است، در حالیکه جنگ اسرائیل علیه حزب‌الله در لبنان و حملات اسرائیل به ایران را محکوم کرد.

دیپلمات‌ها و کارشناسان سخنان ولیعهد سعودی را به‌عنوان پیامی برای واشنگتن و نتانیاهو در نظر گرفتند که جهان اسلام در محکوم کردن حملات نظامی اسرائیل و حمایت از ایجاد کشور فلسطین، یکپارچه است.

روز سه‌شنبه نیز ریاض به محکومیت آنچه را که «اظهارات افراطی اسرائیل درباره تحمیل حاکمیت بر کرانه باختری» توصیف کرد، پرداخت.

ترامپ در جریان کمپین خود قول داد که صلح را به خاورمیانه بازگرداند و به جنگ پایان دهد. اما بسیاری از نامزدهای او برای سِمت‌های کلیدی دولت بعدی آمریکا، طرفدار اسرائیل هستند از جمله مایک هاکبی، گزینه او برای سفیر آمریکا در اسرائیل و استیون ویتکاف که او برای سِمت نماینده آمریکا در خاورمیانه در نظر دارد.

با این حال، ترامپ اعلام کرده که خواهان گسترش پیمان ابراهیم است و در این راستا به العربیه گفت: «چارچوب وجود دارد، تنها کاری که آن‌ها باید انجام دهند این است که فرآیند را دوباره آغاز کنند و این خیلی سریع اتفاق می‌افتد.»

عربستان سعودی برای هرگونه گسترش پیمان ابراهیم، نقش مهمی دارد، اما مقامات کشورهای عربی باور دارند که ترامپ تنها در حالتی موفق می‌شود که بتواند به نتانیاهو فشار آورد که در راستای تأسیس کشور فلسطین، به فلسطینیان امتیاز دهد؛ موضوعی که نخست‌وزیر اسرائیل آن را به‌شدت رد می‌کند.

یک دیپلمات دیگر از کشورهای عربی استدلال می‌کند که ترامپ در حال حاضر به غیر از عربستان نیازمند بازیگر دیگری در خاورمیانه نیست. این دیپلمات افزود: «ترامپ کسی است که علاقه دارد توافقات حاضر و آماده پیش‌رویش باشد تا از آن‌ها بهره‌برداری کند.»

مقامات عربی امیدوار هستند که با توجه به خشمی که پیرامون ویرانی غزه به وجود آمده و همین موضوع هدف آن‌ها را در رأس برنامه‌های منطقه‌ای قرار داده است، کنار گذاشتن فلسطینیان برای ترامپ دشوارتر شود.

شرایط به‌گونه‌ای شکل گرفته است که محمد بن‌سلمان فرصت معرفی خود و کشورش به‌عنوان رهبر منطقه را به دست آورده است. اما با توجه به غیرقابل پیش بینی بودن ترامپ و امتناع نتانیاهو از دادن هرگونه امتیازی به فلسطینی‌ها، این نقش با مشکلاتی همراه است.

امیل هوکایم در مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک، گفت: «سعودی‌ها نه تنها با معرفی خود به‌عنوان رهبر، بلکه معمار اجماع کشورهای عربی و مسلمان، به‌خوبی مانور داده است و با این کار، مسئولیت را نیز بیشتر کرده است. سوال این است که آیا این کشور می‌تواند با شکست احتمالی مقابله کند؟»

دومین دیپلمات عرب گفت که شاهزاده محمد «رمز عبور» نقش رهبری خاورمیانه را پیدا کرده است. این دیپلمات گفت: «تنها موضوعی که جهان عرب را متحد می‌کند، مسئله فلسطین است. سوال این است که عربستان سعودی چقدر می‌تواند در این زمینه سرمایه‌گذاری کند و نتانیاهو چقدر توانایی مقابله با آن را خواهد داشت.»