آخرین تلاش ایران برای امتیازگیری؛ هدف حذف دوربین های آژانس

به گزارش اکوایران، رئیس دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل می‌گوید  برچیدن دوربین ها "چالش جدی" برای کار آژانس بین المللی انرژی اتمی ایجاد می کند. به گفته وی با برداشتن دوربین ها توسط تهران، توافق هسته‌ای ایران به «ضربه مرگبار» بالقوه نزدیک می‌شود.

استفانی لیختن اشتاین، خبرنگار پالیتیکو در وین می‌گوید: گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره برداشتن دوربین در ایران شب گذشته به کشورهای عضو ارسال شد.

ایران قصد تعیین ضرب‌الأجل دارد؟

او به نقل از یک منبع مطلع از این گزارش نوشت: به نظر می رسد این گزارش نشان می دهد که حتی پس از انقضای دوره 3-4 هفته‌ای، می توان اقدامات دیگری را اجرا کرد که همچنان می تواند احیای برجام را ممکن کند.

با این حال به گفته این منبع «یک وقفه طولانی‌تر [بیش از 3 تا 4 هفته] ناگزیر به اقدامات پادمانی بسیار دقیق‌تری نیاز دارد تا آژانس بتواند سازگاری اعلامیه‌های ایران را تأیید کند».

اریک بروئر، معاون سابق امور منع اشاعه در شورای امنیت ملی آمریکا و کارشناس برنامه هسته‌ای ایران این را خبری خوب دانست اما اضافه کرد: «با این حال، سوال کلیدی این است که آیا ایران با "اقدامات پادمانی بسیار دقیق‌تر" موافقت خواهد کرد؟»

کلسی داونپورت، مدیر منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، گفت: »باید ببینیم آیا ایران برای اقداماتی که پنجره مذاکرات را باز می‌گذارد آماده است یا خیر.

به گفته او «در گذشته، تهران ریسک گسترش توان هسته‌ای را تنها برای برداشتن گام‌هایی که تهدید را کاهش می‌دهد، افزایش داده است. مشخص نیست که آیا ایران اشتباه محاسباتی کرده است یا قصد تعیین ضرب الاجل نیرو را داشته است».

ضربه مهلک به احتمال توافق

بر اساس گزارش سرویس اروپایی پالیتیکو، رئیس سازمان دیده‌بان هسته ای سازمان ملل روز پنجشنبه بدون اشاره به فطعنامه تنش‌آفرین آژانس علیه ایران گفت که ایران دوربین های نظارتی را از سایت های هسته‌ای کلیدی حذف خواهد کرد که ناظران بین المللی را در تاریکی رها کرده و توافق احتمالی برای محدود کردن توان هسته ای تهران را به خطر می‌اندازد.

رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) گفت که برچیدن دوربین ها "چالشی جدی" برای کار آژانس در ایران ایجاد می کند. گروسی در صحبت با خبرنگاران در وین هشدار داد که آژانس قادر نخواهد بود "تداوم دانش" را در مورد برنامه هسته ای ایران در حدود سه تا چهار هفته وس از این اقدام حفظ کند.

گروسی تاکید کرد که اگر این اتفاق بیفتد، "ضربه مرگباری" به توافق هسته ای ایران وارد می‌کند، توافقی که زمانی برنامه هسته‌ای تهران را در ازای لغو تحریم ها محدود می کرد. برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) شناخته می شود - از زمان خروج ایالات متحده از آن در سال 2018 به شدت آسیب دیده و مذاکرات برای احیای این توافق در هفته های اخیر متوقف شده است.

کلسی داونپورت، مدیر منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، در توییتر نوشت که گروسی اغراق نکرده است: «اگر آژانس نتواند تداوم دانش در مورد برنامه ایران را تضمین کند، آژانس نمی‌تواند مفاد نظارت و راستی‌آزمایی برجام را اجرا کند».

گزارش محرمانه آژانس درباره برچیدن دوربین‌ها

در گزارش محرمانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که عصر پنجشنبه به کشورهای عضو ارسال شد و روز جمعه با پالیتیکو به اشتراک گذاشته شد، مدیرکل از پیامدهای تصمیم ایران برای حذف 27 دوربین اختصاص داده شده به نظارت بر پایبندی ایران به برجام "به شدت نگران است".

این گزارش همچنین می‌گوید که این تصمیم می‌تواند «پیامدهای زیان‌باری» برای «توانایی آژانس در ارائه تضمین‌هایی درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران» داشته باشد.

نیاز به اقدامات پادمانی قوی‌تر پس از یک‌ماه

این گزارش توضیح می‌دهد که پس از پایان دوره سه یا چهار هفته‌ای، «اقدامات حفاظتی سخت‌گیرانه‌تری» مورد نیاز است تا آژانس بتواند «سازگاری اعلامیه‌های ایران را تأیید کند».

این بیانیه حاکی از آن است که اگر دوربین‌ها پس از چهار هفته مجدداً نصب نشوند، ممکن است اقدامات دیگری انجام شود و ایران می‌تواند اطلاعات اضافی دیگری ارائه دهد که باز هم امکان بازگرداندن توافق هسته‌ای را فراهم کند.

یک دیپلمات ارشد غربی که خواست نامش فاش نشود، گفت که چنین اقداماتی، برای مثال بازرسی های اضافی، باید پس از سپری شدن این دوره چهار هفته ای اندیشیده شود. اما این مقام همچنین هشدار داد که جای سوال است که آیا ایران برای چنین اقداماتی آماده است یا خیر.

ایران عقب‌نشینی نخواهد کرد

تصمیم ایران برای حذف دوربین‌های مداربسته، تلافی قطعنامه‌ای است که شورای حکام 35 نفره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چهارشنبه شب با اکثریت قاطع آن را تصویب کرد. این اقدام ایران را به دلیل ادعای آنچه «عدم پاسخگویی کامل به سوالات بیش از دو ساله آژانس در مورد منشاء آثار اورانیوم یافت شده در چند مکان اعلام نشده در داخل کشور» خوانده شد، محکوم کرد.

ایران روز پنجشنبه در بیانیه ای با این استدلال که «همکاری سازنده» با آژانس داشته است، گفت: «تصویب قطعنامه فوق بر اساس گزارش شتابزده و نامتوازن مدیرکل آژانس صورت گرفت».

به گزارش رسانه های دولتی ایران، ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران، اواخر پنجشنبه گفت که ایران «حتی یک قدم از موضع خود عقب نشینی نخواهد کرد».

چالش بازسازی دانش آژانس

27 دوربینی که ایران حذف خواهد کرد عملاً همگی تحت توافق هسته ای 2015 ایران در تأسیسات مختلف ایران از جمله سایت زیرزمینی نطنز، سایت اصفهان و مکان دیگری در تهران نصب شده اند.

آنها برای توانایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای نظارت بر تولید سانتریفیوژهای پیشرفته ایران، ماشین‌هایی که اورانیوم غنی‌سازی می‌کنند، ضروری هستند.

بدون دوربین ها، لحظه ثبت اطلاعات مهم از دست می رود. هر چه این فضای خالی بیشتر طول بکشد، بازسازی اطلاعات ضروری از جمله تعداد سانتریفیوژهای پیشرفته یا مقدار اورانیوم تولید شده برای بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دشوارتر خواهد شد.

همچنین ممکن است به گمانه‌زنی‌های تازه درباره توان هسته‌ای و میزان مواد غنی شده دامن بزند.

در آستانه «آستانه هسته‌ای»

حذف دوربین ها در حالی صورت می گیرد که رسانه های غربی ادعا می کنند ایران بیش از هر زمان دیگری به آستانه هسته‌ای نزدیک شده است. اوایل این هفته، گروسی اذعان کرد که ایران می تواند تنها در چند هفته به این نقطه برسد.

اما کارشناسان همچنین تأکید دارند که رسیدن به آستانه هسته‌ای و ساخت سلاح هسته‌ای دو پروسه مجزا و متفاوت به لحاظ زمان‌بندی هستند.

ایران نیز از مدت ها پیش بر صلح آمیز بودن برنامه هسته‌ای خود با اتکا به بازرسی‌های سختگیراه آژانس و پذیرفتن محدودیت‌های NPT تاکید کرده است.

ایران حدود 40 دوربین نظارتی را که بر اساس توافقنامه جامع پادمان نصب شده اند، در محل خود نگه خواهد داشت. این بر اساس یک سند حقوقی مجزا و غیر مرتبط با برجام است که به موجب آن بازرسان آژانس تا حدودی دسترسی به تاسیسات هسته ای ایران و برنامه آن را حفظ خواهند کرد.

کاهش احتمال توافق از ۵۵٪ به ۴۰٪

 هنری روم، تحلیلگر ایران در گروه اوراسیا، بدون اشاره به قطعنامه تحریک آمیز آژانس علیه ایران، گفت: «حذف دوربین‌ها از سوی ایران چه با هدف اجبار و چه مجازات باشد، اساساً منطق تلاش برای حفظ فضا برای احیای قریب‌الوقوع برجامرا تضعیف می‌کند و احتمال توافق در سال جاری را از 55 درصد به 40 درصد کاهش می‌دهد.»

اما رم همچنین گفت که این امکان وجود دارد که ایران «آخرین تلاش را برای گرفتن امتیازات نمادین قبل از احیای جدی مذاکرات در وین برای بازگرداندن توافق هسته ای ایران انجام دهد. اما این دیگر محتمل ترین گزینه نیست».