رکوردشکنی تازه در هزینه‌های تولید؛ تورم پیشران به کف 3 ساله رسید

به گزارش اکوایران، در فروردین امسال، تورم تولیدکننده نقطه به نقطه به 23 درصد رسیده که کمترین نرخ از انتهای تیر 1399 تا کنون است.  این شاخص در چهار سال گذشته فراز و فرودهای متعددی را تجربه کرده که یکی از چشم‌گیرترین آن‌ها، قله 103 درصدی به ثبت رسیده در اردیبهشت 1400 است. در این سال بیماری کرونا همچنان رواج داشت و برای صنایع و تولیدکنندگان مشکل ایجاد کرده بود. از طرفی، در سال 1399 نیز جهش ارزی رخ داده بود و همین باعث شد تا در یک سال بعد، یعنی در سال 1400، هزینه تولید نسبت به سال 99 افزایش یابد.

نکته جالب توجه این است که در انتهای اریبهشت 1401 و همزمان با حذف توزیع ارز ترجیحی، بلافاصله تورم تولیدکننده ماهانه واکنش‌ نشان داده و سقفی بالای 9 درصد را به ثبت رسانده که از آن زمان تا کنون تکرار نشده است. در این گزارش، به روند چهار ساله تورم تولیدکننده ماهانه و نقطه به نقطه پرداخته‌ایم و فراز و فرود آن را مورد ارزیابی قرار داده‌ایم.

اولین رکورد 1403 در تورم پیشران؛ این بار از جنس کاهش

فروردین 1399 تا فروردین 1400

در این گزارش، تورم تولیدکننده نقطه به نقطه از سال 1399 تا 1403 مورد بررسی قرار گرفته است.

تورم تولیدکننده که به آن تورم «پیش‌نگر» یا «پیشران» نیز گفته می‌شود، نشان می‌دهد که هزینه تولید کالا و خدمات در بخش‌های مختلف اقتصاد در هر ماه چند درصد نسبت به گذشته تغییر کرده است. اگر این مقایسه در هر ماه نسبت به ماه قبل صورت گیرد، به آن تورم ماهانه گفته می‌شود. اگر این مقایسه در هر ماه نسبت به همان ماه در یک سال قبل انجام شود، به آن تورم نقطه به نقطه می‌گویند.

روند تورم نقطه به نقطه نشان می‌دهد که سطح این شاخص در فروردین 1399 برابر با 20.9 درصد بود. در اردیبهشت این سال کاهش تقریبا چهار واحد درصدی در تورم تولید صورت می‌گیرد، اما پایدار نمانده و یک روند صعودی پرشتاب پس از آن شروع می‌شود. این روند رو به بالا تا جایی ادامه می‌یابد که تورم تولید نقطه‌ای در آبان 1399 به 75 درصد می‌رسد. به نظر می‌رسد یکی از علل بروز این جهش، بالا رفتن نرخ ارز از تابستان تا پاییز آن سال باشد. نرخ ارز در این بازه زمانی از حدود 15 هزار تومان به حدود 20 هزار تومان افزایش یافت.

با این حال رشد نرخ ارز در ماه‌های بعد متوقف شد، اما اوج گرفتن تورم تولید نقطه به نقطه ادامه یافت؛ تا جایی‌که این نرخ در اردیبهشت 1400 به بیش از 103 درصد رسید. به نظر می‌رسد عامل دیگری که باعث تداوم این روند صعودی شده، ادامه‌ یافتن بیماری کرونا در کشور باشد. این همه‌گیری سبب شد تا محدودیت‌های متعددی برای صنایع ایجاد شود. برخی از این محدودیت‌ها باعث شد تا صنایع ناچار به شیفت‌بندی یا به کارگیری سطح کمتری از نیروهای خود شوند. به دلیل محدودیت بین‌المللی حمل‌ونقل نیز تامین مواد اولیه برای بنگاه‌ها با چالش مواجه شد.

اردیبهشت 1400 تا فروردین 1403

با این حال، آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد که با گذر از اردیبهشت 1400، تورم تولیدکننده نقطه به نقطه همانطور که پرشتاب بالا رفته بود، با سرعت به سمت پایین تغییر جهت داده و کاهش یافت. این روند نزولی تا اسفند 1400 ادامه یافت و سطح این شاخص را به 33 درصد رساند. البته در انتهای اردیبهشت 1401 و با اجرای سیاست حذف ارز ترجیحی مجدد سطح شاخص بالا رفت و به 42 درصد در خردادماه رسید، اما تداوم نداشت و دوباره به مسیر نزولی بازگشت.

البته توجه به این نکته ضروری است که تورم تولید نقطه‌ای یک روند میان‌مدت را نشان می‌دهد و شوک‌های مقطعی خود را در تورم ماهانه بهتر نشان می‌دهد. برای مثال، با اجرای طرح حذف ارز ترجیحی، تورم تولیدکننده ماهانه در اردیبهشت‌ماه سریعا واکنش نشان داد و از کمتر از چهار درصد به بالای 9 درصد جهش کرد.

در طول سال 1401 و حتی سال 1402، تورم تولیدکننده نقطه به نقطه تقریبا ثابت ماند و در انتهای سال گذشته تا حدی وارد مسیر کاهشی شد. آخرین آمار از سال گذشته نشان می‌دهد که در اسفندماه تورم پیشران نقطه‌ای 24.5 درصد بوده و به طور کامل از محدوده 30 درصدی خارج شده است.

اخیرا بانک مرکزی آمار تورم تولیدکننده در فروردین 1403 را منتشر کرده و نشان داده که سطح این شاخص در اولین ماه از سال جدید به 23.8 درصد رسیده و به نظر روند نزولی خود را ادامه داده است. این رقم از انتهای تیر 1399 تا کنون بی‌سابقه بوده و یک رکورد سه و نیم ساله محسوب می‌شود.

باید توجه داشت که کاهش تورم تولیدکننده، به معنای کاهش هزینه تولید نیست. این کاهش تنها نشان می‌دهد که سرعت افزایش هزینه‌ها پایین آمده است. برای مثال، زمانی که تورم تولید نقطه‌ای در فروردین سال جاری 23 درصد اعلام می‌شود به این معناست که هزینه تولید کالا و خدمات در این ماه 23 درصد نسبت به فروردین سال قبل افزایش یافته است.

علت کاهشی دانستن این نرخ این است که تورم تولید نقطه‌ای در اسفندماه 24 درصد بوده است. یعنی در این ماه هزینه تولید 24 درصد نسبت به اسفند سال قبل بالا رفته است. پایین‌تر بودن 23 درصد در مقایسه با 24 درصد نشان می‌دهد که هزینه‌ها با سرعت کمتری بالا رفته است.

به طور کلی، تورم تولیدکننده نقطه‌ای که نماگر نوسانات هزینه تولید در میان مدت است، وارد یک مسیر نزولی شده و به نظر می‌رسد با توجه به سیاست‌های بانک مرکزی در کنترل ترازنامه‌های بانکی و رشد نقدینگی، ادامه‌دار باشد.