چرا تورم پیشران «گوشت» آرام نمی‌گیرد؟

به گزارش اکوایران، مرکز آمار در تازه‌ترین گزارش خود تورم تولیدکننده «زراعت، باغداری و دامداری» را برای اسفند سال گذشته اعلام کرده است. طبق این گزارش، همچنان هزینه تولید محصول در هر سه بخش نسبت به بهمن ماه افزایش یافته اما این افزایش در بخش دامداری و  باغداری با سرعت کمتری رخ داده است.

نکته جالب توجه در این گزارش، تورم بالای تولیدکننده در بخش دامداری سنتی است. تورم نقطه‌ای و سالانه تولید در بخش دامداری به ترتیب به 59 و 88 درصد رسیده است که نشان‌دهنده درصد افزایش هزینه‌های تولید دام در اسفند سال گذشته است. این افزایش در حالی رخ داده که بخش اصلی هزینه‌های تولید دام به خوراک آن مربوط می‌شود و برخی از نهاده‌های دامی نیز با ارز ترجیحی 28 هزار و 500 تومانی تامین می‌شوند. با این حال، همچنان هزینه تولید دام در حال افزایش است و تنها از سرعت آن کاسته شده است. چرا با وجود تخصیص ارز ترجیحی، همچنان تولید دام برای تولیدکنندگان گران تمام می‌شود؟

تورم تولید یا تورم پیشران چیست؟

تورم تولیدکننده یکی از شاخص‌های کلیدی اقتصاد است که نشان می‌دهد قیمت کالاها، در مبدا تولید و پشت درب کارخانه چند درصد تغییر کرده است. این تغییر قیمت پیش از رسیدن به بازار مصرف‌کننده اتفاق می‌افتد و با تورم مصرف‌کننده که همان تورم مورد نظر عموم مردم است، تفاوت دارد.

تورم تولیدکننده اگر به صورت نقطه به نقطه محاسبه شود، نشان می‌دهد که هزینه تولید محصولات در هر ماه چند درصد نسبت به همان ماه در یک سال قبل تغییر کرده است. تورم تولید سالانه نیز از تقسیم «میانگین تغییر قیمت تولید کالا در 12 ماه منتهی به ماه مورد نظر» بر «میانگین تغییر قیمت تولید کالا در 12 ماه منتهی به ماه مورد نظر در یک سال قبل» به دست می‌آید.

به همین دلیل ماهیت تورم تولیدکننده، هزینه است و نشان می‌دهد که در واقع هزینه تولید محصولات دچار چه تغییراتی شده است. چون این تغییر قیمت قبل از بازار مصرف اتفاق می‌افتد می‌تواند به تحلیل‌گران قدرت پیش‌بینی درمورد تورم مصرف‌کننده بدهد.

برای مثال، زمانی که تورم تولیدکننده گندم افزایش می‌یابد انتظار می‌رود که به دلیل افزایش هزینه تولید گندم،‌ قیمت شیرینی نیز افزایش یابد چرا که کشاورز آرد خود را به قیمت بالاتری می‌فروشد. در ایران، دلیل قیمت‌گذاری دستوری برخی کالاهای اساسی یا تخصیص یارانه به اقلامی مثل آرد، این تغییر هزینه تولید در محصولات کشاورزی در خصوص برخی کالاهای ضروری و خاص احساس نمی‌شود.

نگاهی به هزینه‌های تولید زراعت در اسفند 1402

در اسفند سال گذشته، تورم تولیدکننده نقطه به نقطه کل گروه «زراعت، باغداری و دامداری سنتی» به 41.9 درصد رسیده و نسبت به بهمن ماه کاهش یافته است. این نرخ نشان می‌دهد که هزینه تولید تمام محصولات موجود در این گروه در اسفند سال قبل نسبت به اسفند 1401 نزدیک به 42 درصد بالاتر رفته است و البته این افزایش، در مقایسه با بهمن ماه با شتاب کمتری رخ داده است. تورم سالانه این گروه نیز روی سکوی 38 درصد ایستاده که تقریبا یک واحد درصد کمتر از بهمن ماه است.

از میان اجزای این گروه، کمترین تورم سالانه و نقطه به نقطه مربوط به بخش زراعت بوده است. هزینه تولید زراعت در اسفند سال گذشته نسبت به اسفند دو سال قبل 6.8 درصد افزایش یافته و شتاب آن نسبت به بهمن کاهش یافته است. در مقابل،‌ بالاترین تورم نقطه‌ای و سالانه تولید مربوط به بخش دامداری سنتی است.

افزایش ادامه‌دار هزینه تولید دام در اسفند 1402

تورم تولیدکننده نقطه به نقطه دامداری سنتی از 70.4 درصد در بهمن ماه به 59.8 درصد در اسفند ماه رسیده است. بنابراین، تورم تولید نقطه‌ای این بخش کاهش یافته است. اما آیا این کاهش به معنای کمتر شدن هزینه تولید دام و به تبع آن کاهش قیمت گوشت است؟ در پاسخ باید به این نکته اشاره کرد که کاهش تورم تولید تنها نشان می‌دهد که از سرعت افزایش هزینه‌ها کاسته شده است. بنابراین، هزینه‌ها همچنان در حال افزایش است. تورم سالانه این بخش نیز از 92.4 درصد به 88 درصد رسیده است.

این ارقام نشان می‌دهد که برای مثال، هزینه تولید محصولات دامداری سنتی در اسفند ماه تقریبا 60 درصد نسبت به اسفند 1401 افزایش یافته است. این در حالی است که هزینه تولید معمولا به خدمات نگهداری از محصول، پرورش و تغذیه دام مربوط می‌شود. خوراک و تغذیه دام که بخش اصلی هزینه‌ها را تشکیل می‌دهد مشمول تخصیص ارز ترجیحی 28 هزار و 500 تومانی است. با این حال چرا مدام هزینه تولید دارم در حال افزایش است؟

صفاری، عضو هیات مدیره انجمن صنفی گاوداران طی مصاحبه‌ای در اسفند ماه سال گذشته با اشاره به این مسئله گفته بود: «شاید بین 60 تا 80‌درصد هزینه نگهداری دام مربوط به خوراک است. بخشی از این خوراک شامل خوراک‌هایی می‌شود که توسط دولت با ارز یارانه‌ای یا ارز نیمایی 28‌هزار و 500 تومانی تامین می‌شود که شامل سه قلم جو، ذرت و کنجاله سویاست. درست است که قیمت این سه قلم بر روی سایر اقلام غذایی تاثیرگذار است، اما تمامِ خوراک دام نیست و بیشترین حجم خوراک دام را علوفه‌هایی مثل یونج، کلش، کاه، سیلوی ذرت، سیلوی قصیل و سایر مواد کنسانتره‌ای که در داخل کشور تولید می‌شود، تشکیل می‌دهد که این خوراک مستقیما از ارز منشأ نمی‌گیرند. بحث آب و سایر مسائل هم در آنها تاثیر دارد. با وجود اینکه شاید قیمت جو، ذرت و سویا از ابتدای سال تاکنون تغییر زیادی نداشته و درخصوص قیمت کنجاله سویا شاهد افزایش کوچک قیمت بوده‌ایم؛ اما اثر سایر موادی که در داخل کشور تحت‌تاثیر آب هستند، به قدری افزایشی بوده است که باعث شده تورم تولیدکننده را در بخش شیر و گوشت داشته باشیم».

بنابراین، به نظر می‌رسد «خوراک دام»‌ به لنگرگاه تورمی هزینه تولید دامداری‌ها تبدیل شده است. به بخشی از این خوراک، ارز ترجیحی تعلق می‌گیرد اما به گفته فعالان این حوزه، بخش کوچکتری از خوراک دام مشمول ارز ترجیحی شده و بخش بزرگ‌تری که در داخل تولید می‌شود متاثر از عوامل دیگر مثل خشکسالی و کمبود تولید است.