به گزارش اکوایران، از سال ۸۵ تا ۱۴۰۲ شاغلین بخش کشاورزی نزولی بوده و نیروی کار این بخش به دلیل مهاجرت و خشکسالی در بخش‌های دیگر اقتصاد مشغول به کار شده‌اند. از طرفی، رشد ارزش افزوده این بخش در چند سال اخیر منفی بود. این در حالی‌ست که حجم ارزش افزوده در این دوره ۱۸ ساله حدود ۳۰ درصد بزرگ‌تر شده است. روی هم رفته، این اتفاقات باعث شد تا سهم شاغلین بخش کشاورزی از ارزش افزوده این بخش بیشتر شود و از حدود ۸ میلیون در سال ۸۵ به حدود ۱۴ میلیون در سال ۱۴۰۲ برسد.

دلیل اصلی این که با وجود رشد اقتصادی منفی در بخش کشاورزی، سهم هر فرد افزایش یافته این است که سرعت خروج نیروی‌کار از بخش کشاورزی بیشتر از کاهش حجم این بخش بوده است.

طبق تعریف مرکز آمار، افراد بالای ۱۵ سال و مشغول به کار، «شاغل» محسوب می‌شوند. البته  قبل از سال ۹۸، جمعیت حاضر در سن کار ۱۰ ساله و بیشتر بود. این شاغلین در یکی از سه بخش اصلی اقتصاد یعنی «کشاورزی»، «صنعت» و «خدمات» فعالیت می‌کنند. بخش کشاورزی شامل زیربخش‌های زراعت، دامپروری و شکار، جنگلداری، ماهیگیری و خدمات کشاورزی است. این گزارش به سهم شاغلین بخش کشاورزی از ارزش افزوده تولیدی این بخش می‌پردازد.

افول بخش کشاورزی

از سال 85 تا 1402، سیر شاغلین بخش کشاورزی نزولی بود. به طوری‌که در سال ۸۵ بیشترین شاغلین این بخش را با ۴.۸ میلیون نفر داشته‌ایم و در سال ۱۴۰۱ کمترین مقدار خود را در ۳.۵ میلیون نفر تجربه کرد. افزایش مهاجرت و خشکسالی از جمله عواملی تاثیرگذار بر کاهش اشتغال در بخش کشاورزی است. همچنین، ماهیت فصلی این بخش نیز معمولا در دو فصل ابتدایی سال رونق بیشتر و در دو فصل انتهایی سال کمتر است.

از طرفی، اکثر شاغلین بخش کشاورزی ساکن مناطق روستایی هستند. در چند سال اخیر موج مهاجرتی روستا به شهر بسیار افزایش یافته است. از دلایل آن می‌توان به تمایل نسل جوان به برخورداری از امکانات مناطق شهری، تغییرات اقلیم و کاهش بارندگی و مقرون به صرفه نبودن فعالیت‌های کشاورزی به دلیل افزایش قیمت مواد اولیه و پایین بودن سطح قیمت تضمینی خرید مواد تولیدی اشاره کرد.

این در حالی‌ست که رشد ارزش افزوده از سال ۹۹ منفی بود. از دلایل اصلی آن نیز خشکسالی و به صرفه نبودن اشتغال در این بخش است که موجب شده ظرفیت اشتغال در این بخش کاسته شود و شاغلان این بخش در حال خروج از آن هستند.

ارزش افزوده بخش کشاورزی در سال ۸۷ به دلیل خشکسالی کمترین مقدار خود را در ۳۴ هزار میلیارد تومان ثبت کرد. همچنین، رکورد ارزش افزوده این بخش در سال ۹۹ با حدود ۵۳ هزار میلیارد تومان زده شده است. این نشان می‌دهد که بحران کرونا تاثیر چندانی بر این بخش نداشته است.

از سال ۸۵ تا ۱۴۰۲، ارزش افزوده بخش کشاورزی به طور کلی افزایش یافته و تعداد نیروی کاری که در این بخش مشغول به کار بوده‌اند، کاهش یافته است. مجموع این اتفاقات باعث شده تا سهم هر فرد از ارزش افزوده بخش کشاورزی افزایش یابد.

030521

چراغ کم‌سوی بخش کشاورزی

به دلیل کم‌رونقی بخش کشاورزی، شاغلان به تدریج به بخش‌های صنعت و خدمات منتقل شده‌اند. از طرفی، همانطور که اشاره شد، اکثر نیروی کار فعال در بخش کشاورزی مردم روستایی هستند. بنا به دلایل ذکر شده، نیروی کار کم سواد مناطق روستایی به حاشیه شهرها سراریز شده و قشر عظیمی از جمعیت بیکار در مناطق شهری به وجود آمده است. با همه این اتفاقات، بخش کشاورزی با چالش تولید و نیروی کار مواجه شده است.

بالاترین سهم از ارزش افزوده در این دوره در سال ۱۴۰۱ با ۱۴ میلیون تومان ثبت شده است. این اتفاق به دنبال کاهش چشمگیر نیروی کار شاغل در بخش کشاورزی و بالا بودن مقدار تولید افتاده است. همچنین، افزایش قیمت تضمینی خرید کالاهای کشاورزی از طرف دولت نیز می‌تواند در افزایش ارزش افزوده این بخش تاثیرگذار باشد.

کمترین سهم از ارزش افزوده بخش کشاورزی نیز در سال ۸۵ با ۷.۸ میلیون تومان ثبت شده که با توجه به بالا بودن شاغلین بخش کشاورزی و کمتر بودن ارزش افزوده آن، پایین بودن سهم هر فرد منطقی است.

اقدامی برای نجات بخش کشاورزی

با توجه به اهمیت تعداد شاغلین بخش کشاورزی در میزان رشد تولیدات این بخش و همچنین با توجه به اهمیت کشاورزی در تامین امنیت غذایی به عنوان حیاتی‌ترین نیاز انسان، به نظر می‌رسد افزایش تعداد شاغلین آن دارای اهمیت است.

با توجه به ظرفیت‌های موجود در مناطق روستایی، به نظر می‌رسد از یک سو رفع موانع روستانشینی و ترغیب جوانان به عدم مهاجرت و از سوی دیگر پیش‌بینی و اجرای سیاست‌هایی در راستای افزایش حاشیه سود کشاورزان روستانشین، می‌تواند اشتغال در بخش کشاورزی را در کل کشور بالا برده و گامی مثبت در راستای افزایش تولید ناخالص بخش کشاورزی و تامین امنیت غذایی کشور تلقی شود. در نتیجه این اقدامات نیز سهم شاغلین بخش کشاورزی از ارزش افزوده این بخش افزایش خواهد یافت.