دهه از دست رفته بهره‌وری؛ رویای خام رشد اقتصادی پایدار

به گزارش اکوایران، شاخص بهره‌وری عوامل تولید در ابتدای دهه 90 برای عامل کار 106 و برای سرمایه 105 بوده است. در سال گذشته نیز بهره‌وری عامل کار و سرمایه نیز 105 اعلام شده است. به عبارت دیگر بهره‌وری عوامل تولید در این مدت ثابت مانده است. بنابراین با توجه به روند فعلی بهره‌وری عوامل تولید نمی‌توان انتظار رشد اقتصادی 8 درصد داشت. براساس گزارش مرکز پژوهش‌ها عدم رشد بهره‌وری در اقتصاد ایران تابع عوامل بسیاری است با این‌حال به نظر می‌رسد مهم‌ترین عامل عدم رشد بهره‌وری در سال‌های 99 تا 1402 رشد ناچیز تشکیل سرمایه در ماشین‌آلات به عنوان عامل کلیدی در رشد تکنولوژی صنایع و افزایش بهره‌وری است.

رابطه بهره‌وری با رشد اقتصادی

بهره‌وری نقشی حیاتی در رشد اقتصادی ایفا می‌کند و به افزایش بازدهی و استفاده بهینه‌تر از منابع موجود کمک می‌کند. مفهوم بهره‌وری به سادگی به معنای تولید بیشتر با همان میزان یا حتی کمتر از منابع است. این امر می‌تواند از طریق بهبود مهارت‌های نیروی کار، سرمایه‌گذاری در تکنولوژی و نوآوری‌های فنی و سازمانی حاصل شود. در واقع افزایش سرمایه‌گذاری و علی‌الخصوص در ماشین آلات منجر به رشد بهره‌وری می‌شود. افزایش بهره‌وری در نهایت به رشد  اقتصادی بالاتر ، ارتقای سطح زندگی و رفاه عمومی مردم خواهد شد. اما همانگونه که گفته شد این امر نیازمند خرج مقادیر زیادی سرمایه با هدف افزایش نوآوری است.

رشد سرمایه‌گذاری در ماشین آلات کلید افزایش بهره‌وری

به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، وضعیت سرمایه‌گذاری کشور در ماشین‌آلات مناسب نیست. به طوری که در دهه 80  متوسط رشد سرمایه‌گذاری ماشین‌آلات معادل 4 درصد بوده در حالی که در دهه90 این میزان به طور متوسط منفی 7.7 درصد برآورد شده است. همینطور سطح سرمایه‌گذاری‌ها در این بخش در سال گذشته به پایین‌تر از نصف سرمایه‌گذاری مربوط به سال 90 رسیده است.

در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات روندی نوسانی داشته است. به طوری که در دو سال 1400 ، 1401 سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات روندی صعودی داشته اما در سال گذشته نزولی شده است. به بیان دقیق‌تر میزان سرمایه‌گذاری در سال 1400، برابر 12 درصد و در سال 1401 به میزان 14 درصد بوده است. اما در سال گذشته رشد سرمایه‌گذاری به 7 درصد رسیده که نسبت به سال‌های قبل کاهش داشته است. البته باید گفت این رشد سرمایه‌گذاری نیز به دلایل ساختاری نبوده و صرفا به علت ظرفیت‌های خالی شده در سال‌های بعد از خروج ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌ها مربوط می‌شود. به عبارت دیگر در سال‌های 97 و 98 ظرفیت‌های خالی زیادی در اقتصاد ایران ایجاد شده که در سال‌های بعدتر جبران شده است.

با این وجود این روند نمی‌تواند به رشد بهره‌وری که از عوامل اصلی رشد اقتصادی است منتهی شود و نیازمند اقدامات جدی‌تر در زمینه سرمایه‌گذاری است. در واقع موضوع سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات از آن جهت اهمیت دارد که نقش به سزایی در رشد بهره‌وری ایفا می‌کند.

درجا زدن بهره‌وری در یک دهه

نصف شدن سرمایه‌گذاری در ماشین‌آلات از ابتدای دهه 90 تا سال گذشته موجب شد روند بهره‌وری در طول این مدت ثابت باقی بماند. به بیان دیگر شاخص بهره وری سال گذشته با بهره‌وری سال 90 فرقی نکرده است.

این درحالی است که یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی، رشد بهره‌وری عوامل تولید است. همچنین براساس سیاست‌های کلی ابلاغی برنامه هفتم 35 درصد از رشد اقتصادی از این محل باید تامین شود. همچنین در برنامه های پنجم تا هفتم توسعه همواره یک سوم از رشد اقتصادی 8 درصدی از محل رشد بهره وری پیش بینی شده است. از همین‌رو می‌توان گفت با توجه به روند فعلی بهره‌وری، رشد اقتصادی پایدار و 8 درصد خیالی خام برای اقتصاد ایران است.