دیپلمات محافظه‌کار حریف اصولگرایان می شود؟

 با تمدید ۳ ماهه بن‌بست دیپلماتیک و سپس مناقشه ایران و غرب بر سر حذف دوربین‌های آژانس در پاسخ به قطعنامه اخیر شورای حکام، چشم‌انداز توافق ظاهراً در حال افول است و با وجود ژست‌های رسمی طرف‌ها، اغلب تحلیل و تفسیرها سمت و سوی بدبینانه یافته‌اند.

مواضع امیدوارکننده در فضای یأس

در عین حال به نظر می‌رسد طی روزهای گذشته دینامیک و تکاپوی رویدادها افزایش یافته که می‌تواند نشانه‌ای از افزایش فوریت و ضرورت توافق از یک‌سو، و عدم تمایل و آمادگی طرف‌ها برای اعلام شکست مذاکرات است. اظهارات و مواضع اخیر حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران، از جمله معدود صداهای امیدوارکننده در میان یأس و رکود حاکم بر فضای تعاملات دیپلماتیک ماه‌های گذشته است.

روز سه شنبه حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران  گفت که ایران طرح جدیدی را به ایالات متحده پیشنهاد کرده است، اما وی جزئیاتی ارائه نکرد.

وزیر خارجه ایران گفت: ما یک بسته سیاسی جدید ارائه کردیم و ایالات متحده ابتکار عمل را پذیرفت، اما همچنین بر تصویب قطعنامه در آژانس اصرار داشت... پیام‌ها از طریق اتحادیه اروپا و آقایان مورا و بورل در حال تبادل است.

امیرعبداللهیان گفت که«ایران از منطق دیپلماسی و مذاکره برای دستیابی به یک توافق خوب خارج نخواهد شد». وی افزود: «ایران هرگز از میز مذاکره فرار نکرده و معتقد است مذاکره و دیپلماسی بهترین راه برای دستیابی به یک توافق خوب و پایدار است».

حسین امیرعبداللهیان، روز پنجشنبه در گفت و گوی تلفنی با همتای عراقی خود، فواد حسین، هدف واشنگتن از ارائه این قطعنامه را کسب امتیازات سیاسی بیشتر از ایران در میز مذاکره وین دانست. وی گفت: اقدام متقابل ما در پاسخ به رفتار غیرسازنده آمریکا در آژانس، افزایش فعالیت های صلح آمیز هسته ای ما بود.  

امیرعبداللهیان گفت: جمهوری اسلامی همواره غرب را به مسیر دیپلماسی دعوت کرده و حتی ابتکار سیاسی برای ادامه مذاکرات تا رسیدن به توافق نهایی چند روز مانده به نشست برجام را مطرح کرده است.

وی افزود: ما معتقدیم که دیپلماسی بهترین ابزار برای دستیابی به یک توافق خوب، قوی و پایدار است، اما در برابر رفتار قلدری، واکنش ما از موضع قدرت خواهد بود.

روز شنبه نیز وزیر امور خارجه ایران در تماس تلفنی با همتای عمانی درباره مسائل دوجانبه و منطقه‌ای و همچنین مذاکرات وین گفتگو کرد. وزیر امور خارجه ایران درباره سفر آتی بایدن به منطقه گفت مقامات منطقه نباید اجازه دهند خارجی ها بر همکاری و ثبات در منطقه تأثیر بگذارند. وی همچنین بر ضرورت مذاکرات در منطقه تاکید کرد.

شنبه شب وزیر امور خارجه ایران و جوزو بورل، دیولمات ارشد اتحادیه اروپا  تلفنی درباره مذاکرات وین گفتگو کردند.

امیرعبداللهیان با انتقاد از تصمیم آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: «تهران همیشه از مذاکرات استقبال کرده است، اما آمریکا باید رفتارهای متناقض خود را کنار بگذارد... ایران هرگز از میز مذاکره فاصله نگرفته است... اما مذاکرات باید به نتیجه برسد».

حسین امیرعبداللهیان، دیپلمات با سابقه در زمان مذاکرات و توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ معاونت خاورمیانه‌ای وزارت امور خارجه بود و و علی‌رغم مشی محافظه‌کارانه سال‌ها معاون محمدجواد ظریف بود. 

امیرعبداللهیان بعدتر به عنوان مشاور ویژه امور بین‌الملل رئیس سابق مجلس، علی لاریجانی خدمت کرد، در سال‌هایی که علی لاریجانی به عنوان یک محافظه‌کار میانه‌رو و حتی نزدیک به اصلاح‌طلبان تلقی می‌شد.

محمد سهیمی، استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در لس آنجلس به تازگی در مطلبی مدعی شد که «محافظه‌کاران ایران درباره سرنوشت توافق هسته‌ای دچار دودستگی هستند». وی نوشت: محافظه‌کاران ایران علیرغم تصویری که در غرب دارند، شامل جناح‌های عمل‌گرایانه‌ای هستند که حامی بازگشت برجام هستند، حتی اگر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست تروریستی آمریکا باقی بماند.

وی در بخشی از این مقاله‌آورده است: از قضا، علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران، خود یکی از سرسخت‌ترین منتقدان هم دولت قبلی و هم خود برجام بود. بسیاری در ایران او را به دلیل به تعویق انداختن مذاکرات بین دولت رئیسی و بایدن در سال گذشته و اکنون به دلیل عدم موفقیت در به نتیجه رساندن مذاکرات سرزنش می کنند.

گروه دیگر متشکل از اصولگرایان و محافظه‌کاران نسبتا عمل‌گرا هستند که معتقدند بازگشت به برجام منافع آنها و کشور را تامین می‌کند، مشروط بر اینکه بتوان راهی برای حفظ چهره و اعتبار پیدا کرد که از آنها در برابر حملات گروه اول محافظت کند. در میان آنها حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه است.

امیرعبداللهیان چندی پیش در مصاحبه ای گفت: «مقامات ارشد سپاه به وزارت امور خارجه تاکید کرده اند که برای منافع ملی ملت ما هر کاری که لازم است انجام دهید. و اگر به جایی رسیدیم که مسئله سپاه بود، نباید مانعی برای مذاکره باشد.»

به عبارت دیگر، امیرعبداللهیان، دیپلمات حرفه‌ای محافظه کار، اشاره می کرد که موضوع حذف سپاه از لیست FTO نباید مانع از انعقاد توافق تهران و واشنگتن برای بازگشت به برجام شود. جبهه طرد به شدت به این موضع امیرعبداللهیان واکنش نشان داد و شریعتمداری با عصبانیت خواستار توضیح شد.

اگرچه امیرعبداللهیان ظاهراً عقب نشینی می کند، اما همچنان بی سر و صدا از سیاست خارجی انعطاف پذیرتر و معتدل تر به ویژه در مورد مذاکرات هسته ای دفاع می کند. هنگامی که او اخیراً در مجمع جهانی اقتصاد در داووس، سوئیس سخنرانی کرد، از مخالفان مجلس شکایت کرد که او را از به نتیجه رساندن مذاکرات وین باز می دارند.

وی همچنین اهمیت بحث های پیرامون نامگذاری FTO سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را کم اهمیت جلوه داد و تهاجم روسیه به اوکراین را محکوم کرد که با توجه به روابط نزدیک بین محافظه‌کاران و مسکو تعجب آور بود.