​رویای 120 هزار میلیاردی زاکانی

به گزارش اکوایران ،یکی از مهم‌ترین چالش‌های متروی تهران، کمبود نقدینگی است. نه دولت در این حوزه به تعهداتش عمل می‌کند و نه اعتبارات شهرداری کفاف هزینه‌های بالای ساخت مترو را می‌دهد.  قیمت ساخت هر کیلومتر مسیر مترو با احتساب یک ایستگاه، دو نیم تونل، سامانه تهویه بین تونلی، پایانه هر خط به همراه سه پست برق، تجهیزات و یک رام قطار برابر با ۵۰ میلیون دلار است.

همچنین قیمت هر دستگاه واگن، یک میلیون یورو است که هر رام قطار مترو شامل هفت دستگاه واگن می‌شود. بنابراین هر رام قطار هفت واگنه، ارزشی به مبلغ هفت میلیون یورو دارد.

یکی از راه‌های کمک دولت به ساخت متروی کلان‌شهرها، تخصیص اوراق مشارکت یا استفاده از وام‌های بین‌المللی است که در این سال‌ها به دلیل بدحسابی شهرداری به بانک‌ها و تحریم‌ها، استفاده از این فرصت هم با دشواری‌هایی همراه بوده است. 

با وجود عقب‌ماندگی‌ها در حوزه توسعه مترو به دلیل چالش‌های مالی، علیرضا زاکانی شهردار تهران به تازگی پس از پایان قرار خدمت در منطقه ۲۲ در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: «طبق برنامه تا سال ۱۴۲۰ باید مترو تهران تکمیل شود. ‌علی رغم مشکل منابع مالی، با مدیریت قابلیت‌های داخل شهرداری باید بتوانیم طی ۴ سال خطوط مترو را تکمیل کنیم و به انتقال ۱۰ میلیون نفر از طریق مترو برسیم. با  مشارکت مردم  می‌شود کار ۲۰ ساله را ۴ ساله انجام داد.»

البته زاکانی مشخص نکرده که مردم چه مشارکتی در تأمین هزینه‌های میلیاردی مترو می‌توانند با شهرداری داشته باشند، همان‌طور که برنامه‌ خود برای رسیدن به این هدف بزرگ را نیز مشخص نکرده است.

او پیش از این در جلسه هم‌اندیشی با اعضای شورای شهر تهران، رویای تکمیل مترو طی ۶ سال را مطرح کرده بود اما به نظر می‌آید زاکانی امروز به راه حلی رسیده است که می‌تواند تکالیف ۲۰ ساله را طی ۴ سال به سرانجام برساند و این در حالی است که به نظر نمی‌رسد دولت هم بتواند کمک چندانی به توسعه مترو بکند. در بودجه سال ۱۴۰۱ شهرداری تهران، سهم توسعه مترو اندک است تا آنجا که مهدی چمران رییس شورای شهر تهران گفته است: اگر این لایحه تصویب شود، کاری در حوزه مترو و ساماندهی حمل و نقل عمومی نمی‌توان کرد. 

سید جعفر تشکری هاشمی رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران هم با بیان اینکه تنها ۵۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان برای تکمیل خطوط اولویت‌دار مترو در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ پیش‌بینی شده است، گفته است: اگر هزینه ساخت یک کیلومتر مترو شامل تونل، ایستگاه، واگن و تجهیزات را هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان در نظر بگیریم، اعتبار پیشنهادی احداث و تکمیل خطوط اولویت‌دار متروی تهران، فقط برای ساخت ۴۶ متر مترو کفایت می‌کند.

تشکری هاشمی با بیان اینکه برای تأمین تجهیزات واگن‌های مترو، ۴۴ و نیم میلیارد تومان برای کل کشور در نظر گرفته شده که اگر اورهال هر واگن مترو را سه میلیارد تومان در نظر بگیریم، اعتبار پیشنهادی در لایحه بودجه برای بازسازی کمتر از ۱۵ واگن مترو در سراسر کشور کفایت می‌کند، تصریح کرد: این در شرایطی است که در حال حاضر، تنها در تهران بیش از ۹۰۰ واگن مترو، نیاز به بازسازی دارند.

تشکری هاشمی با بیان اینکه در قانون حمایت از سامانه‌های ریلی، ردیفی پیش‌بینی شده بود که ۵۰ درصد از هزینه‌های ریلی توسط دولت تأمین شود و بر همین اساس، گفته شده بود ۵۰ درصد اصل و سود متعلق به اوراق مشارکت توسط دولت پرداخت شود، تصریح کرد: این ردیف از قسمت د تبصره ۵ لایحه بودجه سال ۱۴۰۱، حذف و گفته شده تمامی تعهدات بر عهده شهرداری‌هاست در صورتی که سهم شهرداری‌ها از محل اخذ جرایم راهنمایی و رانندگی نیز در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ لحاظ نشده است.

اما متروی تهران در افق ۲۰ ساله به چه نقطه‌ای می خواهد برسد که زاکانی تصمیم دارد آن را طی ۴ سال به سرانجام برساند؟براساس طرح جامع حمل و نقل ریلی شهری پایتخت که توسط شورای‌ عالی ترافیک به تصویب رسید، شبکه‌ای متشکل از ۱۱ خط درون‌شهری و ۲ خط اکسپرس است. مهم‌ترین ویژگی خطوط جدید، تکمیل پوشش شبکه قطار شهری در سرتاسر پایتخت است. با افزوده شدن 4 خط جدید، 3 حلقه دیگر به ساختار متروی تهران اضافه می‌شود تا مجموع خطوط در نهایت از حالت کریدوری و مرکزگرا، به شکل شبکه کامل در آیند. ساخت این شبکه، سبب توسعه خطوط به همه مناطق شهر و افزایش جذابیت سفر با مترو خواهد شد. خطوط ۸ و ۹ حلقه دوم، خطوط ۹ و ۱۱ حلقه سوم و خط ۱۰ با سایر خطوط، حلقه چهارم را برای شبکه متروی تهران در پایان اجرای طرح جامع قطار شهری پایتخت، تشکیل می‌دهند.

متروی تهران با تکمیل خطوط ۶ و ۷ از ۲۳۵ کیلومتر فعلی به ۲۶۰ کیلومتر می‌رسد. این در حالی است که در بازنگری طرح جامع حمل‌ و نقل ریلی تهران، ۴ خط مترو، ۲ خط اکسپرس و ۵ خط قطار سبک شهری طراحی شده است. در صورت ساخت خطوط این طرح، طول شبکه خطوط مترو به ۴۰۰ کیلومتر خواهد رسید، ضمن این که با احتساب طول خطوط اکسپرس و قطار سبک شهری، این میزان به ۵۰۰ کیلومتر افزایش می‌یابد. بر اساس چشم‌انداز این طرح، سهم مترو از سفرهای درون‌شهری روزانه تا سال ۱۴۲۰ به ۴۲ درصد می‌رسد. 

آیا می‌توان تکالیف پیش‌بینی شده تا سال ۱۴۲۰ را ۴ ساله به سرانجام رساند؟سید جعفر تشکری هاشمی رییس کمیسیون عمران و حمل و نقل شورای شهر تهران به اکو ایران می‌گوید: با شرایط فعلی هرگز! ما برای توسعه مترو نیازمند بودجه‌های دولتی و مجوز تخصیص اعتبار از صندوق توسعه ملی هستیم و با درآمدهای شهرداری، این میزان توسعه امکان‌پذیر نیست. 

او ادامه می‌دهد: با رویکردی که دولت در بودجه سال ۱۴۰۱ نسبت به حمل و نقل عمومی داشته است، بعید می‌دانم که بتوان به نیازهای فوری حمل و نقل عمومی از جمله مترو پاسخ گفت. بر اساس تکالیف پیش‌بینی شده، باید ۱۰۰ کیلومتر مترو ساخته شود که نیاز به ۱۲۰ هزار میلیارد تومان اعتبار دارد و دور از ذهن است که طی ۴ سال، شهرداری چنین درآمدی داشته باشد و یا دولت چنین حمایتی از شهرداری بکند.