پایان یک عمر زندگی در مسیر رشد

رابرت سولو، برنده نوبل اقتصاد که عموم دانشجویان و علاقمندان به این رشته نام او را با توسعه نظریات رشد شناخته‌اند، در سن 99 سالگی و در خانه خود در گذشت.

سولو، فارغ‌التحصیل مدرسه هاروارد بود و  به لحاظ جهت‌گیری سیاسی می‌توان او را بیش‌تر لیبرال دانست. حرفه اصلی سولو، تدریس در موسسه فناوری ماساچوست بود اما در کنار آن در نهادهای دولتی هم فعالیت داشت؛ برای مثال، او یکی از اقتصاددانان ارشد شورای مشاوران اقتصادی جان اف کندی در اوایل دهه 1960 بود. سولو از میان تمام مکاتب اقتصادی موجود، بیش‌تر به سمت نظریات کینز و مداخله دولت معتقد بود. همین باعث شد تا در آن زمان یکی از افراد شاخصی باشد که مقابل میلتون فریدمن با نظرات نزدیک به بازار آزاد قرار بگیرد.

اکثر همکاران و دانشجویان سولو او را فردی شوخ‌طبع و خردمند می‌دانستند و در اکثر سخنرانی‌ها یا جلساتش این دو ویژگی بارز را نشان می‌داد. سولو در میز گردی که میلتون فریدمن نیز در آن حضور داشت به کنایه گفته بود: «همه چیز میلتون را به یاد عرضه پول می‌اندازد. همه چیز من را هم یاد رابطه جنسی می‌اندازد اما سعی می‌کنم آن‌ها را از مقالاتم دور نگه دارم!».

کار مهم سولو، مطالعاتی بود که روی مفهوم رشد اقتصادی انجام داد. پژوهش‌های او باعث شد تا مفهوم «رشد» از یک عبارت گنگ، مبهم و تاریک به یک شاخص سنجش‌پذیر تبدیل شود به طوری که بتوان اثر شاخص‌های مختلف اقتصادی را روی آن بررسی کرد. سولو به طور خاص شهرت خود را مدیون تلاش‌هایی است که برای ابداع مدل‌های ریاضی و آماری از رشد اقتصادی کرده بود. 

رابرت سولو، اقتصاددان پیشگامی بود که به مفهوم «بهره‌وری کل عوامل تولید» در رشد و به مفهوم «مشارکت نیروی کار»، «منابع طبیعی» و «کالاهای سرمایه‌ای» در درآمد ملی پرداخت. تا پیش از سولو، تصور می‌شد که رشد اقتصادی بالای آمریکا در نیمه اول دهه بیستم میلادی تنها به واسطه افزایش در نیروی کار و سرمایه رخ داده است. سولو با توسعه ریاضی مدل‌های رشد نشان داد که عامل سومی در این فرآیند دخیل بوده است، عاملی که از آن به عنوان «تکنولوژی» یاد کرد و برای اولین بار جایی در مدل‌های رشد به آن اختصاص داد. این پژوهش‌ها در دهه سی‌ام زندگی‌ سولو علاوه‌بر گسترش مرزهای علم اقتصاد، عایدی دیگری هم از جنس جایزه نوبل برای او داشت.

سولو با فناوری دشمنی نداشت (در واقع تکنولوژی نقشی محوری در نظریه رشد اقتصادی او داشت)، اما از ایمیل خوشش نمی‌آمد و به ندرت از آن استفاده می‌کرد. او در مصاحبه‌ای با نشریه اکونومیست در سال 2014 در خصوص بیزاری‌اش از مکاتبات الکترونیک گفت: «اگر ارتباطات را بی هزینه کنید، پیام هایی با ارزش صفر دریافت خواهید کرد.»

در نهایت، 99 سال زندگی رابرت سولو در مسیر رشد، در 21 دسامبر 2023 به پایان رسید. چیزی که از او به جای مانده، متغیرهایی کلیدی در مدل‌های رشد، جایزه نوبل و کتاب‌های آموزشی اقتصاد برای دانشجویانی است که به این رشته علاقه دارند.