به گزارش اکوایران، گروه بریکس شامل اقتصادهای در حال ظهور مانند برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، در یک فرآیند گسترش یافتن قرار گرفته که باعث می‌شود برخی از بزرگترین تولیدکنندگان انرژی در جهان در کنار بعضی از بزرگترین مصرف‌کنندگان انرژی از کشورهای توسعه‌یافته قرار بگیرند. این اتفاق پتانسیل این را دارد که نفوذ اقتصادی گروه بریکس را در جهانی که تحت سلطه آمریکا قرار دارد، افزایش دهد.

گروه بریکس چه زمانی آغاز به کار کرد؟

به نوشته بلومبرگ، مفهوم بریکس که در ابتدا «بریک» خوانده می‌شد، توسط «جیم اونیل» یکی از اقتصاددان‌های شرکت خدمات مالی گلدمن ساکس در سال 2001 معرفی شد تا توجه‌ها را به رشد اقتصادی قوی در برزیل، روسیه، هند و چین جلب کند. پس از آن، این چهار کشور مفهوم بریک را به کار گرفتند و آن را اجرایی کردند. رشد سریع این کشورها در آن زمان به این معنی بود که آن‌ها دارای علایق و چالش‌های مشترک بودند و ترکیب قدرتشان می‌توانست نفوذ آن‌‎ها را افزایش دهد.

روسیه در سال 2006 نخستین جلسه وزرای خارجه بریک را در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 2006 ترتیب داد. نخستین جلسه سران این گروه نیز در سال 2009 برگزار شد. در سال 2010، از آفریقای جنوبی برای عضویت در این گروه دعوت و گروه بریک به «بریکس» تغییر پیدا کرد که شامل حروف ابتدایی کشورهای عضو این گروه است.

به تدریج دعوت به عضویت در این گروه به کشورهای دیگر مانند مانند عربستان سعودی، ایران، امارات متحده عربی،‌ آرژانتین، اتیوپی و مصر گسترش پیدا کرد.

بریکس چه کاری انجام می‌دهد؟

بزرگترین دستاوردهای بریکس در زمینه تأمین مالی بوده است. کشورهای عضو توافق کردند که 100 میلیارد دلار ذخایر ارز خارجی را جمع‌آوری و در مواقع اضطراری از آن برای پرداخت وام به یکدیگر استفاده کنند و این اتفاق در سال 2016 عملیاتی شد. گروه بریکس با الهام از بانک جهانی، «بانک توسعه جدید» را تأسیس کرد که تقریباً 33 میلیارد دلار وام - عمدتاً برای پروژه‌های آب، حمل‌و‌نقل و سایر پروژه‌های زیرساختی - را از زمان آغاز فعالیت در سال 2015 پرداخت کرده است. بطور مثال، آفریقای جنوبی در سال 2020 یک میلیارد دلار برای مبارزه با همه‌گیری کووید-19 وام گرفت.

در مقابل، بانک جهانی متعهد به پرداخت 70.8 میلیارد دلار به کشورهای عضو در سال مالی 2022 شد. پیشنهادات برای به کارگیری یک ارز مشترک در میان اعضای بریکس تاکنون به نتیجه‌ای نرسیده است،‌ اما حضور تولیدکنندگان بزرگ سوخت‌های فسیلی در بریکس، باعث می‌شود این کشورها با به کارگیری ارزهای دیگر، سلطه دلار در بازر نفت و گاز را به چالش بکشند؛ مفهومی که از آن به عنوان «دلارزدایی» یاد می‌شود.

روابط تجاری چگونه تغییر کرده است؟

تجارت میان پنج عضو ابتدایی بریکس از سال 2017 تا 2022 با افزایش 56 درصدی همراه شد و به 422 میلیارد دلار رسید. از لحاظ اقتصادی، منابع طبیعی و محصولات کشاوزری برزیل و روسیه، این دو کشور را به صادرکنندگان مهم برای چین تبدیل کرده است. چین و هند روابط تجاری ضعیف‌تری با یکدیگر دارند که بخشی از آن به دلیل رقابت ژئوپولیتیکی و تنش‌های مرزی بین دو کشور است.

رئیس کیست؟

در بیشتر مواقع،‌ میزان تولید ناخالص داخلی چین بیش از دو برابر تولید ناخالص داخلی تمام چهار عضو اصلی بریکس بوده است. با این آمار، چین نقش پررنگ‌تری در تصمیم‌گیری در مقایسه با سایر اعضا دارد، اما هند که به تازگی جمعیتش بیشتر از چین شده، به یک رقیب جدی برای چین در گروه بریکس تبدیل شده است. گروه بریکس به طور رسمی از پروژه بزرگ پکن موسوم به ابتکار کمربند و جاده حمایت نکرده که بخشی از آن به دلیل اعتراض هند به پیشرفت اینگونه پروژه‌ها در سرزمین‌های مورد مناقشه خود با پاکستان است.

بانک توسعه جدید هیچ سهامدار غالبی ندارد و پکن با طرح مورد حمایت هند یعنی سهامداری برابر برای هر یک از اعضا،‌ موافقت کرده است.

آیا روسیه با وجود حمله اوکراین، باز هم یکی از اعضای بریکس است؟

بله. سایر اعضای بریکس موضعی بی‌طرفانه در قبال جنگ اوکراین اتخاذ کرده‌اند و آن را بیشتر یک موضوع منطقه‌ای می‌دانند تا یک بحران جهانی. با این حال، روابط روسیه با نهادهای بریکس پس از جنگ تغییر یافته است. بانک توسعه جدید دسترسی مسکو به دلار از طریق سیستم ارز خارجی مشترک بریکس را قطع کرد. به عبارت دیگر، با افزایش تحریم‌های آمریکا، سایر کشورهای بریکس دسترسی مداوم به سیستم مالی مبتنی بر دلار را به جای کمک به روسیه در اولویت قرار دادند.

بریکس با گروه‌های دیگر چه تفاوتی دارد؟

گروه بریکس مانند گروه‌های دیگری نظیر گروه 20 اقتصاد توسعه‌یافته و در حال توسعه جهان، هدفش پیش بردن جهان به سوی یک جهان چند قطبی و فاصله گرفتن از تسلط آمریکا پس از جنگ سرد است که در گروه هفت و صندوق بین‌المللی پول نیز مصداق دارد.

انگیزه توسعه گروه بریکس چه بود؟

در میان اعضای بریکس، چین بیشتر از سایر اعضا خواهان گسترش این گروه بوده چراکه پکن خواهان گسترش نفوذ خود در سطح جهان است. روسیه و آفریقای جنوبی نیز از چین برای گسترش بریکس حمایت کرده‌اند. هند نگران این بود که گسترش بریکس، این گروه را به یک «سخنگوی تبلیغاتی» برای چین تبدیل می‎‌کند؛ در حالیکه برزیل از این موضوع نگران بود که گسترش بریکس می‌تواند روابط کشورهای غربی را با آن‌ها را سرد کند. طبق بلومبرگ اکونومیکس، گسترش بریکس به معنای این است که این گروه نقش بیشتری در امور جهانی خواهد داشت و همین امر می‌تواند گروه بریکس را به یک نوع متفاوت از اقتصاد جهانی تبدیل کند؛ چراکه در مقایسه با گروه هفت، بازارمحور بودن اعضای بریکس کمتر است.

بلومبرگ اکونومیکس همچنین اعلام کرده:‌ «اعضای ابتدایی گروه بریکس دو ویژگی مشترک داشتند: اقتصاد بزرگ و پتانسیل بالای رشد اقتصادی؛‌ اما با گسترده شدن آن و ورود اعضای جدید، انسجام این گروه کمتر شده، چراکه کشورهای دچار بحران اقتصادی هم وارد بریکس شده‌اند. این نشان‌دهنده این است که گسترش بریکس دلایلی فراتر از اقتصاد داشته است».

آیا هنوز صندوق‌های سرمایه‌گذاری بریکس وجود دارند یا این مفهوم به عنوان یک استراتژی سرمایه‌گذاری، مرده است؟

هنوز هم در میان سرمایه‌گذران علاقه زیادی به اقتصادهای در حال ظهور بریکس وجود دارد. اما در حالی که بریکس در دو دهه پیش یک ایده خوب تلقی می‌‎شد، به دلیل تغییرات ژئوپولیتیکی و مسیرهای اقتصادی متفاوت اعضا، این گروه در حال حاضر از هدف اولیه اقتصادی خود و انجام سرمایه‌گذاری دور شده است. بلومبرگ اعلام کرده به غیر از هند، عملکرد اقتصادی اعضای بریکس در پنج سال گذشته مطابق با انتظارات اولیه پیش نرفته و این کشورها با کاهش عملکرد اقتصادی روبه‌رو شده‌اند.

تحریم‌های آمریکا علیه روسیه باعث شده اکثر سرمایه‌گذاران خارجی با محدودیت در این کشور روبه‎‌رو شوند؛ برخی بخش‌های اقتصاد چین - بویژه شرکت‌های فناوری - توسط آمریکا تحریم شده‌اند یا با ممنوعیت‌های احتمالی سرمایه‌گذاری روبرو هستند. چین همچنین یک اقتصاد در حال بلوغ است و به دلیل برخی مشکلات، با کندی رشد اقتصادی مواجه شده است. اقتصاد برزیل پس از پایان رونق تجارت کالاها در سطح جهان در حدود یک دهه پیش، به طور قابل توجهی کند شده است. آفریقای جنوبی هم با مشکلات اقتصادی زیادی روبه‌روست و این کشور به شکل شدیدی با مشکل تأمین برق مواجه است. در مقابل، هند دارای یک رشد اقتصادی قابل توجه در میان کشورهای جهان است و بانک‌های سرمایه‌گذاری، این کشور را با چینِ 10 یا 15 سال گذشته مقایسه می‌کنند.