به گزارش اکوایران، در نشست اخیر پولی و بانکی در رابطه با اتخاذ سیاست‌ها و روش‌های پولی مهار تورم، آمارهای اقتصادی کشور به صورت ضمنی منتشر شد. در میان شاخص‌های مهم تاثیرگذار بر تورم، همواره بحث‌ها در دو مورد داغ است؛ نقدینگی و پایه پولی، که به نوعی می‌تواند تورم را از منظر پولی مورد ارزیابی قرار دهد.

در همین رابطه، داده‌های بانک مرکزی در عین حال که نشان می‌دهد نقدینگی در ایران مسیری نزولی داشته و احتمال کنترل تورم را در بر دارد، اما پایه پولی با سرعت بالایی در حال افزایش است؛ اتفاقی که در 15 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.

افت نقدینگی در ماه‌های پایانی سال

طبق داده‌های منتشر شده از سوی بانک مرکزی در این مقطع، حجم نقدینگی در پایان سال گذشته برابر با 6 هزار و 354 همت بوده و رشد آن نسبت به سال گذشته حدودا 31.5 درصد بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد این کمترین میزان رشد نقطه‌ای نقدینگی از ابتدای فروردین سال 1399 تاکنون بوده است. 

روند نزولی رشد نقدینگی، موضوعی است که کارشناسان مدافع سیاست‌های بانک مرکزی در ماه‌های اخیر، معتقدند که می‌تواند علامت کاهش در تورم را به همراه داشته باشد. این عده معتقدند نقدینگی عموما شاخصی اثرگذارتر بر تورم بوده و در ماه‌های اخیر افتی قابل توجه را ثبت کرده است. تداوم این کاهش در ماه‌های بعد نیز می‌تواند بیش از پیش وضعیت تورم در ایران را کنترل کند. این در حالی است که البته هنوز اثر کوتاه‌مدت شوک‌های ناشی از نرخ ارز بر تورم محسوس است و این دسته تحلیل‌ها عمدتا ماهیت میان‌مدت و بلندمدت دارد.

با وجود اینکه برخی کارشناسان وضعیت پایه پولی و اثر آن بر تورم را از درجه اهمیت پایین‌تری برخوردار می‌دانند، اما دسته‌ای دیگر معتقدند در این بررسی نمی‌شود از نقش مهم پایه پولی در کشور صرف نظر کرد؛ شاخصی که البته برخلاف نقدینگی عمل کرده و در این مقطع رکوردی مهم را به ثبت رسانده است.

پایه پولی

رکوردزنی بی‌سابقه پایه پولی در ایران

طبق داده‌های بانک مرکزی در ماه پایانی سال گذشته حجم شاخص مهم پولی کشور یعنی پایه پولی با رشدی 6 درصدی مواجه شده و به 860 همت رسیده است.

در این مقطع حدودا 51 هزار و 300 میلیارد تومان به پایه پولی افزوده شده است. بررسی رشد ماهانه پایه پولی، از ثبت اتفاقی بی‌سابقه در ماه‌های سپری‌شده طی سه سال اخیر حکایت دارد.

 مقایسه سالانه نیز نشان می‌دهد در این ماه حجم کل این شاخص در کشور حدودا 256 همت بیشتر شده و حدودا 42.4 درصد رشد پیدا کرده است.

بررسی رشد پایه پولی در ایران نشان می‌دهد رشد نقطه‌ای ثبت‌شده در این متغیر حدودا دومین رکورد در 16 سال اخیر بوده است. پیش از این بالاترین سطح آن در تیر ماه 1400 ثبت شده بوده که تقریبا برابر با 42.6 درصد بوده و تنها 0.2 واحد درصد بالاتر از رشد اخیر بوده است. به عبارت دیگر رشد پایه پولی در آخر سال 1401 تقریبا هم‌ارز با تیر 1400 بوده و از ابتدای سال 1388 تاکنون دومین رکورد مهم محسوب می‌شود.

اکنون تاریخ اقتصادی ایران در یک تضاد مهم قرار گرفته است. از یک سو نقدینگی کاهشی شده و از سوی دیگر وضعیت پول داغ، در بدترین حالت سال های گذشته بوده است. شاخص هایی که هر دو از مظنونین افزایش تورمی محسوب می شوند. اما کدام یک می تواند متغیری پیش نگر در رشد تورم باشد؟

طرح یک معمای مهم اقتصادی

عامل مهم رشد تورم در کشور را عمدتا کارشناسان از مسیر افزایش نقدینگی می‌دانند؛ اما در این میان عده‌ای هستند که این رشد را از یک قدم عقب‌تر ارزیابی می‌کنند. در همان اثرگذاری شاخص نقدینگی نیز نظرات متفاوت است. عده‌ای معتقدند آن چه از نقدینگی مهم تر است سهم پول است؛ چراکه مابقی به صورت سپرده‌های بلندمدت بوده و سرعت نقدشوندگی آن پایین‌تر است. البته دسته دیگری رشد این بخش از نقدینگی را لزوما علت رشد تورم نمی‌دانند. این عده اعتقاد دارند عموما رشد سهم پول می‌تواند عارضه تورم باشد، نه دلیل؛ چراکه به اعتقاد این دسته، نقدینگی همواره و در هر صورت سیال است. به این دلیل که در ایران سرعت نقدشوندگی سپرده‌ها همیشه بالا است. بنابراین رشد کلی نقدینگی در ارزیابی وضعیت تورم کافی است. حالا که رشد نقدینگی در ایران کم شده می توان منتظر افت تورم در کشور ماند. این در حالی است که معادلات وتحلیل ها در سمت پایه پولی متقاوت است.

به طور کلی در این مقطع زمانی محدود کردن ترازنامه ها از سوی بانک مرکزی بر بانک ها می تواند به نوعی نقدینگی را کنترل کند. اما آن چه در آمارهای اسفند 1401 مشاهده می شود آن است که پایه پولی هم چنان با سرعت بالایی در حال افزایش است. این افزایش هم در بعد ماهانه و هم در بعد نقطه ای نشان از سرعت گرفتن این شاخص مهم در اقتصاد دارد. نکته مهم آن است که بر اساس آمارهای تجربی در کشور همواره آمارهای پایه پولی با یک فاصله مشخصی می تواند به نقدینگی تبدیل شود. فاصله ای که برخی آن را در ادامه مفهوم ضریب فزاینده نقدینگی دانسته و از این حیث معتقدند رشد این شاخص با افزایش نقدینگی در ابعاد بزرگتر تورم زایی در برخواهد داشت. 

بنابراین خطر رشد پایه پولی همچنان پایدار است. زیرا با انتقال پول از این بخش به سرعت دهی رشد نقدینگی ممکن است اقتصاد با عرضه بالای پول و در ادامه رشد تورم در کشور همراه شود.

پایه پولی