به گزارش اکوایران، سال‌هاست فعالان بخش خصوصی از صدور بخشنامه‌های خلق‌الساعه، متناقض و متعدد سخن می‌گویند و آنها را یکی از چالش‌های تجارت کشور می‌خوانند. حال داده‌های کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران که سایت اتاق ایران منتشر کرده، بیانگر این است که در سال‌های 1395 الی 1400 در کشور هزار و 758 بخشنامه و دستورالعمل  گمرکی صادر شده که از این تعداد 824  بخشنامه صرفا در مورد صادرات بوده است. به تعبیر دیگر 48 درصد بخشنامه‌ها مربوط به صادرات، 36 درصد مربوط به واردات و 16 درصد مشترک برای هر دو حوزه بوده است. نکته قابل تامل در این داده‌ها این است که از میان بخشنامه‌های مختص به صادرات 601 بخشنامه در راستای محدود کردن صادرات بوده است.

اوج صدور بخشنامه‌ها در 97

براساس تحلیل کارشناسان اتاق ایران، روند صدور بخشنامه‌ها و آیین‌نامه‌های گمرکی دراین سال‌ها از سوی دستگاه‌های اجرایی به دنبال خروج آمریکا از برجام، تشدید محدودیت‌های ناشی از تحریم و افزایش نرخ ارز (دلار) صعودی می‌شود. بطوری که تعداد بخشنامه‌ها صادر شده از  156 مورد در سال 1395  به 439 مورد در سال 1399 می‌رسد. گفته می‌شود، سیاستگذاران در راستای کنترل صادرات و مدیریت واردات کشور دست به صدور این بخشنامه‌ها زده است؛ سیاستی که در سال‌های بعدی تعدیل شد و باعث شد صدور این بخشنامه‌ها در سال‌های 98 و 99 روند کاهشی طی کند. اما در سال 1400 تجارت کشور مجددا شاهد رشد چشمگیر بخشنامه‌ها و آیین‌نامه بود. در این سال 409 بخشنامه صادر می‌شود.

نکته نگران کننده این است که در بین داده‌های موجود کماکان بخشنامه‌های مخل صادرات بیش از بخشنامه‌های تسهیل‌کننده صادرات بوده است. بطوری که در این سال  163 بخشنامه محدود کننده و مخل صادرات صادر شد. بخشنامه‌های مخربی که تعدادشان  در 6 سال اخیر 601 مورد بوده ‌است. براساس اعلام کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق ایران بخشنامه‌هایی محدودیت‌‌کننده با عنوان تعیین ضوابط، استانداردها، وضع عوارض و همچنین ساماندهی حوزه صادرات ترسیم شده است.

بدین ترتیب دراین 6 سال صرفا 241 بخشنامه در راستای حمایت و تقویت صادرات بوده است. به باور فعالان اقتصادی بخش عمده عدم رشد صادرات غیرنفتی کشور ناشی از همین بخشنامه‌ها داخلی است که هنوز بسیاری از آنها پابرجاست. در این فضا چرا با وجود این بخشنامه‌ها صادرات ایران افت نکرده بود؟

داده‌های گمرک ایران نشان می‌دهد، در این سال‌ها آنچه منجر به افت منحنی صادرات نشده، نقش بزرگ «میعانات گازی» در سبد صادرات غیر‌نفتی ایران است. این گروه از سال 1396 وارد سبد صادرات غیرنفتی ایران شد و تاکنون بیشترین نقش را در صادرات بازی می‌کند. البته در نیمه نخست سال جاری به رغم وجود این محرک بزرگ سبد صادراتی ایران، طبق اعلام اتاق تهران میزات تجارت خارجی به لحاظ وزنی 9.8 درصد افت کرده است.
 

تعدادکل بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های صادر شده از سوی گمرک؛ منبع اتاق ایران

بخشنامه های تجاری

تعداد بخشنامه‌ها و دستورالعمل‌های به تفکیک حوزه کل تجارت، صادرات و واردات؛ منبع اتاق ایران

بخشنامه های تجاری

وضعیت تسهیل یا محدودیت‌کنندگی بخشنامه‌های ابلاغی در حوزه صادرات؛ منبع اتاق ایران
بخشنامه های تجاری