طرح آزادسازی واردات خودرو به کشور از ابتدای تشکیل دولت سیزدهم در پی قانون ساماندهی صنعت خودرو مطرح شد. این طرح که طی سال‌های اخیر پستی‌بلندی‌های فراوانی را طی کرد و حتی یک وزیر را هم قربانی کرد از سال 1401 به صورت رسمی اجرا و در نهایت آیین‌نامه واردات خودرو در دی ماه 1402 به تصویب رسید.

شروط ذکرشده در آیین‌نامه واردات خودرو بیان‌گر انحصار دوباره‌ای در صنعت و بازار خودرو بود. یکی از شروط واردات خودرو انتقال تکنولوژی مطرح شد که تنها خودروسازان قادر به اجرای آن بودند و در عمل تنها خودروسازان بودند که در زمینه واردات هم می‌توانستند انحصار ایجاد کنند که با انتشار اسامی شرکت‌های واردکننده این مساله مطرح شد. 

در همان ابتدا این مساله مطرح می‌شد که اگر قرار است واردات خودرو انحصار بازار را بکشند، نباید در خود آن انحصاری وجود داشته باشد و شروط مطرح‌شده تنها بر انحصار بازار اضافه می‌کند. اما این انتقادات به سرانجام نرسید و تاکنون واردات به همان شیوه مشخص‌شده به صورت لاکپشتی اجرا شد. 

مسعود پزشکیان، رئیس جمهور منتخب نیز به این شیوه واردات خودرو انتقاد کرد و گفت واردات خودرو باید با ارز مردم اجرا شود. او در دومین مناظره با رقیب خود، سعید جلیلی، گفت:« اگر رقابت را آزاد کنیم و ماشین‌ها وارد مملکت شوند، بازار خود به خود تنظیم می‌شود.»

برداشتن دست‌اندازهای واردات خودرو در وقت‌های اضافه

حال با به اتمام رسیدن عمر دولت سیزدهم ورق در طرح واردات خودرو برگشته است و گویا این دولت قصد دارد پرونده واردات خودرو را متفاوت از عملکردش تحویل دولت چهاردهم دهد. 18 تیرماه امسال بود که براساس اعلام وزارت صمت شرط مهم انتقال تکنولوژی در واردات خودرو حذف و در پی آن مسیر واردات بسیار هموارتر از گذشته شد.

اما دولت سیزدهم اقدامی مهمتر از برداشتن شرط انتقال تکنولوژی در بحث واردات انجام داده است. اقدامی که اصلی‌ترین انتقاد پزشکیان را به عملکرد دولت در واردات خودرو و همچنین کارشناسان صنعت خودرو را شامل می‌‎شد. امروز دولت اعلام کرد که واردات خودرو برای تمامی افراد آزاد شده است. 

علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت سیزدهم در حیاط دولت امروز گفت:« یک مصوبه بسیار مهم که هیأت وزیران تصویب کرد، آخرین گام برای مقابله با انحصار در صنعت خودروسازی در کشور بود. با ابلاغ آیین‌نامه واردات خودرو برای همه ایرانیان آزاد شد.»

اما بهادری جهرمی چه شروطی را برای واردات خودرو توسط عموم مطرح کرد؟

سخنگوی دولت سه شرط برای واردات خودرو توسط مردم اعلام کرد. نخستین شرط سال تولید خودرو است. طبق اعلام بهادری جهرمی خودروهای وارداتی باید مدل 2019 به بالا باشند. 

این دولت که پیش از این واردات خودرو از بسیاری از کشورها را ممنوع اعلام کرده بود، امروز واردات خودرو را تنها به داشتن استانداردهای اروپایی مشروط کرد. 

یکی از مهمترین دلایلی که واردات خودرو طی چند سال اخیر به کندی اجرا شد مشکلات تامین ارز بود. دولت سیزدهم در آخرین روزهای کاری‌اش این دست‌انداز را هم برای واردکنندگان برداشت و اعلام کرد که تمام اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی، چه داخل کشور و چه خارج از کشور، با داشتن منبع مشخص ارزی می‌توانند خودرو وارد کشور کنند. 

همچنین واردات خودروهای مناطق آزاد به مناطق اصلی هم در تصمیمات لحظه آخری دولت سیزدهم هم لحاظ شده که جزئیات دقیقی از آن منتشر نشده است.

سرنوشت تصمیمات لحظه آخری خودرویی

سوالی که در این میان مطرح می‌شود آن است که آیا این تصمیمات به مرحله اجرا می‌رسد یا صرفا جنبه خبردرمانی دارد؟

کارشناسان صنعت خودرو معتقدند که دولت سیزدهم تنها برای خوش‌نام نشان دادن خود در معقوله واردات خودرو چنین تصمیم لحظه آخری گرفته است؛ چراکه پیش از این به انتقادات مبنی بر وجود انحصار در اجرای طرح واردات خودرو توجهی نمی‌شد.

نکته دیگری که ثابت می‌کند این اقدامات دقیقه نودی دولت سیزدهم که صرفا برای کارنامه خود صورت گرفته آن است که دولت سیزدهم زمانی برای اجرای این تصمیم جدید خود ندارد و همچنین رئیس جمهور جدید پیش از این نیز مساله آزادسازی واردات خودرو برای همه مردم را درنظر داشت.

البته باید به این نکته اشاره کرد که جزئیات واردات خودرو برای عموم هنوز منتشر نشده است و مشخص نیست که در صورت اجرای این طرح آیا واقعا همه مردم می‌توانند خودروی موردنظر خود را وارد کشور کنند یا مجددا سهم واردات خودرو به عده‌ای خاص تعلق می‌گیرد؟