برجام، معلق میان بودن یا نبودن؛ توافق هسته‌ای از کما خارج می‌شود؟

به گزارش اکوایران، توافق هسته‌ای ایران به‌سان فیلم‌های هالویین شده است؛ همانطور که روی مرگ مایکل مایرز - شخصیت خیالی این فیلم‌ها - نمی‌توان حساب باز کرد، برنامه جامع اقدام مشترک هم به جریانی بی‌پایان از بودن و نبودن تبدیل شده است.

تقلا برای بازگشت به برجام

کمتر از دو هفته پیش «رابرت مالی» - نماینده دولت آمریکا در امور ایران - گفت که از آنجا که تهران تمایلی به احیای برجام ندارد، ایالات متحده روی گزاره‌های دیگر متمرکز است؛ گزاره‌هایی چون تلاش برای بازدارندگی. حسین امیرعبداللهیان - وزیر امور خارجه ایران - نیز 9 دسامبر پس از گفت‌وگو با «جوزف بورل» - مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و هماهنگ‌کننده مذاکرات برجامی - با انتشار پیامی در توئیترش نوشت: ایران در انتهای مسیر قرار دارد، مرحله‌ای نزدیک به توافق خوب، قوی و بادوام. پس از آن بود که بورل مدعی شد که باید میان پرونده‌های حقوق بشری و (ادعای) پهپادهای ارسالی ایران به روسیه و ماجرای برجام، تفکیک ایجاد کرد و تا حد امکان و با وجود بن‌بست حاکم در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران تعامل داشت.

وزارت امور خارجه ایران در پاسخ به اتحادیه اروپا درباره برجام گفت هدف ایران امضای یک توافق پایدار است و تهران آماده است مذاکرات را در راستای پیش‌نویس وین که حاصل ماه‌ها سختی و تلاش بوده به نتیجه برساند. پس از آن بود که ایران بلافاصله با سفر هیأت بین‌المللی آژانس اتمی به تهران موافقت کرد تا بدینگونه به یک اختلاف نظر طولانی‌مدت در باب مسائل ادعایی پادمانی با آژانس پایان دهد.

ایران عقب‌نشینی نمی‌کند

المانتیور به نقل از منابع آگاه منطقه و با استناد به نشانه‌ها نوشته که ایران خواهان احیای برجام است؛ البته مشروط بر رعایت خط قرمزهایی که ترسیم کرده است. این نشریه مدعی است در شرایطی که ناآرامی‌ها در ایران جریان دارد و همزمان غرب با توسل به تحریم تلاش می‌کند تا به باور رهبران تهران ثبات حاکم را در هم بکشند، نمی‌توان از ایران انتظار داشت تا از خطوط قرمز ترسیمی‌اش کوتاه بیاید و حتی اندکی از موضع خود عقب‌نشینی کند.

تابستانی که گذشت، ایران و غرب یک گام تا توافق فاصله داشتند اما بعد از مطرح شدن ادعاهای پادلمانی در باب ذرات اوارنیوم ادعایی کشف شده در سه سایت اعلام نشده و همچنین تاکید تهران بر دستیابی به تضمین‌هایی که مانع از خروج دوباره آمریکا از برجام شود، رایزنی‌ها به بن‌بست رسید.

حاشیه‌های «بی بی» و ائتلاف نانوشته

در شرایط کنونی، همزمان با بازگشت بنیامین نتانیاهو به عنوان یکی از مخالفان سرسخت توافق هسته‌ای به قدرت، ممکن است انگیزه‌های تهران برای بازگشت به مذاکرات جهت احیای توافق هسته‌ای افزایش یابد. هرچند نتانیاهو اخیرا در گفت‌وگویی با رسانه سعودی العربیه مدعی شده که به هر اهرمی متوسل خواهد شد تا مانع از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران شود.

طبیعتا رهبران ایران برای احیای توافق هسته‌ای به هیچ شرطی خارج از خطوط قرمز و منافعشان تن نخواهند داد. در چنین شرایطی طبیعتا بسیاری از فعل و انفعال‌های منطقه می‌تواند عامل محرک مثبت یا منفی قلمداد شود. برخی ناظران با اشاره به تلاش‌های اسرائیل برای عادی‌سازی رابطه دیپلماتیک با ریاض مدعی‌اند در صورتی که ریاض و تل‌آویو دست به ماجراجویی زده و با تعریف ائتلافی نانوشته علیه ایران روابط امنیتی‌شان را عمیق تر کنند، وضعیت می‌تواند بسیار پرتنش‌تر از امروز باشد.

المالنتیور با اشاره به توافقنامه مرزی دریایی اسرائیل و لبنان که با میانجیگری ایالات متحده در ماه اکتبر امضا شد، از رضایت ضمنی ایران نوشت و رویکرد واقع‌گرایانه رهبران تهران.

به ادعای این نشریه از آنجایی که حزب‌الله لبنان، به عنوان بلوکی قدرتمند در این کشور (لبنان) از متحدان نزدیک تهران است، پاسخ مثبت این جریان به چنین توافقنامه‌ای نشان از رضایت ایران دارد. هرچند نتانیاهو نیز فارغ از انتقادهایش به توافق، بر تعهدش بر آن تاکید دارد.

بایدن باید زمین بازی‌اش را انتخاب کند

یکی از طرفین برجام، «جو بایدن» است؛ رئیس جمهوری آمریکا که بازگشت به برنامه جامع اقدام مشترک را در اولویت‌های اصلی برنامه‌هایش قرار داده بود. او بارها ضمن تلاشش برای جلوگیری از پیشرفت در برنامه هسته‌ای ایران، تاکید کرده که دیپلماسی بهترین رویکرد برای نیل به این هدف است. با این همه هرگونه معامله‌ای باید آنقدر قوی باشد که طرفین مشتاق انعقادش باشند.

طبیعتا دولت بایدن باید برای احیای این توافق پیش از هر چیز، خواسته‌ها و خطوط قرمز تهران را لحاظ کرده و همزمان با توسل به اصل هزینه و فایده به این نتیجه دست یابد که دستیابی به توافق با ایران می‌تواند چه مزایای بلندمدتی برای ایالات متحده به دنبال داشته باشد. یکی از این مزیت‌ها می‌تواند پایان دادن به مسابقه تسلیحاتی‌ای باشد که آغازش کلید خورده است.

در شرایط کنونی ناظر هسته‌ای بین‌الملل و جامعه بین‌الملل از اینکه ایران غنای اورانیوم خود را افزایش داده و به 60 درصد رسانده، نگران است؛ بویژه آنکه تهران در واکنش به قطعنامه شورای حکام، نسل تازه‌ای از سانترفیوژهایش را به کار انداخته و پیشتر اهرم‌های نظارتی فراپادمانی آژانس را از کار انداخته است.

در چنین شرایطی دولت بایدن با لحاظ کردن بسیاری از گزاره‌ها تاکید دارد که هنوز از برجام دست نکشیده است. با این همه، اولویت‌های این بازیگر تغییر کرده است. توافق ماه اوت که روی میز قرار داشت، هنوز درگیر اختلاف‌های پادمانی میان ایران با آژانس و غرب است. این پیش‌نویس توسط ایالات متحده و اتحادیه اروپا پذیرفته شده، با این همه امروز همه‌چیز منوط به خواست ایران است؛ اگر تهران خواهان بازگشت به توافق باشد، احیای برجام باید در اولویت‌های واشنگتن قرار بگیرد.