به گزارش اکوایران، گروه واگنر که بازوی کرملین در جنگ اوکراین است، در جنگ‌های سوریه، لیبی و سایر کشورهای آفریقایی آب‌دیده شده بود. شورش گروه واگنر علیه دولت روسیه می‌تواند پیامدهای بزرگی نه تنها برای نقش‌آفرینی این گروه در خاورمیانه، بلکه برای جایگزینی شبکه‌های مالی و نظامی ایجادشده توسط واگنر در منطقه داشته باشد.

به نوشته میدل ایست آی، این گروه مزدور که روز جمعه شورش مسلحانه‌ای را آغاز کرد، در دهه گذشته شبکه‌ای از روابط نظامی، تجاری و سیاسی ایجاد کرده که لیبی، سوریه، سودان و امارات متحده عربی را در برمی‌گیرد. تا همین اواخر، نیروهای واگنر مهره مهمی برای حمایت از ارتش روسیه در جنگ اوکراین بودند. نیرویی که سرمایه خود را تأمین کرده و اخیراً اولین پیروزی مشهود خود را با تصرف شهر استراتژیک باخموت برای کرملین به ارمغان آورد.

اما اگر به خاطر تجربیاتش در خاورمیانه و آفریقا نبود، این گروه نمی‌توانست به این سطح از توانایی برسد. مزدوران واگنر توانستند با دوشادوش جنگیدن در کنار نیروهای روسی در نبرد سوریه، حضور مستقل در جنگ لیبی و حتی در درگیری‌های جاری سودان، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی، قابلیت‌های خود را آبدیده و تقویت کنند.

آندریاس کریگ، دانشیار مطالعات امنیتی در کالج کینگ می‌گوید: «در ابتدا، واگنر مأموریت خود را در لیبی آغاز کرد و آن را به شیوه‌ای بسیار مؤثر انجام داد. به لطف موضعی که در آن زمان توسط امارات مهیا شده بود، واگنر توانست فعالیتش را گسترش دهد».

از آنجایی که وجود شرکت‌های نظامی خصوصی در روسیه قانونی نیستند، واگنر یک شرکت رسمی نیست. با این وجود، این گروه شرکت‌هایی پوششی در خارج از کشور ایجاد کرده که از آنها برای تأمین مالی عملیات‌های خود و تجمیع قدرت استفاده می‌کند.

کریگ افزود که اهمیت استراتژیک موضع آن‌ها در لیبی به این گروه اجازه داد تا با ژنرال حمیدتی که ریاست نیروهای پشتیبانی سریع (آراس‌اف) را بر عهده دارد، ارتباط بگیرد. آراس‌اف یک نیروی شبه‌نظامی مانند واگنر است که اکنون درگیر جنگ داخلی با دولت سودان است.

واگنر و امارات

واگنر که تحت کنترل یوگنی پریگوژین تا همین اواخر از متحدان نزدیک ولادیمیر پوتین بود، به دلیل شبکه‌ای از سرمایه‌گذاری‌ها در مناطقی مانند سودان، مالی و جمهوری آفریقای مرکزی، توسط ایالات متحده و سایر کشورها تحریم شده است. گفته می‌شود میلیاردها دلار طلا از سودان به امارات منتقل شده که تصور می‌شود بیشتر آن توسط واگنر انجام شده باشد.

مقامات ایالات متحده علناً اذعان کرده‌اند که معتقدند که برخی از امتیازات استخراج طلا توسط واگنر به ذخیره ۱۳۰ میلیارددلاری طلای مسکو هدایت شده که به پوتین کمک می‌کند تا تأثیر تحریم‌های اقتصادی بر سر جنگ اوکراین را کاهش دهد.

کریگ گفت: «کرملین برای کمک به بسیاری از عملیات‌های سال ۲۰۱۸ واگنر در آفریقا به امارات متکی بود؛ زیرا در آن زمان، ابزاری برای اعمال قدرت نرم و سخت روسیه بود».

سال گذشته، ایالات متحده مزدوران واگنر را به بهره‌برداری از منابع طبیعی در جمهوری آفریقای مرکزی، مالی، سودان و سایر نقاط این قاره متهم کرد که نمی‌توانستند بدون کمک امارات آن را انجام دهند.

کریگ گفت: «به دلیل انبوه شبکه‌های خصوصی بین ابوظبی و نخبگان کرملین، پریگوژین روابط خوبی با امارات داشت که شریک مهمی برای روسیه محسوب می‌شود». او گفت که اکنون سؤال مهم این است که پوتین تا چه اندازه به محمد بن زاید آل نهیان، رئیس‌جمهور امارات متحده عربی فشار خواهد آورد تا این شبکه‌ها را نابود کند؟

کریگ افزود: «اگر واگنر دیگر به زیرساخت‌ها، لجستیک مالی و سازوکار تجارت طلا که توسط امارات داده می‌شد، دسترسی نداشته باشد، دیگر نمی‌تواند فعالیت کند». در حالی که رابطه واگنر، سودان و امارات متحده عربی یک رابطه کلیدی بوده که برای همه طرف‌ها سود زیادی به همراه داشته است، قابلیت‌های نظامی این گروه در سایر مناطق جنگی نیز بسیار مورد نیاز است.

منافع استراتژیک روسیه در لیبی

از سال ۲۰۱۹، مزدوران واگنر نقش مهمی در کمک به خلیفه حفتر، فرمانده شورشی شرق لیبی برای حفظ کنترل بر مناطق جنوبی و شرقی این کشور ایفا کردند.

فرهات پولات، محقق دانشگاه اکستر در امور لیبی گفت: «بدون یک چتر امنیتی جدید، خروج واگنر تهدیدی برای حفتر در شرق و جنوب لیبی خواهد بود».

با کمک واگنر، درگیری لیبی عملاً به یک جنگ سرد تبدیل شده است. ارتش ملی لیبی (ال‌ان‌ای) به رهبری حفتر و دولت طرابلس که توسط جامعه بین‌المللی به رسمیت شناخته شده است، احتمالاً به رویدادهای روسیه و آنچه ممکن است توازن قوا در این کشور را تغییر دهند، چشم دوخته‌اند.

پولات گفت: «مزدوران واگنر تخصص نظامی و منابعی دارند که ال‌ان‌ای وجود ندارد». او افزود: «حضور کرملین به آنها اهرم بیشتری در برابر قدرت‌های غربی داده است. عقب‌نشینی نیروهای واگنر می‌تواند بر منافع ژئواستراتژیک روسیه تأثیر بگذارد. با این حال، هنوز مشخص نیست که آیا روسیه واقعاً مزدوران خود را از لیبی خارج خواهد کرد یا خیر».

در همین حال، گزارش‌های تأییدنشده‌ای نشان می‌دهند که ارتش روسیه گروه واگنر در شمال سوریه را هدف قرار داده است. سوریه جبه دیگری است که این گروه شبه‌نظامی در آن حضوری بلندمدت داشته است.

حضور واگنر در سوریه

سوریه یکی از اولین مأموریت‌های واگنر در خارج از اروپا بود. این گروه در سال ۲۰۱۵، هم‌زمان با آغاز عملیات هوایی پوتین در حمایت از دمشق، مزدوران خود را برای جنگ در کنار نیروهای بشار اسد اعزام کرد.

جورجیو کافایرو، مدیرعامل مؤسسه مشاوره ریسک ژئوپلیتیک گفت که در حال حاضر، «نتیجه‌گیری قطعی» دشوار است و اوضاع جاری «پتانسیل بسیار زیادی برای تأثیرگذاری بر جنگ اوکراین و سیاست خارجی کلی روسیه در خاورمیانه دارد». او گفت: «آنچه در روسیه در حال رخداد است، وحدت روسیه را تضعیف کرده و احتمال این وجود دارد که نگاه برخی طرف‌های خاورمیانه به روسیه تغییر کند».

سوریه یکی از معدود مناطق درگیری است که نیروهای آمریکایی مستقیماً با مبارزین واگنر درگیر شده‌اند. در سال ۲۰۱۸ و پس از حمله به یک پایگاه نظامی آمریکا در شرق سوریه، ارتش آمریکا بین ۲۰۰ تا ۳۰۰ نیروی حامی اسد که بسیاری از آنها سربازان واگنر بودند را کشتند.

سوریه محوری برای نمایش قدرت منطقه‌ای مسکو است. روسیه از طریق پایگاه دریایی خود در طرطوس به شرق مدیترانه دسترسی دارد. در همین حال، شرکت‌های مرتبط با واگنر سهم پرسودی از ذخایر نفت و گاز قلمرویی که قبلاً تحت کنترل داعش بود، به دست آورده‌اند.

یوناتان تووال، تحلیلگر سیاست خارجی می‌گوید: «فرقی نمی‌کند که بحران اخیر روسیه به کجا می‌رسد؛ زیرا در هر صورت، قدرت‌نمایی روسیه در سراسر منطقه خاورمیانه کاهش خواهد یافت».

خلاء قدرت پس از واگنر

در حالی که جنگ در اوکراین موجب کاهش حضور نظامی روسیه در سوریه شده، واگنر نیز تحت تأثیر آن قرار گرفته است.

تووال گفت: «گروه واگنر تلاش دارد تا به‌رغم چالش ناشی از فشار شدید ایالات متحده بر متحدان خاورمیانه‌ای خود برای اخراج نیروهای واگنر از منطقه، حضور خود در چندین جبهه را حفظ کند». او خاطرنشان کرد: «سؤال اصلی این است که آیا این تحولات خلأ قدرتی را ایجاد خواهد کرد که به سایر بازیگران اجازه ورود داده و در نتیجه، موجب بی‌ثباتی در مناطقی مانند سوریه و لیبی شود»؟

حتی اکنون نیز تضعیف بازوی روسیه در خاورمیانه دیده می‌شود. سال گذشته، میدل ایست آی گزارش داد که به دلیل کمبود ناشی از جنگ اوکراین، روسیه مجبور شده تا تحویل سفارش‌های مشتریان تسلیحاتی خود در خاورمیانه را به تعویق بیندازد.

کریل سمنوف، کارشناس روسیه گفت: «در حالی که حضور نظامی روسیه در سوریه به این معنی است که می‌توان فعالیت‌های این گروه در لیبی و دیگر کشورهای آفریقایی را سریعاً متوقف کرد، اما اگر مسکو قصد انحلال واگنر را داشته باشد، این کار بسیار دشوار خواهد شد».

اوافزود: «دیگر هیچ نیروی روسی در این مناطق وجود ندارد و حکومت‌های محلی نه با دستگاه رسمی روسیه، بلکه مستقیماً با خود واگنر کار می‌کنند». او همچنین اذعان کرد: «نمی‌توان احتمال اینکه شاخه‌های واگنر در آفریقا می‌توانند به گروه‌های مزدور جدید و غیرقابل‌کنترل تبدیل شوند را رد کرد. در این صورت، خودشان بدون توجه به مسکو با دولت‌های محلی ارتباط خواهند گرفت».